Νέο «μαύρο μάτι» για τον στρατό του Πακιστάν - Οι εξεγέρσεις στο Κασμίρ δείχνουν τη λαϊκή αγανάκτηση

Δεν θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη ειρωνεία. Μόλις λίγες ημέρες αφότου ο πρωθυπουργός του Πακιστάν, Σεχμπάζ Σαρίφ, χρησιμοποίησε το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για να κατηγορήσει την Ινδία για «τυραννία στο Κασμίρ», οι πακιστανικές δυνάμεις, σε μια απροκάλυπτη επίδειξη ωμής βίας, άνοιξαν πυρ αδιακρίτως εναντίον διαδηλωτών στο Πακιστανικά Κατεχόμενο Τζαμού και Κασμίρ (PoJK), σκοτώνοντας τουλάχιστον δώδεκα άτομα και τραυματίζοντας σοβαρά αρκετούς άλλους.

Η μαζική αυτή κινητοποίηση προκλήθηκε από το κάλεσμα της Ενιαίας Λαϊκής Επιτροπής Δράσης του Τζαμού και Κασμίρ (JKJAAC) για γενική απεργία και αποκλεισμό δρόμων, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αποτυχία της κυβέρνησης να τηρήσει τις μεγαλόστομες υποσχέσεις της — να προχωρήσει σε δομικές μεταρρυθμίσεις, να προσφέρει επιδοτήσεις και να βάλει τέλος στα προκλητικά, θεσμοθετημένα προνόμια που απολαμβάνει μια μικρή ελίτ, πιστή υπηρέτρια του καθεστώτος.

Το γεγονός ότι η JKJAAC έχει καταρτίσει έναν κατάλογο με 38 βασικά και χρονίζοντα αιτήματα δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα της άθλιας κατάστασης στην οποία ζουν οι κάτοικοι του Πακιστανικά Κατεχόμενου Τζαμού και Κασμίρ (PoJK), καθώς και του τεράστιου κύματος συμμετοχής στις διαδηλώσεις.

Η κινητοποίηση αυτή προκάλεσε πρωτοφανή ανταπόκριση από το κοινό για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή θίγει τα απολύτως θεμελιώδη και νόμιμα αιτήματα των περιθωριοποιημένων κατοίκων του PoJK. Και δεύτερον, επειδή η JKJAAC, που ηγείται αυτής της εξέγερσης, δεν είναι πολιτική οργάνωση· αποτελεί μια συμμαχία ανθρώπων της βάσης — εμπόρων, μεταφορέων, δικηγόρων και φοιτητών — ανθρώπων που πραγματικά εκφράζουν τη φωνή και την αγωνία του λαού.

Το πιο θλιβερό είναι ότι οι σημερινές διαδηλώσεις δεν προέκυψαν από κάποια αυθόρμητη έκρηξη οργής, αλλά αποτελούν αποτέλεσμα μιας ασυγχώρητης θεσμικής αποτυχίας. Τον Μάιο του περασμένου έτους, η JKJAAC είχε ήδη ξεκινήσει κινητοποιήσεις σε ολόκληρο το PoJK, ζητώντας την επαναφορά των επιδοτήσεων για το σιτάρι και το ηλεκτρικό ρεύμα· τότε, τουλάχιστον τρεις διαδηλωτές σκοτώθηκαν από τα πυρά των πακιστανικών δυνάμεων.

Αντί να αντιμετωπίσει τα ουσιαστικά προβλήματα και να επιλύσει τα βαθύτερα αίτια της λαϊκής αγανάκτησης, το Ισλαμαμπάντ — όπως συνηθίζει — επέλεξε μια «πρόχειρη λύση», διαθέτοντας 23 δισεκατομμύρια ρουπίες για επιδοτήσεις στην τιμή του αλευριού και μειώσεις στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Ο πρωθυπουργός του PoJK, Τσόντρι Ανουαρούλ Χακ, δήλωσε μάλιστα ότι πρόκειται για μια «μόνιμη ρύθμιση», η οποία θα ενσωματωθεί στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό 2024-2025.

