Η διπλή ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και ο ρόλος της ΕΕ

Το 2001, είχαν ηττηθεί παταγωδώς οι υπηρεσίες πληροφοριών, καθώς η πολλαπλή τρομοκρατική επίθεση από την Αλ Κάιντα κατήγαγε το μεγαλύτερο πλήγμα στο αμερικανικό έδαφός από το Περλ Χάρμπορ. Σήμερα, η απόσυρση από το Αφγανιστάν συνιστά την ντε φάκτο παραδοχή της ήττας όχι απλώς σ’ έναν πόλεμο, αλλά σ’ ένα φιλόδοξο και -ιστορικά αποδεδειγμένα- ατελέσφορο πείραμα διαμόρφωσης της πορείας του Αφγανιστάν. Από τον Μέγα Αλέξανδρο και τη Βρετανική Αυτοκρατορία, έως τη Σοβιετική Ένωση και την Αμερικανή εισβολή αποδεικνύεται περίτρανα ότι η ιστορία δεν διδάσκει.

Έτσι τώρα, ο ρεαλισμός επέβαλε την αμερικανική υποχώρηση από ένα ακριβό και αιματηρό εγχείρημα που είχε προ πολλού αποτύχει.

Η αντίφαση των εικόνων της άρον άρον αποχώρησης των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν έρχεται σε πλήρη αντίφαση με το μήνυμα του Προέδρου Μπάιντεν όπως είχε πει χαρακτηριστικά ότι «η Αμερική επέστρεψε στον κόσμο».

Όμως δεν είναι μόνο η ίδια η αντίφαση που προκαλεί παγκόσμια αίσθηση, όσο ο τρόπος που υλοποιείται η απόσυρση, προκαλώντας «σοκ και δέος», για να χρησιμοποιήσω την αμερικανική ορολογία. Η ανεξέλεγκτη κατάρρευση του αμερικανικού οικοδομήματος στο Αφγανιστάν δεν αναδεικνύει την αποτυχία των τοπικών αρχών, όπως ανέφερε ο Πρόεδρος Μπάιντεν, αλλά και την ίδια την αμερικανική αναποτελεσματικότητα, την αδυναμία σχεδιασμού και διαχείρισης, την καταφανή έλλειψη συντονισμού με τους συμμάχους. Είναι μια εξέλιξη που τελικά αποδυναμώνει την αμερικανική ηγεσία που επεδίωκε να ενισχύσει ο Αμερικανός πρόεδρος.

Μένει επίσης να δούμε πώς θα επηρεάσει αυτό το πλήγμα ηγεσίας τις επόμενες αποφάσεις της Ουάσιγκτον σε άλλα μέτωπα, όπως το Ιράν, τη Ρωσία, την Κίνα ή την Τουρκία, για να έρθουμε και σε ένα πεδίο που μας αφορά πιο άμεσα. Αυτό παραμένει ασαφές, όσο παραμένουν θολές και οι νέες ισορροπίες που δημιουργούνται στην Ουάσιγκτον από τη διαχείριση της κρίσης.

Προφανώς στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Επίσης, η εξαγωγή δημοκρατίας αποδείχθηκε αδύνατη. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι ο δυτικός κόσμος θα πρέπει να μείνει παθητικός παρατηρητής Θα πρέπει να αξιοποιηθούν πιο ευφυείς μέθοδοι. Το μοντέλο βομβαρδισμοί, εισβολή, κατοχή έχει δοκιμαστεί εμμονικά και χωρίς αποτέλεσμα. Χρειάζονται νέες προσεγγίσεις.

Τέλος, στις εξελίξεις στο Αφγανιστάν δεν χρειάζεται να αναζητήσουμε τον ρόλο τη ΕΕ. Αποδείχθηκε μηδενικός και θα παραμείνει όσο δεν συνειδητοποιούμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε γεωπολιτικό παιχνίδι εκ του ασφαλούς, χωρίς ρίσκο και απώλειες. Βεβαίως ούτε την ευθύνη, ούτε το ρίσκο, ούτε τις απώλειες είναι οποιοσδήποτε διατεθειμένος να αναλάβει στις Βρυξέλλες ή τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η ευρωπαϊκή κοινωνία έχει προτάξει την αξία της ζωής των μελών της ως ύψιστη προτεραιότητα και ορθώς κατά τη γνώμη μου. Ως εκ τούτου ας μην απορούμε για τον διακοσμητικό ρόλο μας στις εξελίξεις. Είναι μια συνειδητή επιλογή που, υποκριτικά, ορισμένοι παριστάνουν ότι δεν βλέπουν.

Ο Παναγιώτη Κακολύρης είναι σύμβουλος στρατηγικής, Κύριος Ερευνητής στο ΚΕΔΕΠΟΔ του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και μέλος του ΔΣ του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πολιτικών Ιδρυμάτων στις Βρυξέλλες.