Διερεύνηση των δυνατοτήτων για διμερείς δεσμούς Ινδίας-Ελλάδας

Μετά την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ινδία τον Φεβρουάριο, οι δύο χώρες συζητούν για την ενίσχυση των διμερών τους δεσμών. Το ταξίδι αυτό πραγματοποιήθηκε μετά την επίσκεψη του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι στην Αθήνα τον Αύγουστο του 2023, όπου και οι δύο κυβερνήσεις συμφώνησαν να αναβαθμίσουν τη συνεργασία τους σε στρατηγική εταιρική σχέση.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο πρώτος αρχηγός κράτους της Ελλάδας που επισκέπτεται την Ινδία εδώ και 15 χρόνια, υποδεικνύοντας το βαθμό στον οποίο έχει ενισχυθεί η διμερής σχέση τον τελευταίο χρόνο.

Καθώς η Ελλάδα αναφέρεται συνήθως ως «πύλη» προς την Ευρώπη, ενώ η Ινδία είναι η πιο εύρωστη οικονομία της περιοχής της Νότιας Ασίας, η συνεργασία μεταξύ αυτών των κρατών μπορεί να προωθήσει τις συνδέσεις μεταξύ των περιοχών. Πολλά οικονομικά και διπλωματικά κίνητρα, όπως ο Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής (IMEC), μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ενισχύσουν τη σχέση τους και να ξεπεράσουν τις προκλήσεις για αποτελεσματική συνεργασία.

Μια βασική πτυχή της πρόσφατης διμερούς συνάντησης Ινδίας-Ελλάδας ήταν η βιωσιμότητα της IMEC, η οποία ξεκίνησε για πρώτη φορά από τα μέλη της G20 κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνόδου κορυφής στο Νέο Δελχί πέρυσι. Ο οικονομικός διάδρομος σκοπεύει να φέρει επανάσταση στις εμπορικές διαδρομές από την Ινδία προς την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας τη Μέση Ανατολή και την Ελλάδα ως κεντρικές διόδους. Όταν τα μέλη της G20 πρότειναν για πρώτη φορά το IMEC, οι διαπραγματεύσεις για την εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ βρίσκονταν σε εξέλιξη και θεωρήθηκαν κρίσιμες για τη βιωσιμότητα του διαδρόμου, καθώς η σχεδιαζόμενη διαδρομή θα περνούσε και από τα δύο έθνη, χρησιμοποιώντας το λιμάνι της Χάιφα του Ισραήλ και το λιμάνι του Πειραιά.

Από το ξέσπασμα του πολέμου στη Μέση Ανατολή, πολλοί θεώρησαν ότι αυτό το έργο ήταν «νεκρό κατά την άφιξη». Ωστόσο, η αναβίωση των συζητήσεων μεταξύ Μόντι και Μητσοτάκη τον Φεβρουάριο του 2024 είναι αξιοσημείωτη, δεδομένου του ρόλου τους ως ηγέτες δύο κρίσιμων εθνών μελών της IMEC. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Ινδία ισχυρίζονται ότι είναι βέβαιοι ότι το έργο εξακολουθεί να είναι βιώσιμο και έχουν δεσμευτεί να κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο για να διασφαλίσουν την υλοποίησή του.

Επιθυμία και των δύο χωρών είναι να δημιουργηθεί μια αποτελεσματική εναλλακτική λύση στην Πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας (BRI). Ένας τρόπος με τον οποίο η Ινδία και η Ελλάδα μπορούν να βοηθήσουν να γίνει το IMEC επιτυχημένο και άξιος ανταγωνιστής του BRI της Κίνας είναι να λειτουργήσουν ως τρίτοι μεσολαβητές μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ. Είναι απίθανο η διαμεσολάβηση να οδηγήσει στη Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ να ξαναρχίσουν τις συνομιλίες εξομάλυνσης. Ωστόσο, μια τέτοια ευαίσθητη δέσμευση θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα θεμέλιο αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των δύο που θα μπορούσε να επιτρέψει στην IMEC να προχωρήσει, καθώς τα οικονομικά κίνητρα που παρακίνησαν αυτές τις χώρες να υπογράψουν τη συμφωνία IMEC πέρυσι εξακολουθούν να υπάρχουν.

Ενίσχυση άλλων τομέων της σχέσης

Αν και η Ινδία και η Ελλάδα πρέπει να επιτύχουν συναίνεση στο πλαίσιο της IMEC για την ανάπτυξη των οδών μεταφοράς που συνδέονται με τη συμφωνία, μπορούν ακόμα να εργαστούν για να ενισχύσουν τη δική τους εμπορική σχέση. Και οι δύο κυβερνήσεις το έθεσαν σε κίνηση συντάσσοντας μια συμφωνία εταιρικής σχέσης με στόχο τον διπλασιασμό του διμερούς εμπορίου τους από σχεδόν 2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022-2023 σε 4 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2030, ακόμη και χωρίς το IMEC στην εικόνα.