Αν και επρόκειτο για μια κλασική περίπτωση «γυμνού που προσφέρει το πουκάμισό του», η JKJAAC ανέστειλε τις κινητοποιήσεις καλόπιστα, θεωρώντας ότι η κυβέρνηση θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Προφανώς, το Ισλαμαμπάντ πίστεψε πως είχε ξεπεράσει την κρίση. Αυτό που δεν αντιλήφθηκε, όμως, ήταν ότι επρόκειτο για ένα από τα ελάχιστα μαζικά κινήματα στο Πακιστάν που, παρότι μη κομματικό, είχε τη στήριξη ευρύτατου φάσματος πολιτικών κομμάτων, οργανώσεων δικαιωμάτων και — πάνω απ’ όλα — απολάμβανε συντριπτική λαϊκή υποστήριξη.

Το Ισλαμαμπάντ εξακολουθεί να παρουσιάζει τους κατοίκους του PoJK ως ευτυχισμένους και απολύτως ικανοποιημένους· και για να στηρίξει αυτόν τον απίστευτο ισχυρισμό, έχει βαφτίσει την περιοχή «Αζάντ [Ελεύθερο] Τζαμού και Κασμίρ» — παρότι οι πολίτες της στερούνται το θεμελιώδες δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης, αναπόσπαστο και αδιαπραγμάτευτο συστατικό κάθε πραγματικής ελευθερίας.

Με το άρθρο 7(3) του Συντάγματος του Πακιστανικά Κατεχόμενου Τζαμού και Κασμίρ (PoJK) να ορίζει ρητά ότι «κανένα άτομο ή πολιτικό κόμμα στο Αζάντ Τζαμού και Κασμίρ δεν επιτρέπεται να προπαγανδίζει ή να συμμετέχει σε δραστηριότητες που είναι επιζήμιες για την ιδεολογία της ένωσης με το Πακιστάν», το να αποκαλείται η περιοχή “Αζάντ” — δηλαδή “Ελεύθερο” Κασμίρ — δεν είναι άραγε ένα σκληρό αστείο εις βάρος των δύσμοιρων κατοίκων της;

Η στέρηση του θεμελιώδους δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης δεν είναι το μόνο δεινό που ταλανίζει τους κατοίκους του PoJK. Υφίστανται επίσης απροκάλυπτες διακρίσεις και αντιμετωπίζονται ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο μεροληπτικός τρόπος με τον οποίο το Ισλαμαμπάντ υπαναχώρησε από τη δέσμευσή του να παρέχει δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα σε ολόκληρη την περιοχή του PoJK και καθαρό νερό χωρίς χρέωση στην πόλη Μίρπουρ — μια υπόσχεση που είχε δοθεί από την κυβέρνηση του Πακιστάν κατά την κατασκευή του φράγματος Μάνγκλα στην περιφέρεια Μίρπουρ του PoJK.

Το φράγμα Μάνγκλα παράγει τη στιγμή αυτή περίπου 4.000 μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ οι ανάγκες ολόκληρης της περιοχής δεν ξεπερνούν τα 350 μεγαβάτ. Η παροχή ενός τόσο μικρού ποσοστού δωρεάν ρεύματος στους κατοίκους του PoJK, επομένως, δεν θα έπρεπε να αποτελεί πρόβλημα. Κι όμως, το 2013, το Ισλαμαμπάντ υπαναχώρησε από τη δέσμευσή του, καταργώντας μονομερώς την επιδότηση στο ηλεκτρικό ρεύμα για το PoJK.

Η εκμετάλλευση των κατοίκων, όμως, δεν σταματά εκεί. Ο πολιτικός ακτιβιστής Ζάιντ Μουγκάλ, που εδρεύει στο Μουζαφαραμπάντ, αποκαλύπτει ότι «το Πακιστάν αγοράζει ηλεκτρικό ρεύμα από εμάς προς 1,5 ρουπία ανά μονάδα και στη συνέχεια το ξαναπουλά στους ίδιους τους κατοίκους του PoJK προς 52 ρουπίες ανά μονάδα». Όταν οι κάτοικοι ζήτησαν να τους παρέχεται το ρεύμα στην ίδια τιμή με εκείνη που το αγοράζει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, «άρχισαν να μας αποκαλούν προδότες», σημειώνει.

Και κάπου εδώ αρχίζει το πραγματικό πρόβλημα. Αν και τίποτα δεν έχει αποδειχθεί επίσημα, η ίδια η χρήση του όρου «προδότες» αρκεί για να εμπλέξει το Ραβαλπίντι — το στρατιωτικό κέντρο εξουσίας του Πακιστάν — το οποίο δρα παρασκηνιακά, κάνοντας αυτό που γνωρίζει καλύτερα: να “εξαφανίζει” όσους θεωρούνται ύποπτοι για «προδοσία». Η οργάνωση Defence of Human Rights (DHR), μια γνωστή πακιστανική ΜΚΟ, αποκάλυψε στην έκθεσή της για το 2023 ότι στο PoJK καταγράφηκαν 20 περιπτώσεις αναγκαστικών εξαφανίσεων μέσα σε ένα μόνο έτος.

