«Είναι φασιστικό σύμβολο η ελληνική σημαία»; Σάλος με τον αποκλεισμό σκιτσογράφου κόμικ από έκθεση

Σάλος έχει δημιουργηθεί στο Διαδίκτυο και όχι μόνο, με τον αποκλεισμό ενός νεαρού σκιτσογράφου από τη γνωστή έκθεση ComicDom. Ο λόγος, είναι ότι τα έργα του χαρακτηρίστηκαν από τους ιθύνοντες της έκθεσης ως «φορέας ιδεών που δεν συνάδουν με τις αρχές της διοργάνωσης». Παρατηρώντας τα κόμικ του Κωνσταντίνου Παππά, ωστόσο, αυτό που εύλογα αναρωτιέται κανείς τελικά, είναι το ποιες ακριβώς είναι αυτές οι αρχές της διοργάνωσης, με τις οποίες δεν συνάδουν σκίτσα με την ελληνική ιστορία ως θεματική, και με την ελληνική σημαία, ή τη σημαία των Ποντίων και του Ιερού Λόχου του Υψηλάντη, να χαρακτηρίζονται ως «φασιστικά σύμβολα».

Σωτήρης Σκουλούδης

30/04/2023 06:00

Ο Κωνσταντίνος Παππάς, ο νεαρός σκιτσογράφος κόμικ, εργαζόμενος και φοιτητής, έγινε πρόσφατα θύμα λογοκρισίας, σε έναν τομέα που κανονικά αυτή είναι μια απαγορευμένη λέξη. Αυτόν της τέχνης. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε σε τίποτα τους διοργανωτές της γνωστής ετήσιας έκθεσης ComicDom Con Athens, να αποκλείσουν τον σκιτσογράφο, ο οποίος συμμετείχε κανονικά σε προηγούμενες διοργανώσεις, λόγω του ότι, όπως φαίνεται, τα έργα του είχαν ελληνικό περιεχόμενο. Αυτό, συγκεκριμένων σημαντικών στιγμών της ιστορίας μας.

Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία, το Έπος του 1940, η Μικρασιατική Καταστροφή, είναι μεταξύ των θεμάτων που αποτυπώνονται με μεγάλη επιτυχία, σύμφωνα με κριτικούς αλλά και την κυκλοφορία τους, στα κόμικ του Κωνσταντίνου Παππά. Κι αυτό ήταν που δεν άρεσε σε ορισμένους άλλους σκιτσογράφους και μη, οι οποίοι «κατήγγειλαν» αυτά τα «φασιστικά» όπως ανέφεραν κόμικ, και με κάποιον τρόπο έπεισαν και τους διοργανωτές να λάβουν αυτή την πρωτοφανή και προσβλητική για το νόημα της οποιασδήποτε τέχνης, απόφαση. Και μάλιστα, ενώ η συμμετοχή του καλλιτέχνη είχε συμφωνηθεί κανονικά και ανακοινωθεί επίσημα.

Ο δικηγόρος του σκιτσογράφου επέδωσε εξώδικη διαμαρτυρία στη διοργάνωση της έκθεσης. «Ο αποκλεισμός μου από την Έκθεσή σας, με τον τρόπο που έγινε, τις αιτιάσεις και προφάσεις με τις οποίες εκ των υστέρων αποπειραθήκατε να τον ενδύσετε, και με τη μετέπειτα στάση σας, αλλά και μελών του φορέα σας και συνεργατών σας, οδήγησε σε μία - άνευ προηγουμένου και βάναυση πέραν κάθε λογικής - σπίλωση της τιμής και της υπόληψής μου, αυθαίρετου χαρακτηρισμού του καλλιτεχνικού έργου μου, προσβολής της προσωπικότητάς μου, βλάβης της επαγγελματικής και καλλιτεχνικής μου υπόστασης, χρηματικής ζημίας μου και, βεβαίως, σε άκρως αθέμιτο και παντελώς αδικαιολόγητο περιορισμό της Ελευθερίας Έκφρασής μου από μέρους σας, γεγονός που φέρει και μια ιδιαίτερη βαρύτητα όταν λαμβάνει χώρα κατά ενός καλλιτέχνη», αναφέρεται μεταξύ άλλων στο εξώδικο.