Κατά τη διάρκεια διμερών συνομιλιών, ο Μόντι συμφώνησε επίσης να στηρίξει την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεδομένων των πρόσφατων τεταμένων σχέσεων μεταξύ Ινδίας και Τουρκίας, φαίνεται λογικό η Ινδία να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να ενισχύσει τις σχέσεις της με την Ελλάδα. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει εκφράσει την αντίθεσή του στην κατάργηση του άρθρου 370 από την Ινδία και έχει επίσης επενδύσει στην αμυντική συνεργασία με το Πακιστάν. Η Ινδία μείωσε τις αμυντικές εξαγωγές της προς την Άγκυρα το 2019 και ο Μόντι ακύρωσε τη μοναδική προγραμματισμένη επίσκεψή του στην Τουρκία την ίδια χρονιά λόγω των δηλώσεων του Ερντογάν στο Κασμίρ.

Μια άλλη σημαντική πτυχή της εταιρικής σχέσης Ινδίας-Ελλάδας σχετίζεται με το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η Ινδία έχει από καιρό ισχυριστεί ότι ο ΟΗΕ χρειάζεται επείγουσα μεταρρύθμιση για να αντικατοπτρίζει τη γεωπολιτική πραγματικότητα του σύγχρονου κόσμου. Στις διμερείς συνομιλίες που διεξήχθησαν τον Φεβρουάριο του 2024, η Ελλάδα συμφώνησε να συμμετάσχει στην Ινδία στη δέσμευση για τη μεταρρύθμιση του ΣΑΗΕ και υποσχέθηκε να στηρίξει την προσπάθεια της Ινδίας για μόνιμη έδρα στο συμβούλιο. Αυτή η εξέλιξη είναι μια στιγμή μεγάλης συμβολικής σημασίας, με την Ελλάδα να υποστηρίζει άμεσα την άνοδο της Ινδίας στην παγκόσμια σκηνή.

Τέλος, ενώ υπάρχουν πολλά οικονομικά και γεωπολιτικά κίνητρα για την ενίσχυση της σχέσης τους, οι πλούσιες ιστορίες, οι πολιτιστικές συνδέσεις και οι διαπροσωπικοί δεσμοί μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας αποτελούν επίσης κρίσιμη βάση για τη διμερή σχέση.

Ο Μόντι και ο Μητσοτάκης αναγνώρισαν αυτή την ιστορία κατά τη διάρκεια ομιλιών του τον Αύγουστο του 2023. Ο Έλληνας πρωθυπουργός περιέγραψε τους «αρχαίους εμπορικούς δρόμους και το μονοπάτι του Μεγάλου Αλεξάνδρου» που σχημάτισαν μερικές από τις πρώτες συνδέσεις μεταξύ των δύο εθνών, ενώ ο Μόντι συζήτησε τη σημασία τόσο της Ελλάδας όσο και της Ινδίας». Επιπλέον, τον Ιανουάριο του 2024, αντικείμενα από την εποχή του ινδοέλληνα βασιλιά Απολλοδάτου ανακαλύφθηκαν μέσω ανασκαφών από ερευνητές στο Βαντναγκάρ, τη γενέτειρα του Μόντι. Ο Απολλοδάτος κυβέρνησε την εποχή του Ελληνο-Βακτριανού Βασιλείου, το οποίο περιελάμβανε πολλά μικρά χωριά Ελλήνων που είχαν εγκατασταθεί στη βορειοδυτική Ινδία και συγχωνεύτηκαν στον ινδικό πολιτισμό, καθιερώνοντας μια συλλογική ινδοελληνική ταυτότητα. Αυτή η πρόσφατη αρχαιολογική ανακάλυψη μπορεί να αποτελέσει μια ιδανική ευκαιρία για την Ινδία και την Ελλάδα να εμβαθύνουν στις ιστορικές και πολιτιστικές τους σχέσεις.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει μιλήσει για τη σχέση της Ελλάδας με την Ινδία ως «μια εταιρική σχέση μεταξύ της παλαιότερης δημοκρατίας του κόσμου και της μεγαλύτερης δημοκρατίας του κόσμου», υπογραμμίζοντας μια βασική ιστορική και ιδεολογική σύνδεση μεταξύ των δύο εθνών. Το επόμενο έτος θα σηματοδοτηθεί η 75η επέτειος των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας. Οι ηγέτες των χωρών έχουν ανακοινώσει σχέδια να χρησιμοποιήσουν την εκδήλωση για να επιδείξουν την κοινή κληρονομιά των δύο εθνών και τα πιο πρακτικά επιτεύγματα της διπλωματικής τους συνεργασίας. Η ενίσχυση των πολιτιστικών συνδέσεων παράλληλα με τις συλλογικές προσπάθειες σε γεωπολιτικά επωφελή έργα, όπως το IMEC ή η πιθανή νέα Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ Ινδίας και ΕΕ, θα αποτελέσει ουσιαστική συνέργεια για τη δημιουργία μιας πιο βαθιάς και διαρκούς σχέσης μεταξύ των δύο εθνών.