Από αυτούς, ενώ 17 άτομα που είχαν απαχθεί από τον πακιστανικό στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες και τις δυνάμεις επιβολής του νόμου αργότερα αφέθηκαν ελεύθερα, δύο άτομα, αν και εντοπίστηκαν, παραμένουν ακόμη υπό παράνομη κράτηση, ενώ ένα άτομο έχει πέσει θύμα εξωδικαστικής εκτέλεσης.

Το PoJK βρίσκεται υπό σφιχτό έλεγχο του πακιστανικού στρατού, ο οποίος φροντίζει να δίνει παραδείγματα σε όσους θεωρεί «προδότες», και η αυταρχική του συμπεριφορά έχει σαφώς ενισχύσει τα αντι-καθεστωτικά αισθήματα μεταξύ των μαζών. Πολλά ερασιτεχνικά βίντεο στα οποία οι διαδηλωτές φωνάζουν αντιστρατιωτικά συνθήματα, όπως «Yeh jo dahshatgardi hai, iske piche wardi hai» [«Αυτή η τρομοκρατία, πίσω της είναι η στολή (στρατός)»], ενισχύουν αυτή την εκτίμηση.

Μετά τις διαδηλώσεις της JKJAAC το 2024, ο Υπουργός Εσωτερικών του Πακιστάν, Mohsin Naqvi, δήλωσε ότι το Ισλαμαμπάντ διαθέτει στοιχεία για κάποια «γειτονική χώρα» που υποκινεί τις διαδηλώσεις, χωρίς όμως να παρουσιάσει οποιαδήποτε απόδειξη για να στηρίξει τον ισχυρισμό του. Ωστόσο, αυτό έδωσε στο Ραβαλπίντι την απαραίτητη δικαιολογία για την ανεξέλεγκτη χρήση βίας κατά της διαφωνίας.

Η εντυπωσιακή — σχεδόν τετραπλάσια — αύξηση των νεκρών διαδηλωτών στις τρέχουσες κινητοποιήσεις σε σύγκριση με τις περσινές αποκαλύπτει την ανεξέλεγκτη έχθρα που δείχνουν οι κυρίως παντζαμπικές δυνάμεις ασφαλείας προς τον λαό του PoJK. Επιπλέον, με το να ενθαρρύνει περιθωριακές ομάδες να αντιταχθούν στις διαδηλώσεις της JKJAAC, βγαίνοντας στους δρόμους για να δημιουργήσουν μια αντίθετη αφήγηση που να στηρίζει την κυβέρνηση, το Ραβαλπίντι απλώς ρίχνει καύσιμα στη φωτιά.

Λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοφανή αύξηση της βίας τόσο στην Κhyber Pakhtunkhwa (KP) όσο και στο Balochistan, την αποτυχία του πακιστανικού στρατού να κατατροπώσει αποφασιστικά το Tehreek-e-Taliban Pakistan στην KP και τις ένοπλες ομάδες που αντιστέκονται στην στρατιωτική κατοχή στο Balochistan, και τώρα τις εκτεταμένες διαδηλώσεις στο PoJK, είναι φανερό ότι ο Πεδίο Μαρέσκος Syed Asim Munir, ο οποίος ισχυρίζεται ότι έχει θεία αποστολή να είναι «προστάτης της χώρας», σίγουρα δεν εκπληρώνει αποτελεσματικά την ιερή του ευθύνη.

Το να θρέφεις μόνο το εσωτερικό κοινό με έναν μείγμα επιλεκτικών θρησκευτικών εντολών, ενισχυμένων με υπέρμετρο εθνικισμό, δεν αρκεί. Ούτε η χρήση υποτιμητικής ετικέτας για να παρουσιαστεί η JKJAAC ως αντικαθεστωτική, αντι-ισλαμική οργάνωση που δρα υπέρ της «Ινδικής» Ινδίας θα βοηθήσει. Σίγουρα θα ήταν προς όφελος του νεοπροαχθέντα Πεδίο Μαρέσκου, αν αντί να κατηγορεί την Ινδία για όλα τα κακά που συμβαίνουν στο Πακιστάν, φρόντιζε πρώτα το δικό του σπίτι.