Εξεταστικές Επιτροπές και δημοσιότητα

Τις τελευταίες ημέρες έχει τεθεί ως θέμα στην ημερήσια διάταξη της κοινής γνώμης αν πρέπει να αποκλειστεί ή να διατηρηθεί η δημοσιότητα στις συνεδριάσεις της εξεταστικής επιτροπής για τον ΟΠΕΚΕΠΕ.

Αναγκαίο λοιπόν είναι να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας τις σχετικές διατάξεις του Συντάγματος και του Κανονισμού της Βουλής που ρυθμίζουν το ζήτημα. Η δημοσιότητα των συνεδριάσεων της Ολομέλειας της Βουλής και των επιτροπών της ρυθμίζεται καταρχάς στο άρθρο 66 του Συντάγματος το οποίο εντυπώνει τη βαθιά φιλοσοφική και όχι μόνο διάσταση του αντιπροσωπευτικού συστήματος καθώς παρέχει τη δυνατότητα – κατόπιν αδειοδότησης – παρακολούθησης των συνεδριάσεων της Ολομέλειας της Βουλής από τους πολίτες που καταλαμβάνουν θέση στα θεωρεία του Βουλευτηρίου.

Δια του τρόπου αυτού διασφαλίζεται άμεση και λαϊκή δημοσιότητα των κοινοβουλευτικών διεργασιών, στοιχείο το οποίο εξασφαλίζει την ενημέρωση των αντιπροσωπευομένων πολιτών για τις πράξεις ή τις παραλείψεις των αντιπροσώπων τους.

Αντίστοιχη ρύθμιση για τη δημοσιότητα κατά τη λειτουργία της Βουλής προβλέπει το άρθρο 38 του Κανονισμού της Βουλής που ρυθμίζει τις συνεδριάσεις των διαρκών επιτροπών της Βουλής.

Και οι δύο διατάξεις προβλέπουν τον αποκλεισμό της δημοσιότητας: στη μεν Ολομέλεια με πρόταση 15 βουλευτών ή αίτηση της Κυβέρνησης και απόφαση της πλειοψηφίας των μελών της, στις δε Επιτροπές μετά από εισήγηση του ενός τρίτου των μελών ή αίτηση του προέδρου της, προκειμένου να διενεργηθεί ακρόαση εξωκοινοβουλευτικών προσώπων.

Η διάταξη του άρθρου 38 παρ. 1 του Κανονισμού της Βουλής έχει υποστεί αλλεπάλληλες μεταβολές (1993, 2001 και 2009) με αποφάσεις της Ολομέλειας της Βουλής. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι την πρώτη τροποποίηση του 1993 η σχετική διάταξη προέβλεπε ότι «οι συνεδριάσεις των διαρκών επιτροπών δεν είναι δημόσιες».

Οι εξεταστικές επιτροπές κατά τη ρητή διατύπωση του άρθρου 144 παρ. 8 του Κανονισμού της Βουλής συγκροτούνται και λειτουργούν σύμφωνα με τις διατάξεις που ρυθμίζουν τη συγκρότηση και τη λειτουργία των διαρκών επιτροπών. Με τις ρυθμίσεις αυτές η αρχή της δημοσιότητας διέπει τη λειτουργία των εξεταστικών επιτροπών αντικαθιστώντας την αρχή ότι αυτές συνεδριάζουν «κεκλεισμένων των θυρών» δηλαδή σε συνθήκες μυστικότητας.

Από το 1975 μέχρι και το 1993 οι εξεταστικές επιτροπές συνεδρίαζαν κεκλεισμένων των θυρών σε συνθήκες που άλλοτε προήγαγαν το θεσμικό τους ρόλο και άλλοτε διαμόρφωναν παθογόνες καταστάσεις. Σε αρκετές περιπτώσεις λειτουργίας εξεταστικών επιτροπών διαπιστώθηκαν διαρροές προς τον τύπο και προς ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς. Το ζήτημα των διαρροών αποτέλεσε έναν από τους παράγοντες που οδήγησαν στη νέα ρύθμιση των δημοσίων συνεδριάσεων των εξεταστικών επιτροπών.

Η δημοσιότητα στις συνεδριάσεις των εξεταστικών επιτροπών δεν περιλαμβάνει φυσική παρουσία ενδιαφερομένων πολιτών όπως στην Ολομέλεια της Βουλής. Στις εξεταστικές επιτροπές η δημοσιότητα διασφαλίζεται μέσω του τηλεοπτικού σταθμού της Βουλής.

Ο θεσμικός ρόλος των εξεταστικών επιτροπών αποσκοπεί στην υιοθέτηση εκ μέρους των μελών της αμερόληπτης στάσης έναντι του αποδεικτικού υλικού και όχι ενεργοποίηση των κομματικών αντανακλαστικών τους. Αυτό σημαίνει ότι η επιτροπή δεν αποβλέπει στην υπεράσπιση πολιτικών σκοπιμοτήτων αλλά στη συγκρότηση με αντικειμενικό τρόπο πορίσματος που περιγράφει την πραγματικότητα όπως έχει προκύψει από το αποδεικτικό υλικό.

Ο ενδεχόμενος αποκλεισμός της δημοσιότητας που προβλέπεται κατ’ εξαίρεση από τις ισχύουσες διατάξεις πρέπει να αποτελέσει μελλοντικά τον κανόνα ώστε να μην μετατρέπεται - δια της δημοσιότητας - η εξεταστική επιτροπή σε όργανο κομματικής αντιπαράθεσης εντός του οποίου η επιδίωξη είναι η δικαίωση πολλών διαμορφωμένων σε κομματικά εργαστήρια πραγματικοτήτων. Ειδάλλως ο κίνδυνος παραμόρφωσης του συνταγματικά προβλεπόμενου και επιδιωκόμενου στόχου είναι προφανής.

* Ο κ. Άλκης Δερβιτσιώτης είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στην Νομική Σχολή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης