Νέα ανακάλυψη: Πότε και πού ο άνθρωπος άναψε την πρώτη φωτιά

Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη σε αρχαιολογική ανασκαφή στο Ηνωμένο Βασίλειο ξαναγράφει το χρονοδιάγραμμα για το πότε οι άνθρωποι δημιούργησαν για πρώτη φορά φωτιά.

Όπως αναφέρει το BBC, ερευνητές ανακάλυψαν το αρχαιότερο γνωστό παράδειγμα ανθρωπογενούς φωτιάς, το οποίο χρονολογείται πριν από 400.000 χρόνια στην ανατολική Αγγλία.

Η νέα ανακάλυψη, στο χωριό Barnham, μεταθέτει την απαρχή της δημιουργίας φωτιάς από τον άνθρωπο κατά περισσότερα από 350.000 χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα.

Η ικανότητα δημιουργίας φωτιάς ήταν η στιγμή που άλλαξε τα πάντα για τον άνθρωπο. Παρείχε ζεστασιά κατά βούληση και επέτρεψε στους προγόνους μας να μαγειρεύουν και να καταναλώνουν κρέας, γεγονός που συνέβαλε στην ανάπτυξη του εγκεφάλου μας. Σήμαινε ότι δεν ήμασταν πια απλώς μια ομάδα ζώων που αγωνιζόταν να επιβιώσει, μας έδωσε χρόνο να σκεφτούμε, να εφεύρουμε και να εξελιχθούμε στο προηγμένο είδος που είμαστε σήμερα.

Η ομάδα αναφέρει ότι βρήκε ψημένο έδαφος, μαζί με τον αρχαιότερο «αναπτήρα» της Λίθινης Εποχής — αποτελούμενο από πυρόλιθο που χτυπιόταν πάνω σε έναν βράχο που ονομάζεται πυρίτης, γνωστός και ως «χρυσός του ανόητου», για να δημιουργηθεί σπινθήρας.

Το BBC News απέκτησε παγκόσμια αποκλειστική πρόσβαση στον προϊστορικό χώρο. Κάτω από τις κορυφές των δέντρων του δάσους Barnham κρύβεται ένας αρχαιολογικός θησαυρός, θαμμένος λίγα μέτρα κάτω από το έδαφος, που χρονολογείται στα πιο μακρινά βάθη της ανθρώπινης προϊστορίας.

Στις άκρες ενός ξέφωτου, πυκνά πράσινα κλαδιά πλαισιώνουν το τοπίο σαν αυλαία, λες και το ίδιο το δάσος αποκαλύπτει αργά ένα θαμμένο κεφάλαιο του παρελθόντος του. Ο καθηγητής Nick Ashton από το Βρετανικό Μουσείο με οδηγεί ανάμεσα στα δέντρα και μπαίνουμε μαζί σε αυτή την εκπληκτική ιστορία.

«Εδώ συνέβη», μου λέει με ευλάβεια.

Κατεβαίνουμε σε ένα δάπεδο από χώμα, σκαμμένο σε βαθιές, κλιμακωτές κοιλότητες από ακατέργαστη γη και ανοιχτόχρωμη άμμο.

Αυτό ήταν ένα αρχαίο τζάκι, στην καρδιά ενός προϊστορικού «δημαρχείου», γύρω από το οποίο συγκεντρώνονταν άνθρωποι της πρώιμης Λίθινης Εποχής πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.

«Μπορείς να φανταστείς τους πρώιμους ανθρώπους να συγκεντρώνονται γύρω από την κεντρική εστία και να ξεκινούν την ανάπτυξη της πρώιμης γλώσσας», μου λέει.

Συγκλονισμένος από το μέγεθος αυτού που θα μπορούσε να είναι ένα κομβικό σημείο στην ανθρώπινη εξέλιξη, ψιθύρισα: «Αυτός ο τόπος είναι απίστευτος… απίστευτος».

«Ναι», μουρμουρίζει ο καθηγητής Ashton, με τα μάτια του να βουρκώνουν καθώς ανακαλεί τη στιγμή που συνειδητοποίησε τη σημασία της ανακάλυψης. «Πραγματικά αξιοθαύμαστο… πολύ ιδιαίτερο».

