Υπήρξε ή όχι η Ατλαντίδα; Τι λέει η επιστήμη

Ο θρύλος της Ατλαντίδας έχει γοητεύσει γενιές , τροφοδοτώντας αναζητήσεις και θεωρίες, παρά την έλλειψη στοιχείων που να επιβεβαιώνουν την ύπαρξή του. Μοναδική πρωτότυπη πηγή ο αρχαίος Έλληνας Φιλόσοφος Πλάτων, ο οποίος περισσότερο από 2.300 χρόνια, αφηγήθηκε την πτώση ενός προηγμένου και ευημερούντος νησιωτικού πολιτισμού που, αφού έχασε τις αξίες του και έγινε διεφθαρμένος, καταστράφηκε από τους θεούς και βυθίστηκε κάτω από τη θάλασσα.

Σύμφωνα με το National Geographic, η ιστορία της Ατλαντίδας παραμένει στη συλλογική μνήμη, οδηγούμενη από τη δύναμή της ως μύθος και από το συνεχές ερώτημα αν υπήρξε ποτέ ένας τόσο εξαιρετικός χαμένος πολιτισμός.

Η Ατλαντίδα του Πλάτωνα: πλούτος, δύναμη και καταστροφή

Στους δύο διάσημους διαλόγους του Πλάτωνα: τον «Τίμαιο» και τον «Κριτία». Εκεί, ο φιλόσοφος τοποθετεί τον πληθυσμό ως νησιωτικό έθνος κοντά σε αυτό που αργότερα θα γινόταν το Στενό του Γιβραλτάρ, περίπου 9.000 χρόνια πριν από την εποχή του. Ο φιλόσοφος ισχυρίστηκε ότι η ιστορία ήρθε σε αυτόν μέσω ποιητών και ιερέων της προφορικής παράδοσης. Σύμφωνα με την πλατωνική αφήγηση, οι ιδρυτές της Ατλαντίδας ήταν μισοί θεοί, μισοί άνθρωποι, δημιουργοί ενός ουτοπικού, ειρηνικού, πλούσιου πολιτισμού με μεγάλη ναυτική δύναμη. Η περιοχή αποτελούνταν από ομόκεντρα νησιά, χωρισμένα με τάφρους και συνδεδεμένα με ένα κεντρικό κανάλι όπου ανεγέρθηκε η πρωτεύουσα και το παλάτι του Κλείτου, της θνητής συζύγου του Ποσειδώνα. Η Ατλαντίδα, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ήταν ένας παράδεισος άφθονος σε χρυσό, ασήμι και άλλα πολύτιμα μέταλλα, με εξωτική και πληθωρική πανίδα. Η κοινωνία έφτασε σε υψηλό βαθμό ανάπτυξης, αλλά, με την πάροδο του χρόνου, οι κάτοικοί της έγιναν φιλόδοξοι και διεφθαρμένοι.

Ως τιμωρία, οι θεοί έστειλαν μια τρομερή νύχτα φωτιάς και σεισμών όπου η Ατλαντίδα εξαφανίστηκε κάτω από τη θάλασσα, σύμφωνα με τον Charles Orser, επιμελητή ιστορίας στο Κρατικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, σε δηλώσεις στο National Geographic.

Θεωρίες για την τοποθεσία και την απουσία αποδεικτικών στοιχείων

Για αιώνες, η αναζήτηση της Ατλαντίδας δημιούργησε πολλές θεωρίες σχετικά με την πιθανή θέση της. Κάποιοι το τοποθέτησαν στη Μεσόγειο, άλλοι κοντά στις ακτές της Ισπανίας, ακόμη και κάτω από τον πάγο της Ανταρκτικής. «Διάλεξε ένα μέρος στον χάρτη και κάποιος είπε ότι η Ατλαντίδα ήταν εκεί. Οποιοδήποτε μέρος μπορεί να φανταστεί κανείς», δήλωσε ο Orser, σύμφωνα με το National Geographic.

Παρά τις υποθέσεις αυτές, η μόνη ιστορική αναφορά στην Ατλαντίδα προέρχεται από τα γραπτά του Πλάτωνα· δεν υπάρχουν αρχαιολογικά αρχεία, αρχαία έγγραφα ή επιστημονικά στοιχεία που να υποστηρίζουν την πραγματικότητά της.

Η επιστημονική κοινότητα θεωρεί την Ατλαντίδα μύθο. Ο Ρόμπερτ Μπάλαρντ, γνωστός για την εύρεση του Τιτανικού και συνεργάτης του National Geographic, τόνισε: «Κανένας νομπελίστας δεν είπε ποτέ ότι αυτό που έγραψε ο Πλάτων για την Ατλαντίδα είναι αλήθεια».

Αν και λείπουν στοιχεία, ο μύθος έχει επιμείνει με την προσαρμογή σε νέες ιστορίες, παρακινώντας αποστολές και τροφοδοτώντας τη φαντασία γενεών.

