Μεταμοσχεύσεις: «Η μαμά είναι καλά;»-Ιστορίες παιδιών και γονιών, επιστημονικά ορόσημα και το μέλλον
Η εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία μιας μεταμόσχευσης, οι νέες δυνατότητες που ανοίγονται και το μοντέλο «διπλής έδρας» με το Εθνικό Κέντρο Μεταμοσχεύσεων στο Ωνάσειο Νοσοκομείο
«Κάθε μία μεταμόσχευση νεφρού σε παιδί είναι ένα ορόσημο από μόνη της» λέει στο Newsbomb η αν. καθηγήτρια της Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Σμαράγδη Μαρινάκη. Και είναι αλήθεια ότι το ελληνικό μεταμοσχευτικό πρόγραμμα έχει πετύχει πολλά ορόσημα στις δεκαετίες που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Στο δίκτυο νοσοκομείων του ΕΣΥ, πανεπιστημιακών κλινικών και Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, εντάσσεται το νέο Εθνικό Κέντρο Μεταμοσχεύσεων στο Ωνάσειο Νοσοκομείο (σ.σ. οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς γίνονταν μόνο στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο), για να διευρύνει τις ιατροτεχνολογικές δυνατότητες της χώρας, να γίνονται δηλαδή εκεί μεταμοσχεύσεις που δεν μπορούσαν μέχρι πρόσφατα να πραγματοποιηθούν στην Ελλάδα, αλλά και τη χωρητικότητα του συστήματος.
Ήδη έχουν γίνει οι πρώτες πέντε μεταμοσχεύσεις νεφρών από ζώντες δότες σε παιδιά χαμηλού σωματικού βάρους και έχουν προγραμματιστεί τρεις ακόμη για τον Ιανουάριο του 2026. Παράλληλα, δρομολογούνται οι πρώτες μεταμοσχεύσεις ήπατος σε παιδιά κάτω των 30 κιλών. Στον τομέα της καρδιάς και των πνευμόνων, αντιμετωπίζονται πιο περίπλοκα περιστατικά για ασθενείς, που πριν από μία δεκαετία δεν θα είχαν ελπίδα. Χαρακτηριστική είναι η πρόοδος στις μεταμοσχεύσεις ασθενών με συγγενείς καρδιοπάθειες αλλά και οι διπλές μεταμοσχεύσεις καρδιάς-πνευμόνων.
Για τις εξελίξεις στον κρίσιμο τομέα των μεταμοσχεύσεων μιλούν στην κάμερα του Newsbomb, η Σμαράγδη Μαρινάκη (Αν. Καθηγήτρια Νεφρολογίας, ΕΚΠΑ, Διευθύντρια Κλινικής Νεφρολογίας & Μεταμόσχευσης Νεφρού, Λαϊκό Νοσοκομείο, Επιστημονικά Υπεύθυνη του Προγράμματος Μεταμοσχεύσεων Νεφρού, ΓΝΑ «Λαϊκό» & Ωνάσειο Νοσοκομείο, η Βαρβάρα Ασκητή (Παιδίατρος - Παιδονεφρολόγος, Διευθύντρια Νεφρολογικού Τμήματος-Μονάδας Τεχνητού Νεφρού, ΓΝ Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»), ο Δημήτριος Μπόμπος (Καρδιοχειρουργός, Διευθυντής Καρδιοχειρουργικού Τμήματος Συγγενών Καρδιοπαθειών Παίδων & Ενηλίκων, Ωνάσειο Νοσοκομείο), ο Θεμιστοκλής Χαμογεωργάκης (Χειρουργός Μεταμοσχεύσεων Καρδιάς – Πνευμόνων, Διευθυντής Β΄Καρδιοχειρουργικού Τμήματος, Ωνάσειο Νοσοκομείο), ο Ηρακλής Τσαγκάρης (Καθηγητής Πνευμονολογίας – Εντατικής Θεραπείας, ΕΚΠΑ, Διευθυντής ΜΕΘ, ΠΓΝ «Αττικόν», Επιστημονικά Υπεύθυνος του Κέντρου Μεταμόσχευσης Πνευμόνων, Ωνάσειο Νοσοκομείο) και ο Ιωάννης Μπολέτης (Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας – Νεφρολογίας, ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Ωνασείου Νοσοκομείου).
«Η μαμά είναι καλά;»
Η συνεργασία νεφρολόγων του «Λαϊκού» και παιδονεφρολόγων από το Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» στο μεταμοσχευτικό πρόγραμμα έχει ξεκινήσει από το 2019. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2025 έχουν μεταμοσχευθεί συνολικά 38 παιδιά.
