Μια «τερατώδης» έκρηξη σε άστρο κοντά στο Ηλιακό μας Σύστημα: «Μπορεί να εξαφανίσει κάθε πλανήτη»
Πρόκειται για την πρώτη αδιαμφισβήτητη παρατήρηση πλάσματος που εκτοξεύεται πραγματικά στο διαστημικό κενό και δεν παγιδεύεται απλώς στο μαγνητικό πεδίο του άστρου
Μια διεθνής ομάδα αστρονόμων κατέγραψε ένα φαινόμενο που μέχρι σήμερα είχε παρατηρηθεί μόνο στον Ήλιο: μια εκτόξευση στεμματικής μάζας (CME) από έναν ερυθρό νάνο, σε απόσταση περίπου 130 ετών φωτός από τη Γη.
Οι επιστήμονες υποψιάζονταν εδώ και καιρό ότι τέτοιες εκρήξεις θα μπορούσαν να συμβαίνουν και σε άλλα άστρα, ωστόσο δεν υπήρχε άμεση απόδειξη. Τώρα, χάρη στα δεδομένα του ραδιοτηλεσκοπίου LOFAR και του διαστημικού παρατηρητηρίου XMM-Newton, ήρθε η επιβεβαίωση.
Πρόκειται για την πρώτη αδιαμφισβήτητη παρατήρηση πλάσματος που εκτοξεύεται πραγματικά στο διαστημικό κενό και δεν παγιδεύεται απλώς στο μαγνητικό πεδίο του άστρου.
Μια έκρηξη τεράστιας ισχύος
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η εκτόξευση κινούνταν με υπερηχητική ταχύτητα 2.400 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο — ταχύτητα που παρατηρείται μόλις σε μία από τις 2.000 εκτοξεύσεις που συμβαίνουν στον Ήλιο. Το φαινόμενο ήταν τόσο βίαιο και πυκνό, ώστε, όπως δείχνουν οι προσομοιώσεις, θα μπορούσε να εξαφανίσει ολοκληρωτικά τις ατμόσφαιρες όλων των πλανητών που βρίσκονται κοντά στο άστρο. Αν ένα τέτοιο CME έπληττε έναν πλανήτη μέσα στη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη», θα κατέστρεφε την ατμόσφαιρά του, μετατρέποντάς τον σε έναν ξερό, άγονο κόσμο.
Νέες προοπτικές για την αναζήτηση ζωής
Η ανακάλυψη αυτή αλλάζει ριζικά τον τρόπο που αξιολογούμε την κατοικησιμότητα των πλανητών γύρω από ερυθρούς νάνους. Μέχρι σήμερα, οι αστρονόμοι θεωρούσαν ότι αν ένας πλανήτης βρισκόταν στη σωστή απόσταση από το άστρο του, θα μπορούσε να διαθέτει ωκεανούς και ενδεχομένως ζωή. Τώρα όμως, γίνεται σαφές ότι η υπερβολική δραστηριότητα ενός άστρου μπορεί να αφαιρεί την ατμόσφαιρα των πλανητών του πολύ πριν προλάβει να αναπτυχθεί οποιαδήποτε μορφή ζωής.
Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί «υποσχόμενοι» εξωπλανήτες μπορεί στην πραγματικότητα να είναι νεκροί κόσμοι, ενώ η παρουσία μιας σταθερής ατμόσφαιρας γίνεται πλέον κρίσιμος παράγοντας στην αναζήτηση εξωγήινης ζωής.
«Το κυνηγούσαμε δεκαετίες»
«Οι αστρονόμοι προσπαθούσαν να ανιχνεύσουν μια τέτοια εκτόξευση σε άλλο άστρο εδώ και δεκαετίες», δηλώνει ο Τζο Κάλινγχαμ από το Ολλανδικό Ινστιτούτο Ραδιοαστρονομίας (ASTRON), επικεφαλής της έρευνας που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature. «Μέχρι σήμερα υπήρχαν μόνο ενδείξεις, ποτέ όμως επιβεβαίωση ότι το υλικό ξέφυγε πραγματικά στο διάστημα. Τώρα, το αποδείξαμε».
Ο Κάλινγχαμ εξηγεί ότι το καθοριστικό στοιχείο ήταν ένα ραδιοσήμα τύπου ΙΙ — μια χαρακτηριστική υπογραφή που δείχνει τη δημιουργία κρουστικού κύματος και την έξοδο ύλης από τη στεμματική περιοχή του άστρου. «Αν η ύλη δεν είχε ξεφύγει από τη μαγνητική "φούσκα" του άστρου, δεν θα βλέπαμε αυτό το σήμα», τονίζει.
Η δύναμη της συνεργασίας
«Χωρίς την ευαισθησία και τις συχνότητες του LOFAR δεν θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τα ραδιοκύματα», λέει ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Ντέιβιντ Κόινιεν, υποψήφιος διδάκτορας στο ASTRON. «Από την άλλη, χωρίς το XMM-Newton δεν θα μπορούσαμε να μετρήσουμε την ταχύτητα της εκτόξευσης ή να τη συγκρίνουμε με ηλιακά φαινόμενα. Χρειαζόμασταν και τα δύο όργανα για να αποδείξουμε τι ακριβώς βλέπαμε».
Ο ερευνητής του ESA, Χένρικ Έκλουντ, υπογραμμίζει τη σημασία του ευρήματος: «Δεν κάνουμε πλέον απλώς προβολές από όσα γνωρίζουμε για τον Ήλιο. Φαίνεται πως ο διαστημικός καιρός γύρω από μικρότερα άστρα είναι ακόμα πιο ακραίος. Αυτό έχει τεράστιες συνέπειες για το πώς οι πλανήτες διατηρούν τις ατμόσφαιρές τους και παραμένουν κατοικήσιμοι με την πάροδο του χρόνου».
Ο Έρικ Κούλκερς, επιστημονικός υπεύθυνος του XMM-Newton στην ESA, προσθέτει: «Το XMM-Newton μας βοηθά να κατανοήσουμε πώς διαφέρουν οι εκτοξεύσεις στεμματικής μάζας από άστρο σε άστρο. Είναι μια συναρπαστική εξέλιξη όχι μόνο για την αστροφυσική, αλλά και για την αναζήτηση κατοικήσιμων κόσμων. Και πάνω απ’ όλα, δείχνει τι μπορεί να επιτευχθεί μέσα από διεθνή συνεργασία. Η ανακάλυψη αυτή έλυσε έναν επιστημονικό γρίφο δεκαετιών».
