Σπάνιες Γαίες: Το γεωοικονομικό όπλο της Κίνας «μπαίνει» στον εμπορικό πόλεμο εναντίον της Δύσης

Η κλιμάκωση στον εμπορικό πόλεμο ανάμεσα στην Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες ανεβάζει «ένταση» καθώς το Πεκίνο ενεργοποιεί έναν μηχανισμό ελέγχου των εξαγωγών σπάνιων γαιών, μετατρέποντας τις κρίσιμες πρώτες ύλες της τεχνολογίας σε εργαλείο γεωπολιτικής επιρροής. Όπως αναφέρει το πρακτορείο Reuters η Κίνα ανακοίνωσε νέο πλαίσιο αδειοδότησης για την εξαγωγή σπάνιων μετάλλων και εξοπλισμού εξόρυξης, μέτρο που όπως σχολιάζεται επεκτείνει σημαντικά τον έλεγχο της κινέζικης κυβέρνησης πάνω στις διεθνείς αγορές πρώτων υλών.

Οι σπάνιες γαίες ως μοχλός πίεσης

Η Κίνα παράγει κάπου ανάμεσα στο 80% και 90% των σπάνιων γαιών παγκοσμίως - στοιχείο που της δίνει στρατηγικό πλεονέκτημα. Αυτά τα μέταλλα χρησιμοποιούνται σε υπολογιστές, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, δίκτυα 5G και οπλικά συστήματα. Με το νέο σύστημα αδειών, οι ξένες εταιρείες θα χρειάζονται έγκριση από το κινεζικό υπουργείο εμπορίου για να προμηθευτούν ή να εξάγουν προϊόντα που περιέχουν σπάνιες γαίες.

Όπως σημειώνει το Associated Press, το Πεκίνο υποστηρίζει ότι τα μέτρα είναι «νόμιμα και απαραίτητα για την προστασία της εθνικής ασφάλειας». Στην πραγματικότητα όμως, η απόφαση θεωρείται σαφές μήνυμα προς την Ουάσινγκτον, η οποία το τελευταίο διάστημα επιχειρεί να περιορίσει την κινεζική πρόσβαση σε τεχνολογία αιχμής, κυρίως στους ημιαγωγούς και την τεχνητή νοημοσύνη.

Τι είναι οι σπάνιες γαίες

Οι σπάνιες γαίες (rare earth elements) είναι μια ομάδα 17 χημικών στοιχείων, απαραίτητων για την παραγωγή σύγχρονων τεχνολογιών. Περιλαμβάνουν το λανθάνιο, το νεοδύμιο, το δυσπρόσιο, το ύττριο, το τέλμιο και άλλα μέταλλα με παρόμοιες ιδιότητες. Παρότι δεν είναι «σπάνιες» στη φύση, είναι δύσκολο να εντοπιστούν σε συγκεντρώσεις που να καθιστούν την εξόρυξή τους οικονομικά βιώσιμη.

Οι λεγόμενες «σπάνιες γαίες» είναι δεκαεπτά μεταλλικά στοιχεία, απαραίτητα για τις τεχνολογίες του 21ου αιώνα. Αν και δεν είναι πραγματικά σπάνια στη φύση, βρίσκονται διασκορπισμένα σε μικρές ποσότητες και η επεξεργασία τους είναι περίπλοκη και ενεργοβόρα.

Ανάμεσά τους το λανθάνιο (lanthanum), που χρησιμοποιείται σε φακούς και καταλύτες, και το κηρίο (cerium), βασικό συστατικό σε καταλύτες και πυρίμαχα υλικά. Το πρασειοδύμιο (praseodymium) και το νεοδύμιο (neodymium) είναι κρίσιμα για την παραγωγή πανίσχυρων μαγνητών που κινούν ηλεκτρικά οχήματα και ανεμογεννήτριες.

Το σαμάριο (samarium) και το δυσπρόσιο (dysprosium) συμβάλλουν στη σταθερότητα των μαγνητών σε υψηλές θερμοκρασίες, ενώ το τέρβιο (terbium) χρησιμοποιείται σε LED και ηλεκτρονικά συστήματα υψηλής ακρίβειας. Το ευρώπιο (europium) χαρίζει στα χρώματα των οθονών τη χαρακτηριστική τους φωτεινότητα, ενώ το γαδολίνιο (gadolinium) είναι απαραίτητο για ιατρικές απεικονίσεις .

