«Ο δίδυμος καπιταλισμός» της Άννας Στεργίου - Μία σύγχρονη ανάγνωση του κόσμου μας

Η ίδια ήταν κι υποψήφια βουλευτής Θεσπρωτίας του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ στις εκλογές 2023 και το νέο βιβλίο της προέκυψε από τη μεταπτυχιακή διπλωματική της εργασία στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Η συγγραφέας περιγράφει τη Δ’ Βιομηχανική Επανάσταση, μιλά για την κλιματική κρίση, την ψηφιακή τεχνολογία και τις ανισότητες που απορρέουν απ’ αυτή τη διπλή όψη του καπιταλισμού. Το βιβλίο μετά την πρώτη παρουσίασή του στην Ηγουμενίτσα έκανε αίσθηση και στην επιστημονική κοινότητα, αφού, όπως ειπώθηκε, προσφέρει μία νέα ερμηνεία για τον κόσμο που ζούμε.

Ιδού τι μας είπε η Άννα Στεργίου:

• Τι σημαίνει «Ο Δίδυμος Καπιταλισμός»;

«Ο Δίδυμος Καπιταλισμός» είναι ένας «ιδεότυπος», όπως λέμε στην Κοινωνιολογία, ένα επιστημονικό παράδειγμα δηλαδή πάνω στο οποίο «κουμπώνουν» τα χαρακτηριστικά και οι λεπτομέρειες του οδικού χάρτη του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος. Κύριο στοιχείο του «Δίδυμου Καπιταλισμού», όπως τονίζω, είναι η παραγωγή πλούτου από δυο βασικούς πυλώνες, την πράσινη ενέργεια και την ψηφιακή τεχνολογία. Με την έννοια της πράσινης ενέργειας δεν εννοούμε βέβαια μόνο τις ανεμογεννήτριες αλλά συνολικά όλες τις πηγές «πράσινου» πλούτου, όπως είναι π.χ. η γεωθερμία, τα υδροηλεκτρικά έργα, η βιομάζα κ.ο.κ.».

• Μέσα στο βιβλίο σας λέτε όμως ότι καπιταλισμός στο στάδιο, που διανύουμε είναι «ψευδο-οικολογικός»…

«Το καπιταλιστικό σύστημα έχει υποστεί πολλαπλές μεταμορφώσεις στη διάρκεια της ιστορίας του, προκειμένου να παραμείνει σταθερό και να μην απειληθεί στη δομή του, ακόμη κι αν χρειαστεί προσωρινά να διαφοροποιηθούν οι λειτουργίες του (π.χ. ενίσχυση κράτους προνοίας). Η μία όψη του αφορά στον πράσινο πλούτο, δηλαδή στην παραγωγή πράσινης ενέργειας, στην αποθήκευσή της, στην ανακύκλωση, στη δημιουργία νέων υλικών. Η δεύτερη αφορά στον ψηφιακό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Μιλώ για «ψευδο-οικολογικό» καπιταλισμό, όμως, γιατί μπορεί να έχει πράσινες συνιστώσες αλλά όταν μπαίνει ο πλούτος μαζί με το πράσινο στη ζυγαριά, στο καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής υπερτερεί πάντα ο πλούτος. Το ενδιαφέρον δηλαδή για το περιβάλλον είναι προσχηματικό, όταν έχουμε «απειλή» προς την παραγωγή πράσινου πλούτου».

• Μπορεί ο κόσμος να δέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις αρνητικά την πράσινη τεχνολογία, υπάρχει όμως άλλη εναλλακτική λύση για την αναχαίτιση του φαινομένου της Κλιματικής Αλλαγής;

«Η Κλιματική Αλλαγή δεν συνέβη χθες. Είναι μια εξελικτική διαδικασία κι επομένως η αλλαγή παραδείγματος προς την πράσινη ενέργεια και την ψηφιακή τεχνολογία είναι μονόδρομος. Ο κόσμος μας βασίζεται πάνω στην ηλεκτρική ενέργεια. Όμως, αυτή η αλλαγή, ειδικά μετά την πώληση του πλειοψηφικού πακέτου της ΔΕΗ, έγινε απόλυτα βίαιη για τα λαϊκά και τα μικροαστικά, ακόμη και για τα μεσαία στρώματα. Δείτε σε τι χάλι είναι οι μισθοί και πόσα χρήματα χρειάζεται κάποιος για ν΄ αγοράσει ηλεκτρικό αυτοκίνητο…».

• Ο ψηφιακός μετασχηματισμός τονίζετε πως εκφράζεται μέσα από συνθήκες Ψηφιακού Καπιταλισμού. Τι αλλάζει στην κοινωνία λόγω της ψηφιακής τεχνολογίας;

«Ο νέος ψηφιακός άνθρωπος είναι παρών και προσωπικά μιλώ για τη νέα ψηφιακή οικογένεια. Το κύριο χαρακτηριστικό της ψηφιακής κοινωνίας είναι ότι ο ιδιωτικός χώρος του σπιτιού μας μετατρέπεται υπό προϋποθέσεις σε δημόσιο. Τα δίκτυα αλλάζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε, που μαθαίνουμε, που εργαζόμαστε, που καταναλώνουμε, που επικοινωνούμε. Μετά την πανδημία, τα μεγέθη πολλαπλασιάστηκαν στο ηλεκτρονικό εμπόριο, στην εμπλοκή των γενεών ή και των γυναικών στην ψηφιακή τεχνολογία».

