Σουηδία: «Παιδιά - δολοφόνοι» - Πώς τα εγκληματικά δίκτυα στρατολογούν ανήλικους για εκτελεστές

Ο πόλεμος των συμμοριών στη Σουηδία λαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Δεν είναι μόνο η διεθνής διακίνηση ναρκωτικών υψηλής αξίας όπως η κοκαΐνη. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι τα εγκληματικά δίκτυα εντάσσουν στους κόλπους τους παιδιά, τα οποία στρατολογούν για να εκτελούν «συμβόλαια θανάτου», καθώς η ποινική τους μεταχείριση βάσει νόμου στη χώρα είναι χαλαρότερη.

Σε μία αποκαλυπτική έρευνα του Al Jazeera αναλύεται πώς οι συμμορίες, χρησιμοποιούν την τακτική της στρατολόγησης παιδιών, που γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής.

Καθώς ο αριθμός των παιδιών που εμπλέκονται σε εγκλήματα συμμοριών έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ηλικίες έχουν επίσης μειωθεί.

Σύμφωνα με μια αστυνομική έκθεση του 2023, περίπου 1.700 άτομα κάτω των 18 ετών αξιολογήθηκαν ως ενεργά σε εγκληματικά δίκτυα, αλλά μεταγενέστερες αναφορές δείχνουν ότι ο αριθμός πιθανότατα έχει αυξηθεί.

Μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου φέτος, η σουηδική αστυνομία δήλωσε ότι συνελήφθησαν 66 παιδιά ηλικίας 13-14 ετών, σε σύγκριση με 27 κατά την ίδια περίοδο το 2024.

Πριν από λίγα χρόνια, τα παιδιά που βρίσκονταν σε περιοχές κοινωνικής πρόνοιας ή χαμηλού εισοδήματος θεωρούνταν ότι κινδύνευαν περισσότερο να στρατολογηθούν από συμμορίες. Ωστόσο, οι πρόσφατες τάσεις δείχνουν ότι παιδιά οποιουδήποτε υπόβαθρου και σε οποιαδήποτε γειτονιά μπορούν να στοχοποιηθούν.

Η Σουηδία, με πληθυσμό 10,6 εκατομμυρίων, έχει πλέον ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θανατηφόρας ένοπλης βίας στην Ευρώπη, με μεγάλο μέρος να σχετίζεται με τις συμμορίες.

Οι επιθέσεις με χειροβομβίδες - που προκλήθηκαν από πλεονάζοντα πυρομαχικά που εισήχθησαν λαθραία από τα Βαλκάνια μετά τους πολέμους της πρώην Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990- έχουν γίνει ένα ζοφερό χαρακτηριστικό των συγκρούσεων μεταξύ συμμοριών. Σύμφωνα με τους ειδικούς είναι ένας φθηνός τρόπος εκφοβισμού των αντιπάλων χωρίς απαραίτητα να σκοτωθεί κάποιος.

Οι συμμορίες μπορούν συχνά να διατάξουν να ρίξουν μια χειροβομβίδα προς την πόρτα κάποιου ή στη γειτονιά ως προειδοποίηση.

Εάν ο δράστης συλληφθεί, συχνά επισύρει μικρότερη ποινή, καθώς δεν θεωρείται απόπειρα δολοφονίας.

Τα εγκληματικά δίκτυα χρησιμοποιούν επίσης αυτό που η αστυνομία αποκαλεί «επιχειρηματικό μοντέλο», όπου ανήλικοι στρατολογούνται για να φέρουν όπλα και να διαπράττουν πυροβολισμούς ή άλλες επιθέσεις για να προστατεύσουν τους ηγέτες των συμμοριών από τη δίωξη.

Στη Σουηδία, τα παιδιά κάτω των 15 ετών δεν μπορούν να φυλακιστούν και τα παιδιά ηλικίας 15-17 ετών συνήθως εκτίουν ποινή φυλάκισης σε κλειστή φροντίδα ανηλίκων - μια ασφαλή κρατική εγκατάσταση για ανηλίκους - που λειτουργεί από το Εθνικό Συμβούλιο Ιδρυματικής Φροντίδας (SiS) και όχι σε φυλακές ενηλίκων.

Οι υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους είναι πιο δύσκολες για τους ερευνητές, καθώς οι συνεντεύξεις με παιδιά υπόκεινται σε αυστηρούς περιορισμούς με την παρουσία ενηλίκου και ειδικά εκπαιδευμένων αξιωματικών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι κοινωνικές υπηρεσίες μπορούν επίσης να διακόψουν ή να επιβραδύνουν τη διαδικασία της συνέντευξης εάν κριθεί επιβλαβής για το παιδί.

Η εμπλοκή τους αφήνει επίσης λιγότερα αποδεικτικά ίχνη, καθώς δεν διαθέτουν τραπεζικούς λογαριασμούς, άδειες κυκλοφορίας οχημάτων ή ιστορικό απασχόλησης που κανονικά βοηθούν την αστυνομία να χαρτογραφήσει την ιεραρχία μιας συμμορίας.

