Πυρηνικός κίνδυνος κάτω από τον πάγο: Η NASA βρίσκει μυστική στρατιωτική βάση των ΗΠΑ

Μία επιστημονική αποστολή ρουτίνας για ένα αεροσκάφος της NASA τον περασμένο Απρίλιο, που πέταξε χαμηλά πάνω από την απομακρυσμένη έκταση της βορειοδυτικής Γροιλανδίας, έκανε μία εκπληκτική ανακάλυψη, αλλά επικίνδυνη.

Μέσα στον πάγο, σε βάθος 30,48 μέτρων, οι επιστήμονες εντόπισαν μία εικόνα, που ταίριαζε με μια εγκαταλελειμμένη μυστική στρατιωτική εγκατάσταση των ΗΠΑ απο την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.

Η τοποθεσία ήταν το Camp Century, ένα στρατιωτικό φυλάκιο της δεκαετίας του 1950 λαξευμένο στο στρώμα πάγου της Γροιλανδίας από το Σώμα Μηχανικών του Στρατού των ΗΠΑ. Εκείνη την εποχή, γιορταζόταν ως θαύμα της μηχανικής της Αρκτικής. Αλλά κάτω από τα πρωτοσέλιδα και την επιστημονική αποστολή βρισκόταν μια άλλη ατζέντα: Το Project Iceworm, ένα μυστικό σχέδιο για την ανάπτυξη πυρηνικών πυραύλων σε σήραγγες κάτω από τον πάγο, με στόχο τη Σοβιετική Ένωση.

Τώρα, περισσότερα από 60 χρόνια μετά τον παροπλισμό του, τα απομεινάρια του Camp Century έρχονται και πάλι στο επίκεντρο, κυρίως για τους περιβαλλοντικούς κινδύνους που εγκυμονεί. Η Αρκτική, θερμαίνεται ταχύτερα από οπουδήποτε στη Γη.

Ένα πυρηνικό λείψανο στον χρόνο

Κατασκευασμένο το 1959 και εγκαταλείφθηκε το 1967, το Camp Century στο αποκορύφωμά του, στέγαζε πάνω από 200 στρατιωτικό προσωπικό και λειτουργούσε με έναν συμπαγή πυρηνικό αντιδραστήρα που πετούσε κομμάτι-κομμάτι.

Η βάση διέθετε σήραγγες, ερευνητικά εργαστήρια, κοιτώνες, ακόμη και ένα παρεκκλήσι - όλα θαμμένα κάτω από το χιόνι. Ο επίσημος σκοπός του ήταν η έρευνα στην Αρκτική, αλλά εσωτερικά έγγραφα αποκάλυψαν αργότερα ότι ήταν χώρος δοκιμών για την εκτόξευση πυρηνικών όπλων κάτω από τον πάγο.

Το σχέδιο ανάπτυξης πυραύλων μεγαλύτερης κλίμακας τελικά καταργήθηκε.

Όταν οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν, ο πυρηνικός αντιδραστήρας αποσυναρμολογήθηκε και αφαιρέθηκε. Αλλά σχεδόν όλα τα άλλα έμειναν πίσω: δομικά υλικά, καύσιμο ντίζελ, λύματα και μόνωση που περιέχει τοξικές ενώσεις όπως PCB (πολυχλωριωμένα διφαινύλια), θαμμένα μέσα στον πάγο και με την πεποίθηση ότι τίποτα δεν επρόκειτο να αλλάξει.

Πρόσφατη έρευνα από το Συνεργατικό Ινστιτούτο Έρευνας στις Περιβαλλοντικές Επιστήμες (CIRES), μια συνεργασία μεταξύ του Πανεπιστημίου του Κολοράντο Boulder και της NOAA, παρουσιάζει μια ανησυχητική εικόνα.

Μια μελέτη του 2016 που δημοσιεύτηκε στο Geophysical Research Letters υποδηλώνει ότι το τμήμα του στρώματος πάγου που καλύπτει το Camp Century θα μπορούσε να αρχίσει να λιώνει πριν από το τέλος του αιώνα - πιθανώς ήδη από τη δεκαετία του 2090 σύμφωνα με τις τρέχουσες κλιματικές προβλέψεις.

Η μελέτη εκτιμά ότι η τοποθεσία περιέχει περισσότερα από 200.000 λίτρα καυσίμου ντίζελ και 240.000 λίτρα λυμάτων, μαζί με άγνωστη ποσότητα ραδιενεργού ψυκτικού υγρού από τον πρώην πυρηνικό αντιδραστήρα. Όλα αυτά θα μπορούσαν να γίνουν κινητά εάν ο πάγος αρχίσει να λιώνει και η απορροή μεταφέρει ρύπους στα γύρω οικοσυστήματα.

Ενώ οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι είναι σοβαροί, τα νομικά και πολιτικά ζητήματα είναι εξίσου περίπλοκα. Κατά τη στιγμή της κατασκευής, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν συμφωνία με τη Δανία για τη διατήρηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Γροιλανδία. Αλλά το Project Iceworm κρατήθηκε μυστικό από την κυβέρνηση της Δανίας, μια λεπτομέρεια που έχει τροφοδοτήσει πολιτικές εντάσεις από την αποκάλυψή του τη δεκαετία του 1990.

Σήμερα, η Γροιλανδία είναι μια αυτοδιοικούμενη περιοχή και οποιαδήποτε μελλοντική εκκαθάριση θα μπορούσε να εγείρει ακανθώδη ερωτήματα σχετικά με την ευθύνη και την κυριαρχία.

Το ζήτημα δεν περιορίζεται στη Γροιλανδία. Άλλες τοποθεσίες στρατιωτικών και βιομηχανικών αποβλήτων στο μόνιμο στρώμα του πάγου της Αρκτικής - από την Αλάσκα έως τη Σιβηρία - ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίσουν αποσταθεροποίηση καθώς αυξάνονται οι παγκόσμιες θερμοκρασίες.