Ο παλαιολιθικός χώρος του East Farm Barnham βρίσκεται σε έναν εγκαταλελειμμένο λάκκο εξόρυξης αργίλου, κρυμμένο μέσα σε δασώδη περιοχή του Σάφολκ. Παλαιότερες ανασκαφές είχαν δείξει ότι πρώιμοι άνθρωποι επισκέπτονταν την περιοχή, αφήνοντας πίσω τους πολλά λίθινα εργαλεία.

Ο καθηγητής Ashton μου δείχνει ένα από αυτά: «Μπορείς να δεις και τα μικρά κομμάτια πυρόλιθου που έχουν αποσπαστεί λόγω της θερμότητας».

Στο σημείο ενώνεται μαζί μας ο αρχαιολόγος Dr Rob Davis, επίσης από το Βρετανικό Μουσείο, και μου δείχνει το εύρημα που επιβεβαίωσε τα πάντα: θραύσματα σιδηρού πυρίτη. Ο Dr Davis μου δείχνει πώς, όταν ο πυρίτης χτυπηθεί με πυρόλιθο, δημιουργούνται σπινθήρες — αρκετοί για να ανάψουν φωτιά πάνω σε ξερό προσάναμμα. Ήταν ο πρώτος γνωστός αναπτήρας.

«Αυτή ήταν μια καθοριστική στιγμή», μου λέει. «Τότε αρχίσαμε να συνδέουμε τα κομμάτια».

Οι γεωλογικές μελέτες έδειξαν πόσο σπάνιος είναι ο πυρίτης σε αυτή την περιοχή. Οι αρχαίοι άνθρωποι τον αναζητούσαν επίμονα, καθώς για εκείνους ήταν το πολυτιμότερο υλικό στον κόσμο.

Οι επιστήμονες βρήκαν τρία κρίσιμα στοιχεία στο ίδιο σημείο: ίχνη φωτιάς, θερμικά αλλοιωμένα εργαλεία και πυρίτη που δεν ανήκε στο φυσικό περιβάλλον του χώρου. Αυτή ήταν η πρώτη πειστική απόδειξη ότι η φωτιά δημιουργήθηκε εσκεμμένα.

Αυτό που χρειαζόταν ακόμα ήταν η απόδειξη μιας φωτιάς που κάηκε για ώρες και έσβησε πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια — και αυτό ακριβώς βρέθηκε: ένα λεπτό στρώμα κόκκινου πηλού, του οποίου το χρώμα οφείλεται στον αιματίτη, ένα ορυκτό που σχηματίζεται όταν πλούσια σε σίδηρο ιζήματα θερμανθούν.

Οι αναλύσεις έδειξαν επαναλαμβανόμενες, σύντομες και έντονες θερμικές εκθέσεις, σύμφωνες με μικρές εστίες φωτιάς που άναβαν ξανά και ξανά στο ίδιο σημείο.

Γιατί είναι σημαντικό;

Η φωτιά υπάρχει στη Γη εδώ και περισσότερα από 400 εκατομμύρια χρόνια, αλλά η ικανότητα δημιουργίας της κατά βούληση υπήρξε καταλύτης της ανθρώπινης εξέλιξης, σύμφωνα με τον καθηγητή Chris Stringer από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας.

«Η άμεση πρόσβαση στη φωτιά, όπου και όποτε τη χρειάζεσαι, ήταν κρίσιμη για τους ανθρώπους που ζούσαν στη Βρετανία πριν από 400.000 χρόνια», λέει. «Τους έκανε πιο προσαρμοστικούς και συνέβαλε στην ανάπτυξη της κοινωνικής πολυπλοκότητας, του εγκεφάλου και πιθανότατα της ίδιας της γλώσσας».

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτές οι φωτιές άναβαν από πρώιμους Νεάντερταλ. Το είδος μας, Homo sapiens, εμφανίστηκε στην περιοχή περίπου 350.000 χρόνια αργότερα.

Η ανακάλυψη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, ανοίγει έναν νέο δρόμο έρευνας για το πού και πότε διαφορετικά ανθρώπινα είδη ανέπτυξαν την τεχνολογία που μας έκανε ευρηματικούς, δημιουργικούς — και, τελικά, ανθρώπους.

Διαβάστε επίσης