Όλα αυτά καθιστούν πολύ πιο δύσκολο να εντοπιστούν οι δράστες των επιθέσεων μέχρι τους ενήλικες που τις διέταξαν.

Η «διαφημιστική εκστρατεία» στρατολόγησης

Το πώς αρχίζει η διαδικασία στρατολόγησης παραμένει ασαφές, αλλά οι ερευνητές πιστεύουν ότι πιθανότατα ξεκινάει με την απάντηση σε μια διαφήμιση - πιθανώς ένα λεγόμενο συμβόλαιο δολοφονίας - που κυκλοφορεί σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, ή σε κρυπτογραφημένες εφαρμογές όπως το Telegram, όπου συνήθως στρατολογούνται παιδιά.

Στα τέλη του 2024, το Telegram έκλεισε ένα κανάλι που ονομαζόταν Samurai Barnen (Παιδιά Σαμουράι), το οποίο είχε συγκεντρώσει περίπου 11.000 μέλη, αφού η σουηδική αστυνομία ειδοποίησε την πλατφόρμα.

Στιγμιότυπα οθόνης που δημοσιεύθηκαν αργότερα από τοπικά μέσα ενημέρωσης από το κανάλι δείχνουν πώς εμφανίστηκαν τα «συμβόλαια δολοφονίας».

Δολοφονία:

Μάλμε επείγον: 800.000-1.000.000 (85.000-107.000 δολάρια)

Γκέτεμποργκ: επείγον: 300-400.000 (32.000-43.000 δολάρια)

Στοκχόλμη: επείγον: 500.000 (53.000 δολάρια)

Δανία: 1 εκατομμύριο (107.000 δολάρια)

Ρίξτε μια χειροβομβίδα:

Μάλμε: 30-50.000 (3.100-5-300.000 δολάρια)

Οι επιθέσεις συχνά παρουσιάζονται ως «προκλήσεις» ή «αποστολές», κάτι που η αστυνομία λέει ότι είναι μια «τεχνική παιχνιδοποίησης» για να κάνει τις αναρτήσεις πιο ελκυστικές και λιγότερο εκφοβιστικές για τα παιδιά.

Το χρονικό διάστημα από την αρχική επαφή ενός παιδιού με έναν υπεύθυνο στρατολόγησης έως την τέλεση μιας βίαιης πράξης μπορεί να κυμαίνεται από λίγες ημέρες έως έναν μήνα, δήλωσε στο Al Jazeera ο Salman Khan, διευθυντής έργου ενός προγράμματος εξόδου για παιδιά από συμμορίες στο Fryshuset, τη μεγαλύτερη οργάνωση νέων της Σουηδίας.

Ο Καν περιγράφει τη διαδικασία στρατολόγησης ως μια μορφή εκφοβισμού όπου αγόρια, και σε μικρότερο βαθμό κορίτσια, μόλις 12 ετών, τα οποία, όπως λέει, δεν γνωρίζουν απαραίτητα τη διαφορά μεταξύ του «παιχνιδιού» και των «πραγματικών» συνεπειών μιας βίαιης πράξης, παρασύρονται σε έναν εγκληματικό υπόκοσμο.

Στις συνομιλίες του με παιδιά σε εγκαταστάσεις SiS, ο Khan παρατήρησε πώς ο ρόλος που πολλοί επιδιώκουν να έχουν στις συμμορίες έχει αντιστραφεί τα τελευταία χρόνια.

«Έχει γίνει πλέον θέμα κύρους να είσαι αυτός που πετάει χειροβομβίδα ή πυροβολεί κάποιον αντί να είσαι αρχηγός συμμορίας. Πριν από δέκα χρόνια, όλοι ήθελαν να είναι ο Τόνι Μοντάνα [ο φανταστικός αρχηγός του εγκλήματος στην ταινία Σημαδεμένος]», εξήγησε.

Η πραγματοποίηση μιας επίθεσης μπορεί να δώσει στο παιδί μια αίσθηση επιβεβαίωσης μέσα στην συμμορία και πρόσβαση σε γρήγορο χρήμα που μπορεί να του εξασφαλίσει «ρούχα, αλυσίδες, τηλέφωνα, αυτοκίνητα και πολυτελή ζωή» που βλέπει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις τηλεοπτικές σειρές.