Βασιλικές εμπνεύσεις: Η έκρηξη της Σαντορίνης και ο Μινωικός Πολιτισμός

Παρά τον γενικό σκεπτικισμό, ορισμένοι ειδικοί έχουν αναζητήσει πιθανά γεγονότα που μπορεί να ενέπνευσαν τον Πλάτωνα. Ένα από τα πιο αναφερόμενα γεγονότα είναι η ηφαιστειακή έκρηξη που κατέστρεψε το νησί της Σαντορίνης στο Αιγαίο Πέλαγος πριν από περίπου 3.600 χρόνια. Εκεί ζούσε ο μινωικός πολιτισμός, ο οποίος εξαφανίστηκε μετά την καταστροφή.

Ο Μπάλαρντ θεωρεί ότι η ιδέα της Ατλαντίδας είναι «λογική», καθώς η ιστορία είναι γεμάτη καταστροφικές πλημμύρες και εκρήξεις. Ωστόσο, διευκρίνισε ότι η χρονολόγηση της έκρηξης της Σαντορίνης δεν συμπίπτει με την πλατωνική ημερομηνία για την καταστροφή της Ατλαντίδας και δεν υπάρχουν στοιχεία που να την ταυτοποιούν ως τέτοια.

Οι πληροφορίες που δημοσίευσε το National Geographic υπογραμμίζουν ότι, παρά τις προσπάθειες σύνδεσης του μύθου με πραγματικά γεγονότα, η Ατλαντίδα παραμένει, για την επιστήμη, ένα λογοτεχνικό και φιλοσοφικό δημιούργημα.

Ο φιλοσοφικός σκοπός του Πλάτωνα: Ηθική και ιδανικές κοινωνίες

Αν η Ατλαντίδα δεν υπήρξε ποτέ, τι ώθησε τον Πλάτωνα να τη δημιουργήσει; Για τον James Romm, καθηγητή στο Bard College, η λειτουργία του μύθου ήταν φιλοσοφική.

«Ο Πλάτων αναφερόταν σε επαναλαμβανόμενα θέματα στο έργο του», εξήγησε ο Romm στο National Geographic. «Ιδέες όπως η ένταση μεταξύ του θείου και του ανθρώπινου, οι ιδανικές κοινωνίες, η διαφθορά και η παρακμή», πρόσθεσε. Η Ατλαντίδα ήταν για τον φιλόσοφο ένα όχημα για να ασχοληθεί με μερικά από τα κεντρικά του θέματα.

Έτσι, κατά την πλατωνική άποψη, η Ατλαντίδα ενσαρκώνει έναν ηθικά και πνευματικά προηγμένο πολιτισμό που, υποκύπτοντας στην απληστία και την παρακμή, χάνει τη θεϊκή εύνοια και καταστρέφεται. Η ιστορία χρησιμεύει ως προειδοποίηση για τους κινδύνους της διαφθοράς και την ευθραυστότητα των ανθρώπινων κοινωνιών.

Ο Orser, συνόψισε ότι οι θεοί τιμώρησαν την Ατλαντίδα επειδή «οι άνθρωποι έχασαν το δρόμο τους και επιδόθηκαν σε ανήθικες δραστηριότητες». Η καταστροφή του, λοιπόν, λειτουργεί ως παραβολή για την ηθική και το πεπρωμένο των πολιτισμών.

Η γοητεία του μύθου και η θέση του στη λαϊκή κουλτούρα

Αν και στερείται αποδεικτικών στοιχείων και υπάρχει ακαδημαϊκή συναίνεση σχετικά με τη μυθική της φύση, η Ατλαντίδα συνεχίζει να συναρπάζει εκατομμύρια. «Είναι μια ιστορία που αιχμαλωτίζει τη φαντασία», δήλωσε ο Romm. «Είναι ένας μεγάλος μύθος. Έχει στοιχεία που οι άνθρωποι λατρεύουν να φαντασιώνονται».

Ο θρύλος συγκεντρώνει τα πιο ελκυστικά συστατικά: έναν προηγμένο πολιτισμό, υπέροχα πλούτη, θεϊκή τιμωρία και ένα άλυτο μυστήριο. Όλα αυτά επέτρεψαν στον μύθο να επιβιώσει και να εμπνεύσει τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, τα ντοκιμαντέρ και τις θεωρίες κάθε είδους.

Το National Geographic δείχνει ότι η γοητεία με την Ατλαντίδα προκύπτει τόσο από την ελπίδα να βρεθεί ένας χαμένος πολιτισμός όσο και από το δέλεαρ των μεγάλων μυστηρίων. Ο μύθος, αν και φανταστικός, είναι ένα διαρκές σύμβολο των ανθρώπινων ονείρων και φόβων.

Αρχικά σχεδιάστηκε από τον Πλάτωνα ως φιλοσοφικό τέχνασμα, η Ατλαντίδα έχει ξεπεράσει τη λογοτεχνική της προέλευση για να γίνει ένας από τους πιο ανθεκτικούς παγκόσμιους μύθους στην ιστορία.

Η απουσία αποδεικτικών στοιχείων δεν εμπόδισε ποτέ τον μύθο να ζήσει...

Διαβάστε επίσης