Η Τουρκία αντιμέτωπη με δημογραφική κατάρρευση - Γκρεμίζεται ο δείκτης γονιμότητας

Η Τουρκία βρίσκεται μπροστά σε ένα από τα σοβαρότερα δημογραφικά προβλήματα της σύγχρονης ιστορίας της. Τα επίσημα στοιχεία της Κρατικής Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι ο δείκτης γεννήσεων έχει καταρρεύσει: Από 2,1 παιδιά ανά γυναίκα το 2017, έχει πέσει σήμερα στο 1,48. Αυτό το ποσοστό βρίσκεται πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού (που είναι τουλάχιστον 2,1 παιδιά ανά γυναίκα), σηματοδοτώντας μια πορεία γήρανσης και σταδιακής μείωσης του πληθυσμού.

Η σημαντική μείωση των ποσοστών γάμου, η σταθερή αύξηση των ποσοστών διαζυγίων, η ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση της ηλικίας γάμου και η επιλογή των νέων να αποκτήσουν λιγότερα παιδιά, η αύξηση των νοικοκυριών με ένα άτομο και η μετατόπιση των κοινωνικών προσδοκιών της γενιάς Ζ έχουν προκαλέσει μια ριζική αλλαγή στην τουρκική κοινωνία.

Ο πληθυσμός της Τουρκίας ενδέχεται να πέσει κάτω από τα 50 εκατομμύρια έως το 2100 λόγω της αργής αύξησης του πληθυσμού και του ποσοστού γονιμότητας στη χώρα, σύμφωνα με μια πληθυσμιακή πρόβλεψη ειδικού στο ζήτημα.

Ο καθηγητής Dr. Mehmet Ali Eryurt από το Πανεπιστήμιο Hacettepe τόνισε το καλοκαίρι του 2024 ότι ο πληθυσμός της Τουρκίας αναμένεται να αυξηθεί στα 88 εκατομμύρια μέχρι τη δεκαετία του 2040, να μειωθεί στα 70 εκατομμύρια μέχρι τη δεκαετία του 2070 και να μειωθεί περαιτέρω στα 50 εκατομμύρια μέχρι το 2100, σύμφωνα με τα στοιχεία της πληθυσμιακής του πρόβλεψης.

«Ενώ στις δυτικές χώρες η αλλαγή αυτή συνέβη σταδιακά επί αιώνες, στην Τουρκική Δημοκρατία συνέβη με καθυστέρηση αλλά και επιτάχυνση. Για παράδειγμα, στην Αγγλία, ο δείκτης γονιμότητας μειώθηκε από έξι σε 1,5 σε κάτι περισσότερο από 200 χρόνια. Στην Τουρκική Δημοκρατία, η αλλαγή αυτή έλαβε χώρα σε λιγότερο από 60 χρόνια», εξήγησε.

Η «γερασμένη» Τουρκία

Με βάση τα κριτήρια του ΟΗΕ, η Τουρκία έχει ήδη περάσει στην κατηγορία των «ηλικιωμένων κοινωνιών». Τα Ηνωμένα Έθνη κατατάσσουν τις χώρες ως χώρες με "ηλικιωμένο" πληθυσμό όταν το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω υπερβαίνει το 10%. Μέχρι το τέλος του 2023, ο ηλικιωμένος πληθυσμός της Τουρκίας έφτασε 10,6% του συνολικού πληθυσμού της και το 2024 το 11% ξεπερνώντας αυτό το όριο και εντάσσοντας την επίσημα στην κατηγορία των «ηλικιωμένων». Αυτή η δημογραφική μετατόπιση αναμένεται να συνεχιστεί, με τον ηλικιωμένο πληθυσμό να προβλέπεται να φθάσει το 22,6% μέχρι το 2060. Η μετακίνηση δεν γίνεται μόνον στην συγκεκριμένη ομάδα.

• Ο πληθυσμός γερνάει τα τελευταία χρόνια, με μόλις 20,6% να ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 0-14 ετών (από 26,4% το 2007). Δηλαδή σήμερα, ένας στους 5 Τούρκους είναι μέχρι 14 ετών, ενώ το 2007 στην ηλικιακή αυτή ομάδα περιλαμβανόταν ένας στους 4 κατοίκους της γειτονικής χώρας.
• Ο αριθμός των ανθρώπων σε ηλικία 15 έως 64 αυξήθηκε από 66,5 το 2007 σε 68,4%. Αριθμός ο οποίος μπορεί να παρουσιάζει μια τάση γήρανσης αλλά παραμένει εντυπωσιακός σε σύγκριση με τις καταστάσεις στην Ευρώπη.
• Ο πληθυσμός άνω των 65 ετών είναι 11,0% (από 7,1% το 2007).
• Από το 2024, η μέση ηλικία του τουρκικού πληθυσμού είναι 34,4 έτη (από 28,3 έτη το 2007).