• Στο βιβλίο σας μιλάτε για τις ψηφιακές ανισότητες και μεταξύ φύλων, φυλών και γενεών…

«Δείτε τη φτώχεια που έχει ο κόσμος μας. Άνθρωποι χωρίς καθαρό νερό, χωρίς τουαλέτες, χωρίς τα βασικά είδη διατροφής. Βάλτε στη ζυγαριά τις δυνατότητες, που μπορεί ν΄αποκτήσει ψηφιακές δεξιότητες ένας Ευρωπαίος νέος, με κάποιον συνομήλικό του, που ζει στο Μάλι. Τα επαγγέλματα ψηφιοποιούνται, άλλα καταργούνται και δημιουργούνται νέα. Δυστυχώς, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ήταν δραματικά απούσα στην προσπάθεια για την αύξηση της παραγωγής και της βιομηχανίας πράσινων και ψηφιακών αγαθών/ρομποτικής αλλά και στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας προς αυτή την κατεύθυνση. Δείτε πόσες επενδύσεις έχουν γίνει στην Τουρκία. Ξέρετε ότι φτιάχνονται σήμερα στην Ασία, αθλητικά παπούτσια από βιολογικό καλαμπόκι ή ρούχα από ευκάλυπτο; Στη Θεσπρωτία, π.χ. που πολιτεύτηκα στις διπλές εκλογές του 2023 μέχρι σήμερα υπάρχουν «Λευκές Έρημοι», δηλαδή περιοχές με κακό ή κι ανύπαρκτο ψηφιακό σήμα».

• Το βιβλίο σας θεωρείται μία σύγχρονη ανάγνωση του κόσμου μας. Πιστεύετε ότι τα παραδοσιακά σχήματα δεξιά – αριστερά έχουν νόημα, όταν και στον ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ θέτει υποψηφιότητα για πρόεδρος ένας εφοπλιστής, όπως είναι ο Στέφανος Κασσελάκης;

«Ο Στέφανος Κασσελάκης είναι νέος άνθρωπος, που έχει άλλες προσλαμβάνουσες από το μέσο Έλληνα πολίτη. Αυτό του δίνει μία ευελιξία να μπορεί ν΄αλλάξει πράγματα, κόντρα σε κατεστημένες νοοτροπίες. Στις ΗΠΑ, όπου μεγάλωσε, υπάρχει τεράστιος πλούτος και μεγάλη φτώχεια. Υπάρχουν όμως και μεγάλες επενδύσεις και μεγάλοι μισθοί. Μιλάμε για άλλα μεγέθη κι άλλες δυνατότητες. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έχει μεικτή οικονομία. Η παραδοσιακή αριστερά και τα σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κόμματα είχαν αναφορά στο θέμα της πάλης των τάξεων, όπως αναγνώστηκε από τον Έγκελς και τον Μαρξ. Όμως, η πραγματικότητα, πολλές φορές ξεπερνά τα θεωρητικά σχήματα. Το «Κεφάλαιο» του Μαρξ εκδόθηκε το 1867. Από τότε μέχρι σήμερα υπήρξαν διάφορες οπτικές και στον μαρξισμό, υπήρξε το φεμινιστικό κίνημα, έγινε ο Γαλλικός Μάης του ’68, δημιουργήθηκε το οικολογικό κίνημα, δοκιμάστηκαν τα όρια του υπαρκτού σοσιαλισμού, καπιταλιστικές χώρες υιοθέτησαν κράτος πρόνοιας αλλά είχαμε και πισωγυρίσματα, όπως με τους Νεοναζί κ.ά.».

• Πάντως τις τελευταίες μέρες όλοι αναρωτιούνται τι γυρεύει ένας εφοπλιστής σ΄ένα αριστερό κόμμα…

«Τα παραδοσιακά σχήματα δεξιάς – αριστεράς στην εποχή μας δεν είναι άνευ ουσίας αλλά έχει μετατοπιστεί το ενδιαφέρον όχι μόνο σε οικονομικά ζητήματα αλλά και σε κοινωνικά δικαιώματα. Ανέκαθεν υπήρχαν μικροαστοί που ψήφισαν κόντρα στα οικονομικά τους συμφέροντα Νέα Δημοκρατία κι αστοί με οικονομική ευμάρεια που κοιτούσαν υπέρ της αριστεράς και της κεντροαριστεράς. Ο λόγος είναι πως θεωρούσαν πως η σύγχρονη Αριστερά υπερέχει σε θέματα κοινωνικών δικαιωμάτων, ελευθεριών κι εξορθολογισμού των δομών του κράτους. Υπάρχει δηλαδή μία μερίδα αστών ή προερχόμενων από μεσαία στρώματα, που αντιδρούν στο κομματικό κράτος, που ανεξάρτητα από την οικονομική ατζέντα, θέλουν θεσμική θωράκιση και πραγματική «αριστεία». Έτσι, στο θεωρητικό σχήμα δεξιός – αριστερός προστίθεται η έννοια της «προόδου», έναντι της «συντήρησης» και της καμαρίλας. Το πολιτικό φαινόμενο Κασσελάκης θα φανεί στην πορεία. Όμως, ήδη ενεργοποίησε ένα δυναμικό κοινό, εντός κι εκτός ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ, εκφράζοντας την αδήριτη ανάγκη για αλλαγές στην ελληνική κοινωνία, που έχει υποστεί στασιμότητα μετά τις αλλεπάλληλες κρίσεις και ζει σ΄ ένα δήθεν επιτελικό κράτος αλλά στην ουσία «κομματικό λαφυρομπάχαλο». Επομένως, θεωρώ σημαντικό πως ανανέωσε την προεκλογική ατζέντα και στον ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ και δημιούργησε αγωνία σε στελέχη της ΝΔ, που πανηγύριζαν πως αν φύγει ο Αλέξης Τσίπρας απ’ το προσκήνιο, δεν θα έχουν αντίπαλο».