Το Newsbomb.gr συνομίλησε με τον Κωνσταντίνο Παππά.

Newsbomb.gr: Κύριε Παππά, πού οφείλονται κατά τη γνώμη σας οι αντιδράσεις που προκάλεσαν την «αποπομπή» σας από τη φετινή ComicDOM; Τις προηγούμενες χρονιές είχατε συμμετάσχει κανονικά.

Κωνσταντίνος Παππάς: Είχα συμμετάσχει στο ComicDom Con Athens 2021. Ήταν η πρώτη μου φορά που βρέθηκα στην έκθεση αυτή, έχοντας εγκριθεί από την επιτροπή αρμόδια για την διοργάνωση του φεστιβάλ. Φέτος, ενώ πήρα έγκριση από την αρμόδια επιτροπή, με τρόπο βάναυσο και άνευ προειδοποιήσεως λογοκρίθηκα και αποβλήθηκα, σε ευθεία καταπάτηση των συνταγματικών μου δικαιωμάτων της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης, όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει στις ανακοινώσεις του φεστιβάλ, στις 19/4.

Σημειώθηκε πως το περιεχόμενο μου «είναι φορέας ιδεών που δεν συνάδουν με τις αρχές της διοργάνωσης και ξεφεύγουν από το πλαίσιο της ιστορικής αναφοράς γεγονότων» καθώς έχω εικονογραφήσει πρόσωπα όπως ο Γεώργιος Γρίβας «Διγενής» και ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς.

Κατηγορηθήκατε συγκεκριμένα όμως όπως διαβάσαμε για χρήση «φασιστικών» συμβόλων ή «φασιστικών ιστοριών» στα κόμικ σας. Έχουν κάποια βάση αυτές οι κατηγορίες; Εσείς ο ίδιος πώς θα περιγράφατε τα έργα σας;

Είναι φασιστικό σύμβολο η ελληνική σημαία; Αποτελεί φασιστικό ιδεαλισμό η εικονογράφηση του ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία; Μήπως είναι φασιστική ιστορία η απόδοση της απάντησης του Ιωάννη Μεταξά στις ιταλικές φασιστικές απαιτήσεις; Αποτελεί φασιστικό σύμβολο η σημαία του Ιερού Λόχου του Αλεξάνδρου Υψηλάντη;

Όπως είμαι βέβαιος πως μπορείτε να καταλάβετε, η ένσταση δεν είναι προς το έργο μου, αλλά προς την θεματολογία που επιλέγω. Η ιστορία ως επιστήμη, και η μελέτη και ερμηνεία αυτής, είτε σε λόγο, είτε σε άλλο είδος δημιουργίας, απαιτεί την έρευνα και διασταύρωση των βιβλιογραφικών πηγών έτσι ώστε να επιτευχθεί όσο το δυνατόν καλύτερη η ερμηνεία του αληθούς και του ιστορικά ορθού. Ιστορικά ορθού ξανασημειώνω. Όπως οφείλω να απεικονίσω ιστορικά ορθώς τον Άρη Βελουχιώτη, έτσι οφείλω να απεικονίσω και τον Ιωάννη Μεταξά, με τον συμβολισμό που τα ίδια αυτά ιστορικά πρόσωπα επέλεξαν να προσδιορίζουν και να ταυτίζουν τον εαυτό τους.

Η Σημαία του Ιερού Λόχου αποτέλεσε την πρώτη επίσημη σημαία της Επανάστασης την οποία ύψωσε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στο Ιάσιο της Μολδαβίας, στις 22 Φεβρουαρίου 1821. Στη μία όψη εμφάνιζε τον αναγεννώμενο φοίνικα με την επιγραφή *ΕΚ ΤΗΣ ΚΟΝΕΩΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ* και στην άλλη πλευρά την εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης με την επιγραφή *ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ*. Τη σημαία αυτή χρησιμοποίησε ο Ιερός Λόχος στο Δραγατσάνι.

