BBC: Τα «αγκάθια» που απειλούν την ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας
Δύο από τα πιο περίπλοκα ζητήματα στο 20σέλιδο σχέδιο της Ουάσινγκτον αφορούν εδάφη και την τύχη του μεγαλύτερου πυρηνικού εργοστασίου της Ευρώπης, που κατέχει αυτή τη στιγμή η Ρωσία
Ρωσία, ΗΠΑ και Ουκρανία μοιάζει να συμφωνούν ότι πλησιάζει ο τερματισμός του σχεδόν τεσσάρων ετών πολέμου, αλλά, όπως δήλωσε ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, «ένα ή δύο πολύ δύσκολα αγκάθια» παραμένουν.
Δύο από τα πιο περίπλοκα ζητήματα στο 20σέλιδο σχέδιο της Ουάσινγκτον αφορούν εδάφη και την τύχη του μεγαλύτερου πυρηνικού εργοστασίου της Ευρώπης, που κατέχει αυτή τη στιγμή η Ρωσία. Το Κρεμλίνο συμφωνεί με τον Τραμπ ότι οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε «τελικό στάδιο», ενώ ο Ζελένσκι θα συναντήσει ευρωπαίους ηγέτες στη Γαλλία στις 6 Ιανουαρίου, με οποιοδήποτε αγκάθι να απειλεί τη συμφωνία.
Οι ρωσικές δυνάμεις καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής Λουγκάνσκ στα ανατολικά, αλλά λίγο περισσότερο από το 75% του Ντόνετσκ, και ο Πούτιν τα θέλει όλα, συμπεριλαμβανομένων των υπόλοιπων πόλεων «ζώνης οχυρών» Σλοβιάνσκ και Κραματόρσκ.
Πρόταση για αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη
«Δεν μπορούμε απλώς να αποσυρθούμε, έρχεται σε σύγκρουση με τον νόμο μας», δήλωσε ο Ζελένσκι. «Δεν είναι μόνο νόμος. Ζουν εκεί άνθρωποι, 300.000 άνθρωποι... Δεν μπορούμε να τους χάσουμε». Πρότεινε ουκρανικές δυνάμεις να υποχωρήσουν για δημιουργία αποστρατικοποιημένης ή ελεύθερης οικονομικής ζώνης υπό ουκρανική εποπτεία, αν οι Ρώσοι κάνουν το ίδιο, με τη γραμμή επαφής να φυλάσσεται από διεθνείς δυνάμεις.
Δύσκολο να φανταστεί κανείς τον Πούτιν να συμφωνεί, καθώς οι ρώσοι στρατηγοί τον διαβεβαιώνουν για γρήγορες κατακτήσεις. «Αν οι αρχές στο Κίεβο δεν θέλουν ειρηνική λύση, θα λύσουμε όλα τα προβλήματα στρατιωτικά», έχει δηλώσει. Αναλυτές του Ινστιτούτου Μελέτης Πολέμου εκτιμούν ότι η κατάληψη του υπόλοιπου Ντονέτσκ θα πάρει μέχρι τον Αύγουστο 2027.
Ο συμβιβασμός του Ζελένσκι απαιτεί ρωσική αποχώρηση και από περιοχές όπως Χαρκόβο, Σούμι, Ντνιπροπετρόβσκ και Νικολάεφ. Χωρίς πρόοδο στη Ντονέτσκ, η ειρήνη φαντάζει μη ρεαλιστική, αν και ο πρεσβευτής του Κρεμλίνου Γιούρι Ουσάκοφ άφησε περιθώριο: «Είναι πιθανό να μην υπάρχουν στρατεύματα εκεί, ούτε ρωσικά ούτε ουκρανικά», με την περιοχή όμως να παραμένει στη Ρωσική Ομοσπονδία.
Το πυρηνικό εργοστάσιο Ζαπορίζια
Από τον Μάρτιο του 2022, η Ρωσία κατέχει το πυρηνικό εργοστάσιο του Ενερχόνταρ στις όχθες του Δνείπερου, με τους έξι αντιδραστήρες να βρίσκονται σε ψυχρή απενεργοποίηση εδώ και τρία χρόνια. Εξωτερική τροφοδοσία ηλεκτρικού ρεύματος από την Ουκρανία το διατηρεί λειτουργικό για αποφυγή κατάρρευσης, ενώ χρειάζεται σημαντική επένδυση για την επανεκκίνηση, συμπεριλαμβανομένης της ανακατασκευής του φράγματος Καχόβκα.
