Πού βρίσκονται τα ενεργά ηφαίστεια της Ελλάδας - Μπορούμε να προβλέψουμε τις εκρήξεις τους;

Ο Ευθύμιος Λέκκας μιλώντας στο Newsbomb.gr αναφέρθηκε στην ετοιμότητα που επέδειξε η Ισλανδία για να αντιμετωπίσει την ηφαιστειακή έκρηξη ενώ παράλληλα εξήγησε το επιχειρησιακό σχέδιο σε περίπτωση που συμβεί κάτι αντίστοιχο στη χώρα μας.

Αναστασία - Βασιλική Γκολέμη

29/12/2023 15:27

Η έκρηξη του ηφαιστείου στην Ισλανδία, προκάλεσε ανησυχία στην Ευρώπη ενώ παράλληλα άνοιξε τη συζήτηση για τα ηφαίστεια στην Ελλάδα και το πόσο θωρακισμένοι και ασφαλείς είμαστε σε περίπτωση που «ξυπνήσει» κάποιο ηφαίστειο στον ελλαδικό χώρο.

Σημειώνεται ότι η ηφαιστειακή έκρηξη στη χερσόνησο Ρέικιανες της νοτιοδυτικής Ισλανδίας, σημειώθηκε μετά από εβδομάδες έντονων σεισμών και δονήσεων.

Ο καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών και Πρόεδρος της Μόνιμης Επιστημονικής Επιτροπής Παρακολούθησης του Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου του ΟΑΣΠ, Ευθύμιος Λέκκας μιλώντας στο Newsbomb.gr αναφέρθηκε στην ετοιμότητα που επέδειξε η Ισλανδία για να αντιμετωπίσει την ηφαιστειακή έκρηξη ενώ παράλληλα εξήγησε το επιχειρησιακό σχέδιο σε περίπτωση που συμβεί κάτι αντίστοιχο στη χώρα μας.

Η Ισλανδία, η οποία διαθέτει 33 ενεργά ηφαιστειακά συστήματα, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τον περασμένο μήνα, ο Ευθύμιος Λέκκας ανέφερε ότι πρόκειται για μία χώρα ηφαιστείων που εδώ και εκατομμύρια χρόνια έχει δομηθεί αποκλειστικά σχεδόν από λάβα. Η συγκεκριμένη χώρα βρίσκει διέξοδο μέσα από δύο τεράστιες τεκτονικές πλάκες που αποκλίνουν και δημιουργούν κενό πλήρωσης από το διάπυρο μάγμα. Αυτό το χάσμα ουσιαστικά διατρέχει τη χώρα από τον βορρά έως τον νότο, διαιρώντας την σε δυο μεγάλα τεμάχια.

Τα τέσσερα ενεργά ηφαίστεια της Ελλάδας

Τα ηφαίστεια στον ελλαδικό χώρο αγγίζουν τα 39, ενώ σύμφωνα με τον καθηγητή και πρόεδρο του ΟΑΣΠ, Ευθύμιο Λέκκα τα ενεργά ηφαίστεια στη χώρα μας είναι τέσσερα: Μήλος, Νίσυρος, Κως και Σαντορίνη.

«Τα ενεργά ηφαίστεια της Ευρώπης βρίσκονται στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισλανδία. Τα ενεργά ηφαίστεια στην Ιταλία είναι: Αίτνα, Βεζούβιος, Στρόμπολι, και Λίπαρη ενώ στην Ισλανδία είναι ένα ηφαίστειο», ανέφερε ο Ευθύμιος Λέκκας.

1. Μήλος

H Mήλος είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ένα ηφαιστειακό νησί. Tο ηφαίστειο της Φυριπλάκας, που έχει ένα εντυπωσιακό κρατήρα με διάμετρο 1.700 μέτρα και ύψος 220 μέτρα περίπου, διατηρείται πολύ καλά και βρίσκεται στο κεντρικό και νότιο τμήμα του νησιού. Επίσης το ηφαίστειο του Tράχηλα, στο B.-B.Δ. τμήμα του νησιού, του οποίου διατηρείται μόνο ένα μικρό τμήμα.

