Ουκρανία: Δύο χρόνια από τον πόλεμο που άλλαξε τον κόσμο - Διλήμματα και προκλήσεις για την ΕΕ

Καθώς ο κόσμος ετοιμάζεται να μνημονεύσει σήμερα (24/2) τη δεύτερη επέτειο από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ευρώπη καλείται να θέσει στον εαυτό της δύσκολες ερωτήσεις για τον πόλεμο που ξέσπασε απροσδόκητα στα σύνορά της, αλλά κυρίως το πώς θα προσεγγίσει το θέμα τους επόμενους 12 μήνες.

Αναμφισβήτητα το πιο σημαντικό από αυτά τα ερωτήματα: Πόσο καιρό μπορεί πρακτικά να διατηρήσει την εξαντλητική οικονομική στήριξη για την Ουκρανία; Αυτή η σκέψη δεν είναι καινούργια, αλλά επαναλαμβάνεται όλο και περισσότερο ιδιωτικά σε κυβερνητικά γραφεία. Αντικατοπτρίζει επίσης αρκετές ζοφερές αλήθειες. Ο πόλεμος βρίσκεται σε αδιέξοδο εδώ και αρκετό καιρό, ενώ την περασμένη εβδομάδα, η Ουκρανία αναγκάστηκε να αποσυρθεί από την πόλη-κλειδί Aβντίβκα μετά από μήνες σκληρών μαχών, καταγράφοντας τη χειρότερη ήττα της από την πτώση του Μπαχμούτ τον Μάιο.

Τα χρήματα που χρειάζονται απεγνωσμένα από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κολλήσει, αφού πέρασαν από τη Γερουσία, αλλά περιμένουν την έγκριση της Βουλής. Η ενότητα μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και του ΝΑΤΟ αρχίζει να διαλύεται, με σχεδόν κάθε μεγάλη απόφαση να αναστέλλεται και να απειλείται με βέτο. Καμία σοβαρή δυτική φωνή δεν θέλει να εγκαταλείψει το Κίεβο, αλλά είναι επίσης βέβαιο ότι η κόπωση μεγαλώνει καθώς αυξάνονται οι λογαριασμοί.

100 δισ. δολάρια έχει ξοδέψει η ΕΕ για το Κίεβο

Από την αρχή της κρίσης, η ΕΕ και οι περιφερειακοί σύμμαχοί της έχουν ξοδέψει περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση της αμυντικής προσπάθειας της Ουκρανίας, σύμφωνα με το Ukraine Support Tracker του Ινστιτούτου του Κιέλου.

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν σε ένα πακέτο 54 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την Ουκρανία από τώρα έως το 2027. Το Ηνωμένο Βασίλειο, αναμφισβήτητα ο σημαντικότερος παράγοντας ασφάλειας στην περιοχή, έχει επίσης δεσμευτεί για περισσότερα από 15 δισεκατομμύρια δολάρια στην Ουκρανία από το 2022. Για την ιστορία, σύμφωνα με Το Ινστιτούτο του Κιέλου οι ΗΠΑ έχει δαπανήσει 66 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ άλλα 60 δισεκατομμύρια είναι στα σκαριά.

Ενώ η ηχηρή υποστήριξη της Δύσης στην Ουκρανία από το 2022 έχει εκπλήξει πολλούς στον διπλωματικό κόσμο, όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος, τόσο αυξάνεται η κούραση. Ανάμεσα στο να μην υπάρχει τέλος στη σύγκρουση και στον ανταγωνισμό για την πολιτική προσοχή στη Μέση Ανατολή καθώς και στις εγχώριες ανησυχίες, όπως οι κρίσεις κόστους ζωής που προκαλούνται από τον πληθωρισμό σε όλο τον κόσμο, η δαπάνη τεράστιων ποσών για την Ουκρανία θα μπορούσε να γίνει πολιτικά πιο δύσκολη για τις κυβερνήσεις.

Οι ευρωεκλογές του Ιουνίου και οι κρίσιμες κάλπες

Η πολιτική πίεση για τις δαπάνες θα αυξηθεί καθώς οι ευρωεκλογές θα διεξαχθούν τον Ιούνιο όπως επίσης και οι εθνικές εκλογές σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, βασικού συμμάχου της Ουκρανίας.

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αρκεί μόνο να δουν τη δυσκολία που αντιμετωπίζει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν με το δικό του πακέτο για την Ουκρανία για να δουν τον πραγματικό αντίκτυπο της χρηματοδότησης ενός δαπανηρού πολέμου εκτός συνόρων όταν έρχεται σε άμεση επαφή με την εσωτερική πολιτική.

Σε αυτές τις εύθραστες ισορροπίες προστίθεται η προοπτική επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο τον επόμενο χρόνο. Ο Τραμπ δεν έχει δηλώσει ξεκάθαρα ποια θα ήταν η πολιτική του για την Ουκρανία, εκτός από τον ισχυρισμό του ότι θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο εντός 24 ωρών. Η αντιΝΑΤΟϊκή ρητορική του πρώην προέδρου, η γενική περιφρόνηση για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και ο περίεργος θαυμασμός για τον Πούτιν είναι γνωστές.