Στρατολόγηση: Οι 4 ρόλοι της «ιεραρχίας»

Καθώς τα άπειρα παιδιά ωθούνται στην πρώτη γραμμή του εγκλήματος των συμμοριών, η σουηδική αστυνομία έχει εντοπίσει τέσσερις ρόλους στην ιεραρχία στρατολόγησης:

• Ο ηθικός αυτουργός: Το άτομο, συχνά στην ηγεσία της συμμορίας, που διατάζει και χρηματοδοτεί το «χτύπημα». Συνήθως βρίσκονται στο εξωτερικό για να ξεφύγουν από τη σουηδική αστυνομία, να αποφύγουν να γίνουν στόχος αντιπάλων και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να εκμεταλλευτούν τα κενά της νομοθεσίας περί έκδοσης.
• Ο στρατολόγος: Αυτό είναι το άτομο (ή τα άτομα) που βρίσκουν και προετοιμάζουν το παιδί για να διαπράξει το έγκλημα.
• Ο παράγοντας που διευκολύνει: Αυτό το άτομο παρέχει υλικοτεχνική υποστήριξη, όπλα, επαφές και οικονομικές διευθετήσεις. Στην υπόθεση Σούντσβαλ, αυτός ήταν ο Άξελ.
• Ο δράστης: Συνήθως ένα παιδί χωρίς ποινική εμπειρία και χωρίς προηγούμενη σύνδεση με κάποιο δίκτυο ή τους στρατολόγους του.

Αρχικός στόχος οι «ευάλωτες» ομάδες παιδιών

Οι έφηβοι που τοποθετούνται σε ειδικές δομές φροντίδας, οι οποίες φιλοξενούν τα πιο ευάλωτα παιδιά της κοινωνίας, αποτελούν βασική ομάδα που στοχοποιείται από συμμορίες για την τέλεση βίαιων πράξεων, σύμφωνα με μελέτη του 2025 της Acta Publica, μιας σουηδικής εταιρείας δεδομένων και έρευνας.

Στη Σουηδία, αυτές οι εγκαταστάσεις, που ονομάζονται σπίτια HVB, απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους που δεν μπορούν να ζήσουν με ασφάλεια στο σπίτι.

Όπως και άλλα παιδιά της γενιάς τους, τα παιδιά σε σπίτια HVB είναι συχνά ενεργά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η πρόσφατη μελέτη κατέγραψε επίσης περιπτώσεις στις οποίες παιδιά που είχαν ήδη στρατολογηθεί και τοποθετούνταν σε σπίτια HVB συνέχισαν να στρατολογούν άλλα από το σπίτι.

Παρόλο που η στρατολόγηση έχει επεκταθεί τα τελευταία χρόνια ώστε να περιλαμβάνει παιδιά από γειτονιές με υψηλότερο εισόδημα και αγροτικές περιοχές, οι συμμορίες συνεχίζουν να στοχοποιούν νέους στις λεγόμενες «ευάλωτες περιοχές» της Σουηδίας - περιοχές χαμηλού εισοδήματος όπου τα εγκληματικά δίκτυα ασκούν τοπική επιρροή, σύμφωνα με την αστυνομία.

Οι λεγόμενες ευάλωτες περιοχές χαρακτηρίζονται από χαμηλότερη εμπιστοσύνη στις αρχές και την παρουσία «παράλληλων κοινωνικών δομών», άτυπων δικτύων και τοπικών παραγόντων εξουσίας που λειτουργούν παράλληλα ή στα κενά του κράτους, σύμφωνα με το Σουηδικό Εθνικό Συμβούλιο για την Πρόληψη του Εγκλήματος (Bra).

Αυτός ο διαχωρισμός και η αυξανόμενη ανισότητα στη χώρα - μια έκθεση της UBS δείχνει ότι η Σουηδία έχει πλέον το υψηλότερο επίπεδο ανισότητας πλούτου στην Ευρώπη - έχουν δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για τους στραολόγους να προσελκύσουν νέους με υποσχέσεις κοινωνικής θέσης και γρήγορου χρήματος, εξήγησε ο Salazar Atias.

Αλλά πλέον καμία περιοχή δεν είναι άτρωτη στη βία των συμμοριών, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τις πλουσιότερες περιοχές της Σουηδίας, όπως η εύπορη περιοχή του Όστερμαλμ στο κέντρο της πόλης ή η καταπράσινη κατοικημένη γειτονιά Μπρόμα στη Στοκχόλμη.

Η σημερινή κυβέρνηση, έχει ακολουθήσει μια πολιτική αύξησης των τιμωρητικών μέτρων σε μια προσπάθεια καταστολής του εγκλήματος των συμμοριών, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης του κανόνα που επέτρεπε σε άτομα 18 έως 20 ετών να λάβουν μειωμένες ποινές.

Τώρα, πριν από τις εκλογές του επόμενου έτους, έχει προτείνει τη μείωση του ορίου ηλικίας ευθύνης για σοβαρά εγκλήματα, που σημαίνει ότι μπορούν να καταδικαστούν παιδιά ηλικίας μόλις 13 ετών, καθώς και τη δημιουργία ειδικών μονάδων φυλακών ανηλίκων για όσους καταδικάζονται.

Είναι μια κίνηση που πολλοί ειδικοί που εργάζονται με παιδιά που εμπλέκονται σε εγκλήματα συμμοριών ή διατρέχουν κίνδυνο να εμπλακούν σε αυτά, συμβουλεύουν να μην γίνει.

Διαβάστε επίσης