2. Νίσυρος

Το ηφαίστειο της Νισύρου συγκαταλέγεται και αυτό στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας. Το ηφαίστειο της Νισύρου βρίσκεται στο χωριό Νικειά και είναι το σημαντικότερο αξιοθέατο του νησιού. Έχει συνολικά πέντε κρατήρες με μεγαλύτερο τον «Στέφανο», διαμέτρου 260 μέτρων και βάθους 30 μέτρων.

Οι πέντε κρατήρες του ηφαιστείου σχηματίζουν το οροπέδιο του Λακκίου, το οποίο δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου το 1552. Ο τελευταίος κρατήρας του ηφαιστείου, ο «Μικρός Πολυβώτης», δημιουργήθηκε το 1887, όταν σημειώθηκε και η τελευταία -μέχρι στιγμής- υδροθερμική έκρηξη του ηφαιστείου.

Το ηφαίστειο της Νισύρου θεωρείται ενεργό και λόγω της εύκολης προσπέλασης στους κρατήρες του, το επισκέπτονται κάθε χρόνο πολλές χιλιάδες κόσμου αλλά και ειδικοί επιστήμονες. Το μόνο που πρέπει να έχετε κατά νου αν έχετε σκοπό να κατεβείτε στον πυθμένα του ηφαιστείου είναι το κλειστό παπούτσι. Μπορεί η μυρωδιά από το θειάφι να είναι έντονη (μυρίζει σαν κλούβιο αυγό) αλλά πρόκειται για μια εμπειρία μοναδική που κάθε επισκέπτης του νησιού πρέπει να ζήσει.

3. Σαντορίνη

Το ηφαίστειο της Σαντορίνης είναι από τα μεγαλύτερα υποθαλάσσια ενεργά ηφαίστεια στον κόσμο, το οποίο διαθέτει τον μεγαλύτερο κρατήρα. Η μεγαλύτερή του έκρηξη συνέβη κατά την διάρκεια της Μινωική Εποχής του Χαλκού πριν από 3.600 χρόνια. Ολόκληρο το κέντρο του τότε κυκλικού νησιού βυθίστηκε στη θάλασσα κατά την διάρκεια της τρομερής ηφαιστειακής έκρηξης.

Η έκρηξη προκάλεσε παλιρροϊκό κύμα που κυριολεκτικά αφάνισε τον προηγμένο πολιτισμό της Μινωικής Κρήτης, 70 μίλια νότια της Σαντορίνης. Η τεράστια μάζα ελαφρόπετρας που εκτινάχθηκε κατά την ηφαιστειακή έκρηξη κάλυψε την επιφάνεια της θάλασσας σε μία ευρεία περιοχή που εν συνεχεία ξεβράστηκαν στις ακτές σε υψηλότερα επίπεδα από το τσουνάμι που προκλήθηκε από την έκρηξη. Στις περισσότερες από τις γύρω περιοχές του Αιγαίου, βρέθηκαν κομμάτια ελαφρόπετρας που φαίνεται πως είχαν παρασυρθεί στην επιφάνεια της θάλασσας. Ελαφρόπετρα επίσης βρέθηκε στις βόρειες ακτές της Κρήτης, στις ακτές της Ανάφης, της Λήμνου, της Πάρου, της Σαμοθράκης, της Κύπρου, ακόμη και του Ισραήλ. Οι ειδικοί έχουν ανακαλύψει ίχνη αυτής της έκρηξης ακόμη και μέχρι το Δέλτα του Νείλου στην Αίγυπτο. Αυτό που αποτελεί σήμερα τη Σαντορίνη είναι ένα μεγάλο μέρος του (τότε κυκλικού) νησιού σε σχήμα ημισελήνου, που βρίσκεται και η μεγαλύτερη καλντέρα της Γης.

4. Κως
Πριν από περίπου 161.000 χρόνια έγινε μια τεράστια έκρηξη στον υποθαλάσσιο χώρο της Κω που ξεκίνησε από ένα μεγάλο ηφαίστειο το οποίο βρισκόταν μεταξύ Γυαλί-Κω και Νισύρου.