Έχετε ακούσει περί «απαγόρευσης» συμμετοχής σε τέτοιου τύπου διοργανώσεις άλλη φορά για κάποιον καλλιτέχνη;

Για τα ελληνικά δεδομένα, η περίπτωση της δικής μου λογοκρισίας και απαγόρευσης αποτελεί πρωτοτυπία. Αλλά μπορεί κανείς να κάνει αναγωγή της δικής μου περίπτωσης σε ειδήσεις που έρχονται από το εξωτερικό. Εκεί μπορεί κάποιος να γίνει μάρτυρας πολύ πιο συχνά σε αυτή την κουλτούρα ακύρωσης, δηλαδή το cancel culture. Η πιο έντονη τέτοια περίπτωση ακύρωσης αφορά τον υπερταλαντούχο εικονογράφο των Αμερικανικών κόμικς, τον Ethan Van Sciver, όπου έχασε την δουλειά του στην DC Comics καθώς είχε τις «λάθος πολιτικές απόψεις».

Η αλήθεια είναι ότι σπανίως θέματα που άπτονται του Ελληνισμού ή της ιστορίας μας, βρίσκουν διέξοδο και στον κλάδο των κόμικ, με μερικές αλλά και σημαντικές εξαιρέσεις, βεβαίως (όπως είναι και η αμερικάνικη παραγωγή Sons Of Chaos, για την Ελληνική Επανάσταση). Θεωρείτε ότι αυτό είναι κάτι φυσιολογικό για τον κλάδο των κόμικ, δεδομένου ότι στις άλλες τέχνες (βιβλία, ταινίες) δεν ισχύει κάτι τέτοιο; Υπάρχει κάποιου τύπου «ρατσισμός» ή επιλεκτική απαξίωση για ζητήματα που ξεφεύγουν από την κυρίαρχη κουλτούρα αυτού του κλάδου; Ή μήπως δεν υπάρχει κυρίαρχη κουλτούρα;

Ας θέσουμε κάποια θεμέλια πίσω από την ερώτηση. Το κόμικ είναι μια πολύ ακριβή, χρονοβόρα, δύσκολη παραγωγή. Είναι στην ουσία ένας έντυπος κινηματογράφος, με την βασική διαφορά ότι η εικόνα δεν είναι κινούμενη και δεν έχει ήχο. Ο καλλιτέχνης που θα του ανατεθεί να αναπτύξει ένα σενάριο, πρέπει να είναι σε διαρκή και ασταμάτητη συνεννόηση με τον σεναριογράφο, να τελεί χρέη σκηνοθέτη, να δημιουργήσει τα σκηνικά, τις ενδυμασίες, προφανώς τους χαρακτήρες και τις εκφράσεις τους, και να μπορέσει να «μεταφράσει» το σενάριο με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να αποδοθεί η στατικότητα της εικόνας σε ροή που ενθουσιάζει τον αναγνώστη.

Γιατί λοιπόν δεν βρήκαν διέξοδο στον κλάδο των κόμικς έργα που να άπτονται της ελληνικής ιστορίας και να προσπαθούν να αποδώσουν την ελληνική κουλτούρα; Διότι και το κοινό δεν δείχνει το ίδιο ενδιαφέρον σε τέτοιες δημιουργίες. Το ιστορικό κόμικ είναι διπλά πιο δύσκολο να αναπτυχθεί, και όποτε βλέπετε κυκλοφορίες τέτοιου είδους, ως επί των πλείστων είναι από ξένους δημιουργούς, που όμως λαμβάνουν την ιστορία ως έμπνευση και όχι ως κανόνα. Δηλαδή ξεφεύγουν λίγο έως πολύ από τις βιβλιογραφικές πηγές.

Ποια η λογική λοιπόν πίσω από τη δική σας θεματολογία; Ποια θέματα προτιμάτε να αναδεικνύετε και γιατί;

Από μικρός λάτρεψα την Ιστορία. Σπουδάζω στο τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης. Παρόλα αυτά, από μικρός επίσης ζωγράφιζα. Οπότε ήταν φυσικό επόμενο να προσπαθήσω να αποδώσω ηρωικές σκηνές, όχι από την φαντασία της ποπ κουλτούρας, αλλά από την δεξαμενή της ιστορίας και πιο συγκεκριμένα της ελληνικής. Η ελληνική ιστορία είναι μια πηγή που δεν στερεύει. Ένας από τους στόχους μου, που σιγά σιγά εκπληρώνεται μέσα από την συνεργασία μου με το κανάλι στο YouTube «Πρακτική Σκέψη», είναι η απόδοση ιστορικών γεγονότων βάσει των βιβλιογραφικών πηγών όπου λείπει το φωτογραφικό υλικό και εν πολλοίς, η εικόνα του παρελθόντος έχει χαθεί ή δεν έχει παρουσιαστεί όπως θα έπρεπε.

