Ιωάννης Δομπόλης: Ο «άγνωστος» εθνικός ευεργέτης & «χορηγός» του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Ανάμεσα στους εκατοντάδες εθνικούς ευεργέτες υπάρχουν ορισμένοι με πολύ σημαντική προσφορά, που όμως έμειναν στην αφάνεια και όπως είναι λογικό παραμένουν άγνωστοι στο ευρύ κοινό. Ανάμεσά τους, ξεχωριστή θέση κατέχει ο Ιωάννης Δομπόλης (αναφέρεται και ως Δομπόλλης, κυρίως σε παλαιότερα κείμενα), με χρήματα του οποίου ιδρύθηκε το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας το 1911 (μέχρι τότε υπήρχε μόνο το Εθνικό).

Ποιος ήταν ο Ιωάννης Δομπόλης;

Ο Ιωάννης Δομπόλης γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη (κατά μία άλλη λιγότερο πιθανή εκδοχή, στη Νίζνα της Ρωσίας) το 1769. Καταγόταν από την, τότε Κρετσούνιστα, το σημερινό Δεσποτικό, ένα χωριό ΒΑ των Ιωαννίνων στην περιοχή των Κουρέντων.

Ο πατέρας του, Τριαντάφυλλος Δομπόλης, είχε εγκατασταθεί στη Ρωσία στα μέσα του 18^ου αιώνα. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε μεγάλη περιουσία, μέρος της οποίας διέθεσε στη γενέτειρά του και τα Ιωάννινα για κοινωφελείς σκοπούς. Η μητέρα του καταγόταν από τη Νίζνα, δεν γνωρίζουμε όμως αν ήταν Ελληνίδα ή Ρωσίδα.

Ο Ιωάννης Δομπόλης φοίτησε σε ελληνικό σχολείο και γνώριζε επίσης πολύ καλά Γαλλικά και Ρωσικά. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και με τραπεζικές εργασίες και σχετίστηκε όχι μόνο με Έλληνες ομογενείς της Ρωσίας, αλλά και με μέλη της τσαρικής Αυλής και ανώτατου κυβερνητικούς παράγοντες.

Το 1809 γνωρίστηκε στην Πετρούπολη με τον Ιωάννη Καποδίστρια, με τον οποίο συνδέθηκε με στενή φιλία. Το 1811ο Καποδίστριας του ανέθεσε τη διαχείριση των οικονομικών του. Το 1818, ο μετέπειτα Κυβερνήτης της Ελλάδας, του ανέθεσε το ταμείο της «Φιλομούσου Εταιρείας», στην οποία είχε γίνει μέλος με τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο και τον Άνθιμο Γαζή το 1814.

Για δυο χρόνια χειρίστηκε οικονομικά με πλήρη ανιδιοτέλεια προωθώντας τους φιλεκπαιδευτικούς σκοπούς της. Μετά την εκλογή του Καποδίστρια ως Κυβερνήτη της Ελλάδας ήρθε μαζί του στην Ελλάδα (7 Φεβρουαρίου 1828), εγκαταστάθηκε στην Αίγινα και ανέλαβε Γενικός Ταμίας των Οικονομικών της χώρας μας, θέση που διακρίθηκε ως τον Νοέμβριο του 1829.

Συνέβαλε τότε και στην ίδρυση της Εθνικής Χρηματικής Τράπεζας και για ένα χρονικό διάστημα ανέλαβε χρέη «Προβούλου της Οικονομίας» (Υπουργού των Οικονομικών). Είναι χαρακτηριστικό, ότι με δική του επιθυμία, δεν πήρε ποτέ χρήματα για τις υπηρεσίες του. Τους μισθούς που θα λάμβαναν, τους διέθεσε για διάφορους σκοπούς κοινωφελείας. Λόγοι υγείας όμως, τον ανάγκασαν να φύγουν από την Ελλάδα το 1830 και να επιστρέψουν στην Αγία Πετρούπολη, όπου και πέθανε στις 28/10/1850.

Η διαθήκη της Ιωάννης Δομπόλη

Ο Δομπόλης εκπληρώνοντας την παλιά αμοιβαία υπόσχεση που είχαν δώσει με την Ιωάννη Καποδίστρια, να κάνουν, ότι ήταν εφικτό για την πνευματική αναγέννηση του έθνους μέσω της μόρφωσης των νέων κληροδότησε με τη διαθήκη του, τον Φεβρουάριο του 1849 στο Ελληνικό Δημόσιο 232. 857 αργυρά. ρούβλια, τεράστιο ποσό για την εποχή εκείνη, για να ιδρυθεί Πανεπιστήμιο με την ονομασία «Καποδιστριακό».

