Κάτι χτύπησε τη Σελήνη στη μέση της νύχτας και ένα τηλεσκόπιο το κατέγραψε εντελώς τυχαία

Λίγο μετά τις τρεις τα ξημερώματα της 12ης Δεκεμβρίου, ένα τηλεσκόπιο στη Βόρεια Ιρλανδία κατέγραψε μια ανεπαίσθητη αλλά εντυπωσιακή λάμψη στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης. Μέσα σε κλάσμα του δευτερολέπτου, ένα φωτεινό σημείο εμφανίστηκε και εξαφανίστηκε, τόσο γρήγορα που θα μπορούσε εύκολα να περάσει απαρατήρητο αν κάποιος κοίταζε αλλού εκείνη τη στιγμή.

Οι αστρονόμοι εκτιμούν πλέον ότι επρόκειτο για την πρόσκρουση ενός μικρού διαστημικού βράχου στην επιφάνεια της Σελήνης με τεράστια ταχύτητα. Η καταγραφή θεωρείται το πρώτο βίντεο σεληνιακής πρόσκρουσης που έχει ληφθεί από την Ιρλανδία και μόλις το δεύτερο σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο, μετατρέποντας μια συνηθισμένη, παγωμένη νύχτα του Δεκεμβρίου σε ένα μικρό επιστημονικό ορόσημο.

Μια έκρηξη που κράτησε όσο ένα ανοιγοκλείσιμο του ματιού

Το φαινόμενο καταγράφηκε στις 03:09:36 UTC από το Ρομποτικό Τηλεσκόπιο Armagh, στο Αστεροσκοπείο και Πλανητάριο Armagh, με αυτόματη κάμερα στραμμένη προς τη νυχτερινή πλευρά της Σελήνης. Την παρατήρηση πιστώνεται ο Andrew Marshall-Lee, τελειόφοιτος διδακτορικός φοιτητής, ο οποίος παρακολουθούσε τη ζωντανή εικόνα όταν το κάδρο φωτίστηκε από μια κοφτή, λευκή λάμψη.

Επειδή η πρόσκρουση συνέβη στο μη φωτισμένο τμήμα της Σελήνης, δεν υπήρχε αντανάκλαση ηλιακού φωτός που να την καλύψει. Στο ακατέργαστο βίντεο, η λάμψη διαρκεί ελάχιστα πριν η επιφάνεια επιστρέψει στο γνώριμο γκρι της.

Η σύλληψη ενός τόσο σύντομου φαινομένου είναι εξαιρετικά δύσκολη. Η Σελήνη καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του ουρανού, οι λάμψεις είναι απειροελάχιστες και χάνονται πιο γρήγορα κι από τα φώτα ενός αυτοκινήτου που περνά. Γι’ αυτό και το συγκεκριμένο απόσπασμα αντιμετωπίζεται ως σπάνιο εύρημα και όχι ως μια ακόμη συνηθισμένη νύχτα παρατηρήσεων.

Πιθανή σύνδεση με τη βροχή διαττόντων Διδυμίδων

Ο χρόνος της πρόσκρουσης συμπίπτει σχεδόν απόλυτα με τη βροχή διαττόντων Διδυμίδων, η οποία εκδηλώνεται κάθε χρόνο από τις αρχές έως τα μέσα Δεκεμβρίου και κορυφώνεται συνήθως στα μέσα του μήνα. Στη Γη, οι Διδυμίδες εμφανίζονται ως λαμπερά «πεφταστέρια», καθώς μικροί κόκκοι βράχου καίγονται στην ατμόσφαιρα.

Τα μετέωρα αυτά προέρχονται από θραύσματα του αστεροειδούς 3200 Φαέθων, ενός βραχώδους σώματος που συμπεριφέρεται εν μέρει σαν κομήτης, καθώς πλησιάζει τον Ήλιο και αφήνει πίσω του ίχνη σκόνης. Οι επιστήμονες του Armagh αναφέρουν ότι η εκτιμώμενη ταχύτητα της πρόσκρουσης, περίπου 35 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, ταιριάζει με εκείνη των σωματιδίων των Διδυμίδων, καθιστώντας αυτή την εξήγηση την επικρατέστερη, αν και η ανάλυση συνεχίζεται.

Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι το σημείο της πρόσκρουσης βρίσκεται περίπου δύο μοίρες βορειοανατολικά του φωτεινού κρατήρα Langrenus, στην ανατολική πλευρά της ορατής σεληνιακής επιφάνειας. Αν η θέση επιβεβαιωθεί, δορυφόροι σε σεληνιακή τροχιά ενδέχεται στο μέλλον να εντοπίσουν το νέο ίχνος και να το συσχετίσουν με τη λάμψη του βίντεο.

Πώς ένας μικρός βράχος μπορεί να φωτίσει τη Σελήνη

Το αντικείμενο που έπεσε στη Σελήνη πιθανότατα δεν ξεπερνούσε σε μέγεθος μια μπάλα του γκολφ και ήταν αδύνατο να εντοπιστεί πριν από την πρόσκρουση. Ωστόσο, η σύγκρουση με γυμνό βράχο σε ταχύτητες δεκάδων χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο απελευθερώνει ενέργεια συγκρίσιμη με εκείνη μιας μεγάλης έκρηξης, η οποία μετατρέπεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε θερμότητα και φως.

Σύμφωνα με την αρχική έκθεση του αστεροσκοπείου, ο βράχος πιθανότατα εξαϋλώθηκε πλήρως και δημιούργησε έναν νέο κρατήρα διαμέτρου περίπου δέκα μέτρων, όσο ένα μικρό πάρκινγκ. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή μεταβολή του τοπίου από κάτι που θα μπορούσε κανείς να κρατήσει στο χέρι του.

Στη Γη, παρόμοια αντικείμενα καίγονται συνήθως ακίνδυνα στην ατμόσφαιρα, αφήνοντας μόνο μια σύντομη φωτεινή γραμμή στον ουρανό. Η Σελήνη, όμως, δεν διαθέτει ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καμία επιβράδυνση, παρά μόνο μια βίαιη πρόσκρουση και μια σχεδόν φασματική λάμψη που μπορούν να ανιχνεύσουν προσεκτικοί παρατηρητές από τη Γη.

Γιατί οι σεληνιακές προσκρούσεις έχουν σημασία

Η καταγραφή τέτοιων λαμψών δεν έχει μόνο εντυπωσιακή αξία. Μετρώντας πόσο συχνά και τι μεγέθους αντικείμενα χτυπούν τη Σελήνη, οι επιστήμονες μπορούν να εκτιμήσουν καλύτερα τον πληθυσμό μικρών σωμάτων κοντά στη Γη, στοιχείο κρίσιμο για τον σχεδιασμό μελλοντικών σεληνιακών βάσεων, προσεδαφιστών και δορυφόρων χαμηλής τροχιάς. Προγράμματα οργανισμών όπως η NASA, που έχει δημοσιεύσει αντίστοιχες εικόνες στο παρελθόν, έχουν ήδη αναδείξει τη δύναμη αυτών των φαινομενικά μικρών συγκρούσεων.

Στην Ευρώπη, η έρευνα αυτή ενισχύεται μέσω πρωτοβουλιών όπως το πρόγραμμα NELIOTA, το οποίο χρησιμοποιεί εξειδικευμένα τηλεσκόπια για τη συνεχή παρακολούθηση της Σελήνης και επεκτείνεται πλέον σε μια μακροχρόνια εκστρατεία καταγραφής. Έτσι, το περιστατικό του Armagh μπορεί να συγκριθεί με άλλα και να ενταχθεί σε μια διαρκώς διευρυνόμενη βάση δεδομένων.

Παλαιότερη έρευνα, με τη βοήθεια του Lunar Reconnaissance Orbiter της NASA, συνέδεσε μια φωτεινή λάμψη του 2013 με έναν φρέσκο κρατήρα διαμέτρου περίπου 35 μέτρων, δείχνοντας πώς το βίντεο από τη Γη και οι δορυφορικές εικόνες μπορούν να συμπληρώσουν η μία την άλλη. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι και η ιρλανδική καταγραφή θα τύχει αντίστοιχης συνέχειας.

Για το ευρύ κοινό, η λάμψη του Armagh δεν είναι παρά ένα μικρό στίγμα σε ένα κοκκώδες βίντεο. Για τους ερευνητές, όμως, αποτελεί ακόμη ένα πολύτιμο δεδομένο στην προσπάθεια να κατανοήσουν πόσο συχνά βομβαρδίζεται η Σελήνη και τι σημαίνει αυτό τόσο για τη μελλοντική εξερεύνησή της όσο και για την ασφάλεια του ίδιου μας του πλανήτη.