Αν και ο τρόπος εικονογράφησης που με εκφράζει όντως ανήκει στο ευρύ ρεύμα των κόμικς, τα εργαλεία που χρησιμοποιώ για να καταφέρω να πλάσω μια νέα εικόνα για το παρελθόν, μοιάζουν πιο πολύ με εργασία ιστορικού επιστήμονα. Είναι σημαντικός στόχος και σκοπός μου η αναπαράσταση του παρελθόντος να γίνει με σεβασμό, τόσο στα ιστορικά πρόσωπα, όσο και στο πρωτογενές υλικό στο οποίο θα ανατρέξω.

Θεωρείτε ότι οι σημερινοί Έλληνες μαθαίνουμε σωστά ή όπως θα έπρεπε την Ιστορία μας; Μπορούν να βοηθήσουν και οι «εναλλακτικοί» τρόποι σε αυτό, όπως τα κόμικ;

Όχι, δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση πως οι σύγχρονοι Έλληνες έχουν την σωστή ιστορική διαπαιδαγώγηση. Τρανή απόδειξη αυτού, της αποτυχίας του εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος, είναι τα διάφορα βιντεάκια στα οποία θα δείτε νεολαίους και μεγαλύτερους να ερωτώνται: - Τί γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου; -Το όχι στους Γερμανούς.

Φυσικά και το επίπεδο αμάθειας που μπορεί να συναντήσει κανείς σε μια κουβέντα στο διαδίκτυο. Μιλάμε για τραγική κατάσταση. Αν όμως μπορούν να βοηθήσουν οι εναλλακτικοί τρόποι στην μετάδοση της ιστορίας... Σαφώς και ναι. Και εγώ πιστεύω πως αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και μέσω των κόμικς.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας θέμα, που εμπνέει και εσάς τον ίδιο για τα έργα σας, και γιατί;

Αν και με κολακεύει ιδιαίτερα η νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία, πάντα ήθελα να ασχοληθώ με την ύστερη αρχαιότητα και την πτώση της Ρώμης, την εισαγωγή στον Δυτικό Μεσαίωνα. Ενώ έχω εικονογραφήσει αρκετές φορές εμπνευσμένος από εκείνη την ιστορική περίοδο, είναι βαθιά μου επιθυμία να μπορέσω να πραγματοποιήσω στο μέλλον μια εκτενή εργασία πάνω σε αυτή την περίοδο.

Χρειάζεται ταλέντο, έμπνευση, σκληρή δουλειά ή όλα και άλλα πολλά μαζί, για να γίνει κάποιος επιτυχημένος σκιτσογράφος;

Χρειάζονται όλα και παραπάνω. Κάποτε ένας ηθοποιός είχε ερωτηθεί: -Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που μπορεί να συναντήσει ένας ηθοποιός; Και αυτός αποκρίθηκε: -Να παραμείνει ηθοποιός. Αυτή του η απάντηση είμαι σίγουρος πως έχει περάσει από το μυαλό κάθε επαγγελματία εικονογράφου, επιφανούς και μη.

Κατά την ταπεινή μου εμπειρία, είναι απαραίτητες οι επιχειρηματικές δεξιότητες, αλλά και οι δεξιότητες διαφήμισης, καθώς οι περισσότεροι εικονογράφοι δημιουργούν, χωρίς όμως να μπορούν να αναγνωρίσουν τρόπο έτσι ώστε να λάβουν πίσω από τις δημιουργίες τους τα προς το ζην, αλλά και κατά συνέπεια το ευ ζην.