Τις περισσότερες φορές, δότες είναι οι γονείς και αυτή η σχέση γονέα - παιδιού παίζει ιδιαίτερο ρόλο: «Οι γονείς και ιδιαίτερα οι μητέρες αισθάνονται ότι ξαναγεννούν το παιδί τους, του δίνουν μια ευκαιρία για μια φυσιολογική ζωή, είναι δώρο ζωής» μας λέει η κυρία Ασκητή.
Στο Λαϊκό Νοσοκομείο γίνονται 80 μεταμοσχεύσεις νεφρού ενηλίκων το χρόνο (Μαρινάκη) από ζώντα δότη. Στο 40% των περιστατικών, ο δότης είναι ο πατέρας ή η μάνα. Οι λήπτες έχουν μέσο όρο ηλικίας τα 50 έτη, όμως η αίσθηση του δώρου ζωής από τον γονέα στο παιδί παραμένει ίδια: «Φανταστείτε, είναι αυτοί οι άνθρωποι που μας λένε το παιδάκι μου, ετών 50» προσθέτει η κυρία Μαρινάκη και συνεχίζει: «Από τα παιδάκια που μεταμοσχεύσαμε στο Ωνάσσειο, ήταν ένα το οποίο μόλις βγήκε από το χειρουργείο, στη ΜΕΘ Παίδων και άνοιξε τα μάτια του μου λέει, "η μαμά είναι καλά;" -μαμά ήταν η δότρια. Ήταν το πρώτο πράγμα που ρώτησε».
Στο Ωνάσειο νοσοκομείο, όταν παιδί και γονέας βγουν από τη ΜΕΘ, νοσηλεύονται σε κοινό θάλαμο. Τα μεταμοσχευμένα παιδιά παρακολουθούνται εφ όρου ζωής, ενώ και οι ζώντες δότες –που έχουν πια ένα νεφρό- παρακολουθούνται από τα ειδικά ιατρεία στα αντίστοιχα Κέντρα, όπως του Λαϊκού, για να εξασφαλιστεί ότι θα είναι καλά για το υπόλοιπο της ζωής τους.
«Οι μεταμοσχευμένοι ασθενείς μάς "παντρεύονται"»
Η διαδικασία μιας μεταμόσχευσης είναι εξαιρετικά πολύπλοκη, λέει ο κ. Τσαγκάρης. «Προϋποθέτει τη συνεργασία πολλών επιστημόνων και ειδικών ομάδων. Ξεκινάει από τον ίδιο τον ασθενή και τον ιατρό του, ο οποίος παραπέμπει τον ασθενή εφόσον κρίνει ότι ικανοποιούνται κάποιες συνθήκες και εδώ έχει πολύ μεγάλη σημασία η ενημέρωση των γιατρών για τις ενδείξεις παραπομπής».
Το ίδιο επισημαίνει και ο κ. Χαμογεωργάκης: «Θα μπορούσαμε να αυξήσουμε περαιτέρω τις μεταμοσχεύσεις καρδιάς, με μεγαλύτερη ένταξη στη λίστα ασθενών που έχουν ανάγκη να μεταμοσχευθούν. Αυτό προϋποθέτει έγκαιρη παραπομπή των ασθενών που έχουν καρδιακή ανεπάρκεια από τους θεράποντες καρδιολόγους της κοινότητας». Οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς έχουν σημειώσει αύξηση τα τελευταία 5 χρόνια και αυτό οφείλεται στην τοποθέτηση συντονιστών μεταμοσχεύσεων στα μεγάλα νοσοκομεία, που εντοπίζουν τους δυνητικούς δότες και συζητούν με τις οικογένειές τους ώστε να συναινέσουν και να δωρίσουν τα όργανά τους, εξηγεί ο κ. Χαμογεωργάκης.
Ο ασθενής παραπέμπεται στη συνέχεια στο μεταμοσχευτικό πρόγραμμα. Στην περίπτωση των πνευμόνων, «το μεταμοσχευτικό πρόγραμμα είναι ένα, αλλά έχει δύο έδρες, στο Αττικό και στο Ωνάσειο, ένα πολύ συχνό μοντέλο στην Ευρώπη. Από εκεί και πέρα, ο ασθενής θα κάνει τον προμεταμοσχευτικό του έλεγχο στο Αττικό, θα υποβληθεί σε όλες τις απαραίτητες εξετάσεις, αν και εφόσον χρειάζεται, θα αντιμετωπιστεί από ειδικές ομάδες -ψυχολόγους, διατροφολόγους, ειδικούς που ασχολούνται με την αποκατάσταση και την ενδυνάμωση, ώστε να είναι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση, όταν βρεθεί όργανο να κληθεί για μεταμόσχευση.