Το συγκεκριμένο ηφαίστειο τίναξε στον αέρα 240 δισεκατομμύρια τόνους λιωμένο πέτρωμα και κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, με στρώματα ελαφρόπετρας και ηφαιστειακής στάχτης πάχους δεκάδων μέτρων.

Πότε θα εκραγεί ξανά το ηφαίστειο της Σαντορίνης;

Όπως σημείωσε ο κ. Λέκκας τα ηφαίστεια δείχνουν μερικά από σημάδια που μπορεί να υποδηλώνουν ότι ένα κοιμισμένο ηφαίστειο θα εκραγεί σύντομα, κάποια από αυτά τα δείγματα περιλαμβάνουν την εκροή αερίων, τη γεωλογική παραμόρφωση και την αυξημένη σεισμική δραστηριότητα.

«Τα τέσσερα ηφαίστεια του ελληνικού χώρου που είναι ενεργά μπορεί κάποια στιγμή να εκραγούν, ωστόσο αυτό το φαινόμενο δεν είναι σαν τη σεισμική δραστηριότητα που γίνεται ξαφνικά. Το ηφαίστειο πρέπει να προετοιμαστεί όπως είδαμε και στην Ισλανδία. Ένα ηφαίστειο δείχνει σημάδια προετοιμασίας για να σκάσει, απαιτεί προετοιμασία η οποία μπορεί να είναι έξι μήνες ή 1-2 χρόνια. Επομένως εμείς έχουμε τη δυνατότητα να λάβουμε όλα τα μέτρα για να προφυλαχθεί ο κόσμος», είπε στο Newsbomb.gr.

Σημειώνεται πως αν και οι ηφαιστειακές εκρήξεις πάντα προειδοποιούν για την δραστηριότητα, ποτέ δεν «αποκαλύπτουν» τη χρονική στιγμή της έκρηξης, η οποία μπορεί τελικά και να μην εκδηλωθεί και το ηφαίστειο να επανέλθει στην κανονική και «ασφαλή» του δραστηριότητα.

Το 2011-2012, στην Σαντορίνη, υπήρχαν όλες οι ενδείξεις για την αύξηση της δραστηριότητας, ποτέ όμως δεν επήλθε η τελική έκρηξη, καθώς μετά από μια παρατεταμένη έντονη δραστηριότητα, οι μετρήσεις επανήλθαν τελικά σε φυσιολογικές τιμές «ηρεμίας». Μάλιστα εκείνη την περίοδο είχε κληθεί να επιχειρήσει η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων στο πεδίο του ηφαιστειακού κινδύνου και της εκτίμησης της σχετικής διακινδύνευσης.

«Στην Ελλάδα έχουμε ένα καλά οργανωμένο επιχειρησιακό σχέδιο, το σχέδιο αυτό είναι καλά δομημένο. Για την παρακολούθηση του ηφαιστειακού τόξου στην Ελλάδα είναι υπεύθυνος ο ΟΑΣΠ και η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων στο πεδίο του ηφαιστειακού κινδύνου και της εκτίμησης της σχετικής διακινδύνευσης. Αυτή η επιτροπή δια μέσω των πανεπιστημιακών εργαστηρίων που υπάρχουν παρακολουθούνται τα ηφαίστεια του ελληνικού χώρου ως έναν βαθμό. Για παράδειγμα αν παρατηρηθεί έντονη σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη μέσα σε ένα 1-2 μήνες, τότε αυτή η επιτροπή συγκαλείται και εξετάζει το θέμα από όλες τις πλευρές. Στην επιτροπή αυτή είναι πέντε επιστήμονες από όλα τα πανεπιστήμια της χώρας, ένας από κάθε πανεπιστήμιο», ανέφερε ο κ. Λέκκας.

Και συμπλήρωσε: «Αυτή η επιτροπή είναι υπεύθυνη να δώσει και τον βαθμό κινδύνου προς την πολιτεία έτσι ώστε να τεθούν σε εφαρμογή τα σχέδια».