Μιλήστε μας για τον εαυτό σας. Από πότε έχετε αρχίσει να σκιτσογραφείτε και ποια ήταν τα πρώτα σας ερεθίσματα για να ξεκινήσετε;

Αξίζει να σημειώσω πως γεννήθηκα το ‘99. Είμαι συνεπώς αρκετά νέος για να ισχυριστώ πως έχω μεγάλη εμπειρία επαγγελματικά αλλά και ειδικά στον χώρο της τέχνης. Παρόλα αυτά, θα μπορούσα να πω πως σκιτσογραφώ εντατικά, και με μερική απήχηση, τα τελευταία τρία χρόνια, με αφετηρία την εποχή του κορονοϊού.

Από μικρός λάτρευα την ζωγραφική και ειδικά τα κόμικς, με πρώτες μου επαφές τα κόμικς του Spiderman και του Batman. Σημαντική όμως αλλαγή για την αντίληψη μου για τα κόμικς πέραν του πρότυπου του υπερήρωα, έγινε κάποια στιγμή στο γυμνάσιο, όταν ήρθε στα χέρια μου ένα τεύχος από την επιτυχημένη σειρά του «Κόρτο Μαλτέζε». Από εκεί και ύστερα, η αντίληψή μου για τα κόμικς άλλαξε.

Πλέον συνειδητοποίησα πως δεν είναι απαραίτητο το κόμικ να έχει ως θεματολογία ήρωες ντυμένους με σπάντεξ, αλλά ότι μπορούν να επεκταθούν σε μια πληθώρα άλλων θεμάτων. Ταυτόχρονα, αφού κατάφερα ως παιδί της οικονομικής κρίσης να έχω πρόσβαση στο διαδίκτυο στο σπίτι, η αυλαία έπεσε, και σαν σφουγγάρι άρχισα να ψάχνω και να απορροφώ πληροφορίες, να ακούω συνεντεύξεις, να ενημερώνομαι για νέες κυκλοφορίες έργων κλπ. Ένας ακόμα παράγοντας που με οδήγησε στο να λατρέψω ακόμα περισσότερα τα κόμικς ήταν και το εν λόγω φεστιβάλ, το ComicDom Con, όπου από όταν ήμουν δεκατριών, δεν έχω χάσει ούτε ένα.

Με τι άλλο ασχολείστε πέρα από τα κόμικ; Στη χώρα μας, ένας σκιτσογράφος μπορεί να ασκεί αυτή την τέχνη και για βιοπορισμό;

Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να καταφέρεις να απολαμβάνεις τα προς το ζην αλλά και τα ευ ζην, όπως σημείωσα και πριν, αποκλειστικά και μόνο από τα κόμικς και την τέχνη γενικότερα. Η δημιουργία τέτοιου περιεχομένου προφανώς υπόκειται στο ευρύ πλαίσιο του ελεύθερου επαγγέλματος. Όπως καταλαβαίνετε, δεν κανονίζεις ως ελεύθερος επαγγελματίας πότε θα σου έρθουν οι πελάτες, παρά μόνο πως θα τους διαχειριστείς, έτσι ώστε να μπορείς να τακτοποιήσεις τις οικονομικές σου υποχρεώσεις.

Όπως θα μπορέσετε να συμπεράνετε, αν έρθετε σε επικοινωνία με κάποιον άλλο καλλιτέχνη, οι περισσότεροι από αυτούς έχουν την τέχνη ως παράλληλη εργασία, επιλέγοντας τη σταθερότητα που προσφέρει το οκτάωρο και οι απολαβές του. Και αυτό ισχύει για την συντριπτική πλειοψηφία των επαγγελματιών που ασκούνται στον ευρύ καλλιτεχνικό χώρο.

Όσον αφορά εμένα προσωπικά, δεν έχω ακόμα καταφέρει να προσεγγίσω τα καλλιτεχνικά ως την αποκλειστική πηγή εσόδων μου. Έχω εργαστεί σε μια πληθώρα εργασιών, είτε μοιράζοντας φυλλάδια, είτε σε καταστήματα λιανικής, ακόμα και σε τεχνικές χειρωνακτικές δουλειές, παράλληλα με τις ακαδημαϊκές μου υποχρεώσεις. Όχι απλά δεν ντρέπομαι για αυτή μου την διαδρομή, ίσα ίσα είμαι περήφανος που μπορώ να γίνω και χρήσιμος σε μια πληθώρα απασχολήσεων.