Η Ουκρανία πιστεύει ότι η περιοχή πρέπει επίσης να αποστρατιωτικοποιηθεί και να μετατραπεί σε ελεύθερη οικονομική ζώνη.
Σύμφωνα με τον Ζελένσκι, η πρόταση των ΗΠΑ είναι να διαχειριστούν το εργοστάσιο ως κοινή επιχείρηση με τη Ρωσία και την Ουκρανία. Το Κίεβο έχει δηλώσει ότι αυτό είναι μη ρεαλιστικό και ότι, αντ’ αυτού, οι ΗΠΑ και η Ουκρανία θα μπορούσαν να το διαχειριστούν από κοινού σε αναλογία 50-50, με τις ΗΠΑ να αποφασίζουν πού θα πηγαίνει το ήμισυ της ενέργειας – υπονοώντας ότι θα πηγαίνει στη Ρωσία. Ο επικεφαλής της ρωσικής Rosatom, Αλεξέι Λικατσέφ, επιμένει σε αποκλειστική ρωσική διαχείριση, αφήνοντας περιθώριο χρήσης ρεύματος από Ουκρανία μέσω διεθνούς συνεργασίας.
Έλλειψη εμπιστοσύνης
Παρά τις θετικές δηλώσεις, υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης. Ο Ζελένσκι απέρριψε την εκτίμηση Τραμπ ότι ο Πούτιν «θέλει επιτυχία για την Ουκρανία»: «Δεν εμπιστεύομαι τους Ρώσους ούτε τον Πούτιν». Την ίδια ώρα η Μόσχα κατηγορεί την Ουκρανία για επίθεση με drone στην κατοικία Πούτιν, ενώ το Κίεβο το βλέπει ως πρόφαση για βομβαρδισμούς.
Τα υπόλοιπα αγκάθια της συμφωνία
Το Κίεβο έχει ζητήσει από τους ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης εγγυήσεις ασφάλειας, ώστε να εξασφαλιστεί μια αντίδραση τύπου ΝΑΤΟ σε περίπτωση νέας ρωσικής επίθεσης. Η Ουκρανία επιδιώκει επίσης να διατηρήσει στρατό 800.000 ανδρών.
Αν και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ενδέχεται να υπογράψουν συμφωνία για την ασφάλεια, η Ρωσία δεν θα δεχτεί την παρουσία ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία.
Οι οικονομικές απώλειες για την Ουκρανία έχουν εκτιμηθεί σε 800 δισ. δολάρια (600 δισ. λίρες), οπότε ένα άλλο βασικό ζήτημα είναι το πόσο θα συνεισφέρει η Ρωσία σε αυτό. Οι ΗΠΑ συζητούν για ένα κοινό επενδυτικό ταμείο με την Ευρώπη, και η Ρωσία διαθέτει περιουσιακά στοιχεία αξίας 210 δισ. ευρώ (183 δισ. λίρες) στην Ευρώπη που θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν, παρόλο που η Μόσχα έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να το επιτρέψει.
Η Ρωσία απορρίπτει επίσης την αίτηση της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Αυτό μπορεί να μην αποτελεί μεγάλο εμπόδιο, καθώς δεν υπάρχει ακόμη πιθανότητα να συμβεί, αλλά αποτελεί μέρος του συντάγματος της Ουκρανίας, οπότε θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί συμφωνία.
Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί επίσης ένα πιθανό εμπόδιο, ίσως λιγότερο για τη Ρωσία από ό,τι για τις χώρες που προηγούνται της Ουκρανίας στην ουρά για ένταξη στην ΕΕ. Λίγοι πιστεύουν ότι θα συμβεί πολύ σύντομα.
Ο Ζελένσκι προτείνει δημοψήφισμα μετά από εκεχειρία 60 ημερών, καθώς το 87% θέλει ειρήνη αλλά το 85% απορρίπτει την παραχώρηση του Ντονμπάς. Το Κρεμλίνο βλέπει την εκεχειρία ως παράταση πολέμου, ενώ ο Τραμπ μοιάζει να κατανοεί τη θέση του Πούτιν. Πάντως χωρίς ψηφοφορία, ο Ζελένσκι θεωρεί τη συμφωνία άκυρη.