Ισλανδία: Tο αεροπορικό «χάος» του 2010

Το 2010, η έκρηξη του ηφαιστείου, Eyjafjallajokull, προκάλεσε τεράστια αναστάτωση στα αεροπορικά ταξίδια στην Ευρώπη. Τότε η ρύπανση από τα αέρια της έκρηξης και το «νέφος» στάχτης πάνω από την Ισλανδία είχε επιπτώσεις σε όλη την ήπειρο καθώς χιλιάδες πτήσεις ακυρώθηκαν και αεροπλάνα καθηλώθηκαν για μέρες.

Ο Ευθύμιος Λέκκας μιλώντας για το συγκεκριμένο φαινόμενο ανέφερε: «Το 2010 ένα ηφαίστειο της Ισλανδίας έβγαλε μεγάλα ποσά λάβας, αερίων και μικροσωματιδίων τα οποία διαχύθηκαν στην ατμόσφαιρα και ήταν επικίνδυνα για τους κινητήρες των αεροπλάνων».

Ωστόσο, οι ειδικοί εμφανίζονται καθησυχαστικοί και υποστηρίζουν ότι η τωρινή έκρηξη στην Ισλανδία είναι διαφορετικού τύπου και δεν υπάρχουν αναφορές για προβλήματα μέχρι στιγμής.

«Κάθε 4 -5 χρόνια αντιμετωπίζουν μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη στην Ισλανδία», λέει ηφαιστειολόγος

Μιλώντας στην τηλεόραση της ΕΡΤ η αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑ, ηφαιστειολόγος, Εύη Νομικού, αναφέρθηκε στην έκρηξη του ηφαιστείου στη Χερσόνησο Ρέικιανες, λέγοντας: «Η έκρηξη έχει γίνει σε μία χερσόνησο νοτιοδυτικά, όπου αυτή τη στιγμή βρίσκεται κάποια χιλιόμετρα μακριά από την πόλη Γκρίνταβικ, άρα δεν απειλείται άμεσα η πόλη, καθώς η ρωγμή δεν βρίσκεται κοντά σε αυτήν. Το μόνο πρόβλημα, είναι τα τοξικά αέρια, τα οποία με τη δύναμη του ανέμου μπορούν να μεταφερθούν και στην πρωτεύουσα, το Ρέικιαβικ».

«Από την άλλη όμως, δεν είμαστε στις καταστάσεις του 2010, με τη μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη, όπου πάνω από 100.000 πτήσεις είχαν ακυρωθεί, όλη η Δυτική Ευρώπη ουσιαστικά είχε πάρα πολλά προβλήματα και η μετεωρολογική υπηρεσία της Ισλανδίας λέει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα αυτή τη στιγμή στο να κλείσει το αεροδρόμιο του Ρέικιαβικ. Δεν υπάρχει πρόβλημα στις αερομεταφορές» σημείωσε.

«Η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ισλανδίας είναι μια από τις καλύτερες διαχειριστικές αρχές του κόσμου, ηφαιστειακού κινδύνου. Εδώ κι ένα μήνα έχει εκκενωθεί όλη η πόλη, επομένως δεν υπήρχε πρόβλημα στο να τραυματιστεί κάποιος ή να έχουμε κάποιο θάνατο από κάποιο κάτοικο λόγω της λάβας.

Το δεύτερο είναι ότι έχουν πάρα πολλά επικοινωνιακά μέσα. Ενημερώνουν τον κόσμο καθημερινά. Έχουν ήδη αποκλείσει όλη την περιοχή της ηφαιστειακής έκρηξης. Υπάρχουν μηχανήματα τα οποία μετράνε τις μετακινήσεις του εδάφους, την τοξικότητα των αερίων αλλά και τη σεισμικότητα. Άρα λοιπόν είναι μια ελεγχόμενη κατάσταση. Αν χρειαστεί να προμηθεύσουν μάσκες στον κόσμο, αυτό θα γίνει. Η Ισλανδία είναι μια χώρα η οποία έχει 33 ενεργά ηφαίστεια, όπου κάθε 4 -5 χρόνια αντιμετωπίζουν μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη» ανέφερε.