0102

0202

Σύμφωνα με τη διαθήκη του Δομπόλη, το ποσό που κατέθεσε ο ίδιος μαζί με τους τόπους του στην Αυτοκρατορική Τράπεζα της Ρωσίας, που χρησιμοποιήθηκε για την ίδρυση και λειτουργία Πανεπιστημίου στην Αθήνα ή σε άλλη πόλη ήταν η πρωτεύουσα του Ελληνικού κράτους το 1905. εκπαιδευτικό αυτό ίδρυμα θα ονομαζόταν «Καποδιστριακό» προς τιμήν του αγαπημένου του φίλου Ιωάννη Καποδίστρια.

Επίσης ο Δομπόλης στη διαθήκη του ανέφερε ότι εκτός από τα επιστημονικά όργανα και τα εργαστήρια, το Πανεπιστήμιο αυτό θα έπρεπε να έχει και ιδιαίτερο παρεκκλήσιο για να εκκλησιάζονται οι διδάσκοντες στο Πανεπιστήμιο και οι φοιτητές.

Τελικά, η Ρωσία έδωσε από το 1906 στην Ελλάδα, ποσοστό μικρότερο από το 50% του κεφαλαίου που είχε συγκεντρωθεί από το αρχικό κεφάλαιο της Δομπόλης. Το 1906 έδωσε μόνο 1.000.000 δραχμές και μέχρι το 1916, σε δόσεις, άλλα 2.500.000 δραχμές.

Το 1917 η εκροή χρημάτων σταμάτησε, λόγω της κατακόρυφης πτώσης του ρουβλίου και όσων ακολούθησαν την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το κεφάλαιο από τα χρήματα του Δομπόλη, μαζί με τους τόκους έφτασαν το 1906 τις 7.700.000 δραχμές, ποσό αστρονομικό για την εποχή.

Ως τότε, υπήρχε μόνο το Εθνικό Πανεπιστήμιο, που λειτουργεί αδιάλειπτα από τις 3 Μαΐου 1837. Το 1911 ιδρύθηκε, με τα χρήματα του Δομπόλη και το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Έτσι, το νέο εκπαιδευτικό ίδρυμα έλαβε το 1932 τη σημερινή του ονομασία «Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών» (ΕΚΠΑ).

Όταν ιδρύθηκε το Νέο Πανεπιστήμιο, το Εθνικό Περιλάμβανε τις Σχολές: Ιατρική, Φυσικομαθητική και Φαρμακευτική και το Καποδιστριακό τις Σχολές: Θεολογική, Νομική και Φιλοσοφική.

Το μεγαλείο του Δομπόλη

Το ψυχικό μεγαλείο της Ιωάννης Δομπόλη και ο μεγάλος θαυμασμός και η αγάπη που έτρεφε για την Ιωάννη Καποδίστρια, τη δολοφονία του οποίου χαρακτήρισε «εθνική συμφορά και ατύχημα της πολυπαθούς Ελλάδος» και «πλήγμα βαρύτατο που κατέλυσε την ψυχή του» φάνηκαν από το γεγονός ότι θέλησε το Πανεπιστήμιο που θα ιδρυόταν με τα χρήματά του, να μην ονομάζεται «Δομπόλειον» αλλά «Καποδιστριακόν».

Στην παράγραφο επτά της διαθήκης του Δομπόλη αναφέρεται: «Επιθυμώ ίνα τριάκοντα έως πεντήκοντα των σπουδαστών (του Πανεπιστημίου) εκλέγονται πάντοτε εκ νέων καταγομένων εξ Ηπείρου».

0102

0202

Επίσης, ο Ιωάννης Δομπόλης, ο οποίος είχε έναν αδερφό που έγινε μοναχός και δύο αδελφές, τη Χάιδω και την Αλεξάνδρα, χορήγησε σημαντικά ποσά για το χωριό του πατέρα του, το οποίο πιθανότατα δεν επισκέφτηκε ποτέ και χρηματοδότησε υποτροφίες για Ηπειρώτες σπουδαστές. Ο Δομπόλης πέθανε άγαμος και άτεκνος.

Δυστυχώς, το ελληνικό κράτος δεν τίμησε όπως έπρεπε τον μεγάλο αυτό εθνικό ευεργέτη. Μόνο η οδός μπροστά από το, λεγόμενο, παλαιό κτίριο, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και μια οδός στο Μετς της Αθήνας φέρουν το όνομά του, ενώ η προτομή του, έργο του γλύπτη Στέφανου Παπαμιχάλη, αποκαλύφθηκε στο Δεσποτικό Ιωαννίνων, γενέτειρα του πατέρα του και κοιτίδα των προγόνων του στις αρχές της δεκαετίας του 2000, 130 και πλέον χρόνια μετά τον θάνατό του…