Αυτό συνεπάγεται σοβαρές προκλήσεις για τη γειτονική μας χώρα:

• Μείωση του εργατικού δυναμικού και επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης.
• Αυξημένη πίεση στο ασφαλιστικό και το σύστημα υγείας.
• Κοινωνικές ανισορροπίες ανάμεσα σε νέους και ηλικιωμένους.

Η γήρανση απειλεί όχι μόνο την κοινωνική συνοχή, αλλά και τη στρατηγική θέση της χώρας, καθώς ο πληθυσμός της Τουρκίας - πάντοτε πλεονέκτημα σε περιφερειακό επίπεδο - αρχίζει να χάνει τη δυναμική του.

Δάνειο γάμου 250.000 λιρών

Στο πλαίσιο αυτό, τέθηκε σε εφαρμογή το νέο πρόγραμμα δανείων γάμου μέσω του Ταμείου Οικογένειας και Νεολαίας. Οι αιτήσεις έχουν ήδη ανοίξει και από τον Ιανουάριο του 2026 το μέτρο θα ισχύσει πλήρως.

• Για ζευγάρια ηλικίας 18–25 ετών προβλέπεται δάνειο 250.000 λιρών Τουρκίας (κάτι πάνω από 5.000 ευρώ).
• Για ζευγάρια 26–29 ετών το ποσό ορίζεται στις 200.000 λίρες.

Το εισοδηματικό όριο για τη συμμετοχή αυξήθηκε από 2,3 σε 2,5 φορές τον κατώτατο μισθό, διευρύνοντας τον αριθμό των δικαιούχων.

• Παράλληλα, για κάθε παιδί που αποκτούν οι δικαιούχοι μέσα σε διάστημα 48 μηνών, προβλέπεται αναστολή αποπληρωμής για 12 μήνες.

Ήδη 158.488 ζευγάρια έχουν υποβάλει αίτηση, με 59.054 να πληρούν τα κριτήρια και να εντάσσονται στο πρόγραμμα.

Επέκταση αδειών μητρότητας και πατρότητας

Πέρα από την οικονομική στήριξη, η κυβέρνηση προωθεί και θεσμικές αλλαγές (θα αρχίσουν να εφαρμόζονται από τον Ιανουάριο του 2026) για να διευκολύνει τα ζευγάρια να αποκτήσουν παιδιά:

• Η άδεια μητρότητας στον δημόσιο τομέα επεκτείνεται από 16 σε 24 εβδομάδες, με 8 εβδομάδες πριν και 16 μετά τον τοκετό.
• Για πολλαπλές κυήσεις διατηρείται το δικαίωμα σε δύο επιπλέον εβδομάδες.
• Η άδεια πατρότητας αυξάνεται από 10 σε 15 ημέρες.
• Θεσμοθετούνται επιπλέον 15 ημέρες άδειας άνευ αποδοχών για πατέρες που εργάζονται σε παραγωγικούς κλάδους.
• Προβλέπεται άδεια μητρότητας 15 ημερών και για ανάδοχες οικογένειες με παιδιά έως 3 ετών.

Ερντογάν: Κάντε τουλάχιστον τρία παιδιά ή θα χάσουμε τη γη μας

Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει καλέσει επανειλημμένα τα ζευγάρια να αποκτούν «τουλάχιστον τρία παιδιά», υπογραμμίζοντας ότι η αύξηση του πληθυσμού αποτελεί ζήτημα όχι μόνο κοινωνικής αλλά και εθνικής σημασίας.

Χαρακτηριστικά τα όσα ο Ταγίπ Ερντογάν τόνισε σε δηλώσεις του σε εκδήλωση στην Κωνσταντινούπολη, νωρίτερα φέτος: «Η Τουρκία οδεύει προς έναν εφιάλτη. Ο τουρκικός πληθυσμός στην Ανατολία γερνάει ραγδαία. Αν το έθνος μας δεν μπορέσει να συνέλθει, θα χάσει την ικανότητά του να ζει σε αυτή τη γη».

Με τον πληθυσμό να γερνάει και τις γεννήσεις να μειώνονται, η Άγκυρα επιστρατεύει τόσο οικονομικά εργαλεία όσο και κοινωνικές διευκολύνσεις, επιδιώκοντας να αναστρέψει την πορεία. Το αν αυτά τα μέτρα θα αποδώσουν στον βαθμό που επιθυμεί η κυβέρνηση παραμένει ανοιχτό ερώτημα - το οποίο γίνεται πολύ πιο περίπλοκο από την στιγμή που υπάρχει μια ομάδα εντός της Τουρκίας η οποία έχει ακριβώς αντίθετη δημογραφική τάση: Οι Κούρδοι.

Διαβάστε επίσης