Όταν βρεθεί το όργανο, ο ασθενής καλείται στο Ωνάσειο, όπου πάλι μία πολύ μεγάλη ομάδα, θα τον μεταμοσχεύσει, στη συνέχεια θα μεταφερθεί στη ΜΕΘ και εφόσον τα πράγματα πάνε καλά -όπως πάνε συνήθως- θα αρχίσει η διαδικασία της αποκατάστασής του, που διαρκεί αρκετές εβδομάδες μέσα στο νοσοκομείο, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να πάει στο σπίτι» εξηγεί ο κ. Τσαγκάρης.
Και αυτό δεν είναι το τέλος του ταξιδιού: «Ο ασθενής είναι σε συνεχή παρακολούθηση, στενότερη στην αρχή και στη συνέχεια αραιώνουν τα διαστήματα. Αυτό που πάντα λέμε στους ασθενείς, είναι ότι κατά κάποιο τρόπο μας "παντρεύονται". Δηλαδή αποκτούν με εμάς μία σύνδεση και μία επικοινωνία, η οποία πολλές φορές υπερβαίνει τη συχνότητα του πιο αγαπημένου μέλους της οικογένειάς τους» τονίζει ο Καθηγητής.
Μεταμόσχευση με τον χτύπο της καρδιάς
Ο πρόεδρος του Ωνασείου Νοσοκομείου, κ. Μπολέτης μας περιγράφει τους επόμενους επιστημονικούς στόχους, με πιο άμεσο τη λειτουργία, μέσα στο 2026, του Ανοσολογικού Εργαστηρίου, με αποκλειστικό αντικείμενο τις μεταμοσχεύσεις. Στόχος είναι, το εργαστήριο να καλύπτει τη χώρα, εκτός της Βόρειας Ελλάδας.
Σήμερα, τη μεταμόσχευση οργάνων υποστηρίζουν τα Εργαστήρια Ανοσολογίας-Ιστοσυμβατότητας των νοσοκομείων «Ευαγγελισμός» και «Γ. Γεννηματάς» στην Αθήνα και ΑΧΕΠΑ, στη Θεσσαλονίκη. Η πρόβλεψη να λειτουργεί στο μέλλον μόνο ένα εργαστήριο για τις μεταμοσχεύσεις για την Κεντρική και Νότια Ελλάδα, στο Ωνάσειο Νοσοκομείο, έχει συναντήσει αντιδράσεις. Επιστήμονες των δύο πιστοποιημένων εργαστηρίων της Αθήνας θεωρούν ότι θα αφαιρεθεί ένα εργασιακό και επιστημονικό πεδίο, ιδιαίτερα σημαντικό, από τα αντίστοιχα τμήματα των νοσοκομείων του ΕΣΥ, ενώ η ενδεχόμενη μετακίνηση έμπειρου προσωπικού θα επιφέρει περαιτέρω υποβάθμιση της λειτουργίας του ΕΣΥ.
Για τη συνέχεια, πάντως, της ιατρικής εκπαίδευσης στον τομέα των μεταμοσχεύσεων, το Ωνάσειο Νοσοκομείο σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση, έχει πρόγραμμα υποτροφιών για γιατρούς και άλλους επιστήμονες που εμπλέκονται στις μεταμοσχεύσεις και χρειάζεται να εξειδικευτούν σε εργαστήρια του εξωτερικού, επισημαίνει ο κ. Μπολέτης.
«Ήδη προγραμματίζονται τέτοιες μεταβάσεις» προσθέτει ο ίδιος. Για παράδειγμα, η ομάδα μεταμοσχεύσεων πνεύμονα Ωνασείου και Αττικού, εκπαιδεύτηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα Κέντρα Μεταμοσχεύσεων Πνεύμονα στην Ευρώπη, που βρίσκεται στη Βιέννη, εξηγεί. Παράλληλα, γίνονται εκπαιδευτικές διαδικτυακές εκδηλώσεις-σεμινάρια πολύ υψηλού επιπέδου, με τη συμμετοχή ελλήνων και ξένων επιστημόνων. Σε αυτά, λαμβάνονται αποφάσεις για τα επόμενα βήματα των μεταμοσχεύσεων.
Στο επίκεντρο βρίσκεται ο κυκλοφορικός θάνατος και η μηχανική υποστήριξη των οργάνων, ώστε να συντηρούνται καλύτερα μέχρι να μεταμοσχευθούν, εξηγεί ο κ. Μπολέτη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πώς θα επιτευχθεί η λειτουργία της καρδιάς κατά τη διάρκεια της μεταφορά της και της εμφύτευσής της στον λήπτη, όπως έγινε πρόσφατα σε πρωτοποριακή επέμβαση στο Τορίνο της Ιταλίας. Η διαδικασία αυτή είναι μέσα στα επόμενα σχέδια του Ωνασείου με την προμήθεια ειδικού εξοπλισμού.
Διαβάστε επίσης
