Απονεμήθηκε το Νόμπελ Χημείας - Σε τρεις επιστήμονες από Ιαπωνία, Αυστραλία και ΗΠΑ το βραβείο
Οι τρεις άνδρες βραβεύτηκαν για την για την ανάπτυξη μεταλλικών-οργανικών πλεγμάτων (MOFs).
Σε τρία άτομα απονεμήθηκε το βραβείο νόμπελ στη Χημεία για το 2025. Πρόκειται για τους Σουσούμου Κιταγκάουα, του πανεπιστημίου του Κιότο στην Ιαπωνία, Ρίτσαρντ Ρόμπσον, του πανεπιστημίου της Μελβούρνης, και Όμαρ Γιάγκι, του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια Μπέρκλεϊ.
Οι τρεις καθηγητές βραβεύτηκαν για την για την ανάπτυξη μεταλλικών-οργανικών πλεγμάτων (MOFs).
Οι νικητές του βραβείου Νόμπελ Χημείας 2025 έχουν δημιουργήσει μοριακές κατασκευές με μεγάλους χώρους εντός των οποίων μπορούν να ρέουν αέρια και άλλες χημικές ουσίες. Αυτές οι κατασκευές, μεταλλικά-οργανικά πλέγματα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή νερού από τον αέρα της ερήμου, τη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα, την αποθήκευση τοξικών αερίων ή την κατάλυση χημικών αντιδράσεων.
Οι Σουσούμου Κιταγκάουα, Ρίτσαρντ Ρόμπσον και Όμαρ Γιάγκι έχουν αναπτύξει μια νέα μορφή μοριακής αρχιτεκτονικής.
Στις κατασκευές τους, τα μεταλλικά ιόντα λειτουργούν ως ακρογωνιαίοι λίθοι που συνδέονται με μακρά οργανικά (με βάση τον άνθρακα) μόρια. Μαζί, τα μεταλλικά ιόντα και τα μόρια οργανώνονται για να σχηματίσουν κρυστάλλους που περιέχουν μεγάλες κοιλότητες.
Αυτά τα πορώδη υλικά ονομάζονται μεταλλικά-οργανικά πλέγματα (MOF). Με τη διαφοροποίηση των δομικών στοιχείων που χρησιμοποιούνται στα MOF, οι χημικοί μπορούν να τα σχεδιάσουν έτσι ώστε να συλλαμβάνουν και να αποθηκεύουν συγκεκριμένες ουσίες. Τα MOF μπορούν επίσης να προκαλέσουν χημικές αντιδράσεις ή να αποτελούν αγωγούς για ηλεκτρικό ρεύμα.
«Τα μεταλλικά-οργανικά πλέγματα έχουν τεράστιες δυνατότητες, προσφέροντας προηγουμένως απρόβλεπτες ευκαιρίες για υλικά κατασκευασμένα κατά παραγγελία με νέες λειτουργίες», δήλωσε ο Heiner Linke, πρόεδρος της Επιτροπής Νόμπελ για τη Χημεία.
Έρευνες 35 ετών
Όλα ξεκίνησαν το 1989, όταν ο Ρίτσαρντ Ρόμπσον δοκίμασε να αξιοποιήσει τις εγγενείς ιδιότητες των ατόμων με έναν νέο τρόπο. Συνδύασε θετικά φορτισμένα ιόντα χαλκού με ένα τετράκλινο μόριο, το οποίο είχε μια χημική ομάδα που έλκονταν από τα ιόντα χαλκού στο άκρο κάθε σκέλους.
Όταν συνδυάστηκαν, συνδέθηκαν για να σχηματίσουν έναν καλά οργανωμένο, ευρύχωρο κρύσταλλο. Ήταν σαν ένα διαμάντι γεμάτο με αμέτρητες κοιλότητες.
Ο Ρόμπσον αναγνώρισε αμέσως το δυναμικό της μοριακής του κατασκευής, αλλά ήταν ασταθής και κατέρρεε εύκολα. Ωστόσο, ο Κιταγκάουα και ο Γιάγκι παρείχαν σε αυτή τη μέθοδο κατασκευής μια σταθερή βάση.
Μεταξύ 1992 και 2003 έκαναν, ξεχωριστά, μια σειρά επαναστατικών ανακαλύψεων. Ο Κιταγκάουα έδειξε ότι τα αέρια μπορούν να ρέουν μέσα και έξω από τις κατασκευές και προέβλεψε ότι τα MOF θα μπορούσαν να γίνουν ευέλικτα. Ο Γιάγκι δημιούργησε ένα πολύ σταθερό MOF και έδειξε ότι μπορεί να τροποποιηθεί χρησιμοποιώντας ορθολογικό σχεδιασμό, προσδίδοντάς του νέες και επιθυμητές ιδιότητες.
Μετά τις πρωτοποριακές ανακαλύψεις των βραβευθέντων, οι χημικοί έχουν κατασκευάσει δεκάδες χιλιάδες διαφορετικά MOF. Ορισμένα από αυτά μπορεί να συμβάλουν στην επίλυση ορισμένων από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ανθρωπότητας, με εφαρμογές που περιλαμβάνουν τον διαχωρισμό των PFAS από το νερό, την αποσύνθεση ίχνων φαρμακευτικών ουσιών στο περιβάλλον, τη δέσμευση
διοξειδίου του άνθρακα ή τη συλλογή νερού από τον αέρα της ερήμου.