Το όλμιο (holmium) και το έρβιο (erbium) έχουν εφαρμογές σε λέιζερ και οπτικές ίνες, ενώ το λούτετιο (lutetium) και το θούλιο (thulium) χρησιμοποιούνται στην ιατρική διάγνωση και στα λέιζερ υψηλής ακρίβειας.

Τέλος, το ύττριο (yttrium) και το σκάνδιο (scandium) αξιοποιούνται σε κράματα αλουμινίου, LED και αεροδιαστημικές εφαρμογές.

Οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται σε ένα τεράστιο εύρος εφαρμογών: από μαγνήτες υψηλής ισχύος για ηλεκτρικά οχήματα και ανεμογεννήτριες, έως μικροτσίπ, κινητά τηλέφωνα, οθόνες, λέιζερ και οπλικά συστήματα. Είναι επίσης κρίσιμες για την «πράσινη» ενεργειακή μετάβαση, καθώς χωρίς αυτές δεν μπορούν να παραχθούν μπαταρίες, φωτοβολταϊκά ή υποδομές αποθήκευσης ενέργειας.

Η απάντηση της Ουάσινγκτον

Η κυβέρνηση Τραμπ αντέδρασε με προειδοποιήσεις και νέες απειλές δασμών. Ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ δήλωσε ότι η χώρα του εξετάζει δασμό 100% σε κινεζικά προϊόντα αν το Πεκίνο δεν υποχωρήσει, ενώ ο αξιωματούχος του υπουργείου Εμπορίου Τζέιμισον Γκριρ προειδοποίησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα απαντήσουν με ισοδύναμα μέτρα.

Παράλληλα, το υπουργείο οικονομικών των ΗΠΑ με τον Σκοτ Μπέσεντ χαρακτήρισε το νέο κινεζικό πλαίσιο «προσπάθεια μονοπωλιακού ελέγχου των κρίσιμων πόρων». Οι Αμερικανοί φοβούνται ότι ο περιορισμός της πρόσβασης σε σπάνιες γαίες θα μπορούσε να πλήξει σοβαρά τη βιομηχανία ηλεκτρονικών και άμυνας.

Διεθνείς αντιδράσεις και επιπτώσεις

Οι αγορές αντέδρασαν αμέσως: Οι μετοχές των κινεζικών εταιρειών εξόρυξης σπάνιων γαιών σημείωσαν άνοδο μετά τις ανακοινώσεις, την ίδια στιγμή που χώρες όπως η Ιαπωνία και η Ταϊβάν επιχείρησαν να καθησυχάσουν τις αγορές, υποστηρίζοντας ότι διαθέτουν εναλλακτικές πηγές προμήθειας.

Αναλυτές εκτιμούν ότι η κίνηση της Κίνας εντάσσεται σε μια πιο ευρύτερη στρατηγική: να καταστήσει σαφές πως η εποχή της μονομερούς αμερικανικής επιρροής στις αγορές τεχνολογίας έχει τελειώσει. «Η Κίνα επιδιώκει να δείξει ότι έχει τα μέσα να απαντήσει συμμετρικά στις αμερικανικές κυρώσεις», σημειώνουν διεθνή μέσα.

Το νέο στάδιο του εμπορικού πολέμου

Η αντιπαράθεση για τις σπάνιες γαίες αποκαλύπτει τη βαθύτερη στρατηγική του Πεκίνου: να αξιοποιήσει τις πρώτες ύλες ως εργαλείο άμυνας και διαπραγμάτευσης, μεταφέροντας το πεδίο του εμπορικού πολέμου από τους δασμούς στην ίδια τη δομή της παγκόσμιας βιομηχανίας.

Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να περιορίσουν την τεχνολογική άνοδο της Κίνας μέσω ελέγχου στους ημιαγωγούς και το Πεκίνο απαντά με έλεγχο των πόρων που καθιστούν αυτή την τεχνολογία εφικτή. Πρόκειται για έναν οικονομικό πόλεμο «αντανακλαστικού τύπου» - όπου κάθε πλευρά χρησιμοποιεί τα μέσα που διαθέτει για να πλήξει την άλλη.

Αυτό που διαφαίνεται όμως ξεκάθαρα πλέον είναι πως οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έχουν πλέον εγκλωβιστεί σε μια περίπλοκη σχέση αμοιβαίας εξάρτησης. Καμία δεν μπορεί να υποχωρήσει χωρίς να υποστεί ζημιά. Και είναι ακριβώς αυτό που καθιστά τη σύγκρουση για τις σπάνιες γαίες ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του νέου ψυχρού εμπορικού πολέμου.

Διαβάστε επίσης