Μέση Ανατολή σε Μετάβαση

Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, ωστόσο, πυροδότησε ριζική αλλαγή στρατηγικής, οδηγώντας σε έναν από τους πιο βίαιους και εκτεταμένους στρατιωτικούς κύκλους συγκρούσεων της σύγχρονης Μέσης Ανατολής.

Η αιματηρή επίθεση της Χαμάς, που σκότωσε περίπου 1.200 ανθρώπους στο Ισραήλ, θεωρήθηκε σημείο καμπής. Το Ισραήλ απάντησε με μια τεράστια στρατιωτική επιχείρηση στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία έχει οδηγήσει — σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη και ανθρωπιστικές οργανώσεις — σε μαζική καταστροφή, δεκάδες χιλιάδες θανάτους αμάχων και ανθρωπιστική κρίση χωρίς προηγούμενο.

Παράλληλα, το Ισραήλ προχώρησε σε επιχειρήσεις κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και στη συνέχεια, εντυπωσιακά, σε αεροπορικά χτυπήματα εντός Ιράν — κάτι που μέχρι πρότινος θεωρούνταν απίθανο λόγω του ρίσκου γενικευμένου πολέμου.

Αναμφισβήτητα, οι ισραηλινές επιχειρήσεις μείωσαν τη στρατιωτική ικανότητα της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, αποδυναμώνοντας και την περιφερειακή επιρροή του Ιράν. Όμως το τίμημα είναι βαρύ — κυρίως για τον άμαχο πληθυσμό της Γάζας.

Ο ΟΗΕ και οργανώσεις όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και η Διεθνής Αμνηστία έχουν καταγράψει χιλιάδες θανάτους παιδιών, κατάρρευση του συστήματος υγείας, έλλειψη τροφίμων και νερού, και απελπιστική κατάσταση για περισσότερους από δύο εκατομμύρια ανθρώπους που παγιδεύτηκαν μέσα στη Λωρίδα.

Αν και το Ισραήλ δηλώνει πως στοχεύει αποκλειστικά τρομοκρατικές υποδομές, η αδιάκριτη φύση των βομβαρδισμών και η έλλειψη ασφαλών διαδρόμων διαφυγής έχουν δημιουργήσει έντονη διεθνή κατακραυγή.

Ενώ στρατιωτικά η νέα στρατηγική του Ισραήλ φαίνεται να έχει ενισχύσει την αποτρεπτική του ισχύ, η απουσία μακροπρόθεσμου πολιτικού σχεδίου δημιουργεί ανησυχίες. Ο Πρωθυπουργός Νετανιάχου αρνείται να παραδώσει τον έλεγχο της Γάζας είτε σε Παλαιστινιακή Αρχή είτε σε διεθνείς δυνάμεις, ενώ ταυτόχρονα αποκλείει την παραμονή της Χαμάς. Αυτό αφήνει την περιοχή σε κατάσταση χάους, χωρίς ξεκάθαρη προοπτική ειρήνης ή σταθερότητας.

Παρόμοιος κίνδυνος ελλοχεύει και στο Ιράν. Παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες, αν δεν υπάρξει ξεκάθαρος στόχος και στρατηγική εξόδου, το Ισραήλ ενδέχεται να βρεθεί σε έναν παρατεταμένο πόλεμο φθοράς, με απρόβλεπτες συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή.

Πρώην διπλωμάτες και αναλυτές, όπως ο Νιμρόντ Νοβίκ, επισημαίνουν ότι η στρατιωτική αποτελεσματικότητα πρέπει να συνοδεύεται από πολιτικό όραμα. Όπως λέει χαρακτηριστικά:

«Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει στρατηγική για την επόμενη μέρα ή αν, όπως στη Γάζα, μένουμε χωρίς σχέδιο εξόδου. Ο χρόνος θα δείξει.»

Η πρώην ΥΠΕΞ Τζίπι Λίβνι προσθέτει:

«Είτε κατοχή είτε χάος – αντί για μια διπλωματική διαδικασία που να εμπλέκει μετριοπαθείς Παλαιστίνιους και περιφερειακούς εταίρους. Οι στρατιωτικές λύσεις δεν αρκούν.»

Η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Η νέα στρατηγική του Ισραήλ άλλαξε το γεωπολιτικό τοπίο, αλλά άφησε πίσω της τεράστιο ανθρώπινο κόστος και ένα πολιτικό κενό. Χωρίς σαφή στρατηγική εξόδου και δίχως προοπτική ειρήνευσης με τους Παλαιστινίους, τα στρατιωτικά κέρδη ενδέχεται να αποδειχθούν προσωρινά.

Η ισχύς στο πεδίο δεν αρκεί, όταν το μέλλον παραμένει χωρίς πυξίδα.