Bασιλιάς Κάρολος: Τι θα συμβεί αν δεν μπορεί να εκτελέσει τα καθήκοντά του; Τα τρία σενάρια

Παγκόσμια συγκίνηση και αγωνία προκάλεσε η είδηση ότι ο βασιλιάς Κάρολος της Βρετανίας διαγνώστηκε με καρκίνο. Ήδη, ο 75χρονος μονάρχης υποβάλλεται σε θεραπεία, ενώ σύμφωνα με τις αρχικές πληροφορίες η ασθένεια εντοπίστηκε σε πρώιμο στάδιο.

Το παλάτι του Μπάκιγχαμ ανακοίνωσε ότι ο βασιλιάς Κάρολος θα συνεχίσει να ελέγχει τα επίσημα έγγραφα και να κάνει τις εβδομαδιαίες συναντήσεις του με τον πρωθυπουργό Ρίσι Σούνακ, καθ' όλη τη διάρκεια της θεραπείας του. Τι γίνεται όμως αν νοσήσει βαριά; Υπάρχουν τρεις επιλογές, όπως ορίζει το πρωτόκολλο:

Σύμβουλοι του Κράτους

Πρώτον, ο βασιλιάς Κάρολος μπορεί να αναθέσει ορισμένες ή τις περισσότερες από τις βασιλικές του λειτουργίες σε συμβούλους του κράτους, όπως συμβαίνει συχνά όταν ταξιδεύει στο εξωτερικό. Δύο σύμβουλοι του κράτους ενεργούν από κοινού κατά την άσκηση βασιλικών εξουσιών, όπως η συναίνεση στους νόμους, η υποδοχή πρεσβευτών και η διεξαγωγή συνεδριάσεων του μυστικού συμβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου (privy council)

Οι σύμβουλοι του κράτους είναι η σύζυγος του μονάρχη και οι επόμενοι τέσσερις ενήλικες στη σειρά διαδοχής του θρόνου: H βασίλισσα Καμίλα, ο πρίγκιπας Oυίλιαμ, ο πρίγκιπας Χάρι, ο πρίγκιπας Άντριου και η πριγκίπισσα Βεατρίκη. Ωστόσο, ο πρίγκιπας Χάρι αποκλείεται όσο βρίσκεται εκτός Ηνωμένου Βασιλείου και στην πράξη ο πρίγκιπας Άντριου και η πριγκίπισσα Βεατρίκη δεν θα κληθούν να ενεργήσουν καθώς δεν είναι «εργαζόμενα βασιλικά μέλη».

Καθώς οι εξελίξεις άφησαν μόνο τη βασίλισσα Καμίλα και τον πρίγκιπα Ουίλιαμ για να εκτελέσουν τον ρόλο, νόμος που ψηφίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2022 πρόσθεσε την πριγκίπισσα Άννα και τον πρίγκιπας Εδουάρδος στη λίστα.

Οι σύμβουλοι του κράτους μπορεί να εκτελούν τα περισσότερα από τα καθήκοντα του βασιλιά ενώ είναι άρρωστος, αλλά δεν μπορούν να διαλύσουν το κοινοβούλιο, παρά μόνο κατόπιν εντολής του, και δεν μπορούν να δημιουργήσουν ομοτίμους. Το αν μπορούν να διορίσουν πρωθυπουργό παραμένει θέμα συζήτησης. Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν μπορούν να ασκήσουν εξουσίες σε σχέση με τις άλλες σφαίρες επιρροής του Βασιλιά, όπως είναι η Αυστραλία.

Αντιβασιλεία

Η δεύτερη επιλογή είναι μια αντιβασιλεία. Αυτό συμβαίνει εάν ο Βασιλιάς «είναι λόγω αναπηρίας του νου ή του σώματος ανίκανος προς το παρόν να εκτελέσει τα βασιλικά καθήκοντα». Ο μονάρχης δεν ελέγχει το πότε ή για πόσο χρονικό διάστημα εμφανίζεται μια αντιβασιλεία. Αντίθετα, ξεκινά με δήλωση τριών ή περισσότερων εκ των παρακάτω: της συζύγου του μονάρχη, του lord chancellor, του προέδρου της Βουλής των Κοινοτήτων, του αρχιδικαστή της Αγγλίας και του προέδρου των Εφετών (master of the Rolls)

Ο νόμος περί αντιβασιλείας του Ηνωμένου Βασιλείου ορίζει τον πρίγκιπα Ουίλιαμ ως αντιβασιλέα, καθώς είναι ο επόμενος ενήλικας στη σειρά διαδοχής του στέμματος. Ο αντιβασιλέας έχει τις εξουσίες του Βασιλιά σε σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει τη σειρά διαδοχής στο στέμμα.

Ο νόμος περί αντιβασιλείας δεν δίνει στους αντιβασιλείς εξουσίες σε σχέση με περιοχές όπως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Η Νέα Ζηλανδία έλυσε το πρόβλημα εισάγοντας ένα τμήμα στον Νόμο του Συντάγματος που προβλέπει ότι όποιος γίνεται αντιβασιλέας σύμφωνα με τη νομοθεσία του ΗΒ μπορεί να εκτελεί τα βασιλικά καθήκοντα του κυρίαρχου σε σχέση με τη Νέα Ζηλανδία. Η Αυστραλία, ωστόσο, δεν έχει κάνει τίποτα από αυτή την άποψη, επομένως ένας Βρετανός αντιβασιλέας δεν θα είχε καμία εξουσία σε σχέση με την Αυστραλία.

Παραίτηση

Η τελική επιλογή για έναν μονάρχη που δεν μπορεί να εκπληρώσει τα καθήκοντά του είναι η παραίτηση. Αυτό οδηγεί σε δύσκολα ερωτήματα σχετικά με το πώς θα λειτουργούσε μια παραίτηση σε σχέση με κάθε ένα από τα βασίλεια.

Όταν ο βασιλιάς Εδουάρδος VIII παραιτήθηκε το 1936, αυτό επιτεύχθηκε τόσο με ένα υπογεγραμμένο έγγραφο παραίτησης όσο και με τη θέσπιση νομοθεσίας στην οποία συμφώνησαν οι διάφορες περιοχές της κοινοπολιτείας. Αυτό δεν είναι δυνατό σήμερα, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπορεί πλέον να νομοθετεί σε σχέση με την Αυστραλία.

Ως εκ τούτου, η παραίτηση θα δημιουργούσε δύσκολα ερωτήματα σχετικά με το εάν χρειαζόταν να υπάρξει χωριστή παραίτηση του Βασιλιά της Αυστραλίας, για να ενεργοποιηθεί η εφαρμογή των κανόνων διαδοχής που αποτελούν πλέον μέρος του αυστραλιανού δικαίου ή εάν καλύπτει τη ρήτρα 2 του Συντάγματος, που ορίζει κυρίαρχο με αναφορά στους «κληρονόμους και διαδόχους της βασίλισσας Βικτώριας στην κυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου».

Λόγω της πιθανής συνταγματικής ακαταστασίας της αντιμετώπισης του ρόλου του Βασιλιά στις 14 σφαίρες επιρροής του πέρα από το Ηνωμένο Βασίλειο, είναι πιθανό να αποφευχθεί η παραίτηση.