Αν και κανείς δεν γνωρίζει τι μπορεί να σημαίνει ουσιαστικά μια νέα προεδρία Τραμπ, τα σενάρια δεν είναι ευοίωνα πόσω μάλλον όταν η Ουκρανία χάνει τη δυναμική της στο έδαφος, ενώ ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου πιθανότατα θα αποφασίσει ότι η Αμερική έχει ήδη ξοδέψει αρκετά. Αυτή είναι μια ανησυχητική προοπτική για τους Ευρωπαίους αξιωματούχους που ήδη πιστεύουν ότι ο Πούτιν επιβουλεύεται τη Δύση.

Οι επόμενοι 12 μήνες είναι εξαιρετικά κρίσιμοι για τους Ευρωπαίους συμμάχους της Ουκρανίας. Είναι προφανώς προς το συμφέρον της ηπειρωτικής Ευρώπης να μην κερδίσει ο Πούτιν τον πόλεμο, λάχιστοι είναι αυτοί που θα διαφωνούσαν με κάτι τέτοιο. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό λένε οι αξιωματούχοι, ό,τι κι αν συμβεί στην Αμερική, οι Ευρωπαίοι να συνεχίσουν να ξοδεύουν, όσο δύσκολο κι αν φαίνεται.

Ενόψει των προεδρικών εκλογών των ΗΠΑ, αναπόφευκτα θα τεθεί το ερώτημα τι θα γίνει με την ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς την Αμερική. Και ενώ είναι αλήθεια ότι η ουκρανική ασφάλεια συνδέεται άμεσα με την ευρύτερη ευρωπαϊκή ασφάλεια, το άμεσο ερώτημα του πώς θα υποστηρίξει το Κίεβο διαφέρει ελαφρώς από τον μακροπρόθεσμο στόχο της Ευρώπης για μεγαλύτερη ανεξαρτησία ασφαλείας από την Ουάσιγκτον.

Οι «27» χωρίς την Ουάσιγκτον

Μπορεί λοιπόν η Ευρώπη να συνεχίσει να χρηματοδοτεί την Ουκρανία εάν οι ΗΠΑ αποσύρουν την οικονομική στήριξη; Οι περισσότεροι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι μπορεί. Θα ήταν δύσκολο, σίγουρα, αλλά εφικτό. «Η ΕΕ είναι πολύ καλή στο να συγκεντρώνει κεφάλαια και υπάρχουν εργαλεία που δεν έχει χρησιμοποιήσει ακόμη», δήλωσε στο CNN αξιωματούχος του ΝΑΤΟ.

Τον επόμενο χρόνο οι Βρυξέλλες θα πρέπει να αρχίσουν να εξετάζουν τη χρήση χρημάτων που είναι δεσμευμένα σε «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για να στηρίξουν την Ουκρανία. «Ενώ αυτά τα χρήματα δεν μπορούν νόμιμα να χρησιμοποιηθούν για την αγορά όπλων, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη του κόστους αποζημίωσης, απελευθερώνοντας χρήματα για όπλα από τους προϋπολογισμούς της ΕΕ και των εθνικών προϋπολογισμών», ανέφεραν αξιωματούχοι.

Ορισμένοι φοβούνται ότι κάτι τέτοιο θα έδινε και σε άλλες χώρες, όπως η Κίνα το «πράσινο φως» να κάνουν το ίδιο στις εσωτερικές περιφερειακές μάχες της. Το Πεκίνο εισήγαγε έναν νέο νόμο πέρυσι που καθιστά ευκολότερο να κάνει αντίστοιχες κινήσεις με ξένα περιουσιακά στοιχεία εντός της Κίνας.

Το πιο ακανθώδες ζήτημα είναι εάν η Ευρώπη θα μπορούσε ή όχι να παράσχει στο Κίεβο τα όπλα που χρειάζεται για να κερδίσει τον πόλεμο χωρίς την αμερικανική υποστήριξη. Η απάντηση σε αυτό θα ήταν όχι. Η Ευρώπη απλά δεν έχει το βαρύ κατασκευαστικό τομέα για να εξυπηρετήσει ανεξάρτητα την Ουκρανία τους επόμενους 12 μήνες.

Ωστόσο, οι δυτικοί διπλωμάτες είναι αισιόδοξοι ότι ο οπλισμός της Ουκρανίας ταιριάζει απόλυτα με την τόσο αναγκαία ευρωπαϊκή προσπάθεια να μειώσει την εξάρτησή της από την Αμερική. Οι αξιωματούχοι επισημαίνουν μια πρόσφατη συμφωνία, με τη μεσολάβηση του ΝΑΤΟ, όπου οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν δεσμευτεί να αγοράσουν 1.000 πυραύλους από αμερικανικές εταιρείες που θα κατασκευαστούν σε ένα νέο γερμανικό εργοστάσιο.

Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι η Ευρώπη πρέπει να αγοράσει περισσότερα όπλα και να έχει μια πολιτική ασφάλειας που δεν θα εξαρτάται τόσο από τις ΗΠΑ. Η επίτευξη του στόχου αυτού δεν χρειάζεται να γίνει σε βάρος της Αμερικής. Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία έχει στοιχίσει χιλιάδες ζωές. Εάν θα μπορούσε να υπάρχει κάτι θετικό μεσα στην τραγωδία, ίσως είναι οτι η Ευρώπη θα μπορούσε επιτέλους να είναι σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό της και να συνεργαστεί με τον παλιό της σύμμαχο.

Η συντριπτική πλειονότητα των δυτικών αξιωματούχων πιστεύει ότι εάν η Ευρώπη μπορέσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του 2024, θα είναι πολύ πιο εύκολο να χειριστεί οποιοιδήποτε αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών.