Ουκρανία: Έλληνες δημοσιογράφοι που έζησαν την «κόλαση» - Σιδέρης, Ιωαννίδης μιλούν στο Newsbomb.gr

Βασίλης Σκουλαράκος

Αν κάποιος μπει σε μια αίθουσα σύνταξης τηλεοπτικού σταθμού, εφημερίδας ή ιστοσελίδας, εύκολα αντιλαμβάνεται πως είναι ένας χώρος γεμάτος ιστορίες, γεμάτος εικόνες. Κάποιες ευχάριστες, μα δυστυχώς, οι περισσότερες δυσάρεστες και σε ορισμένες περιπτώσεις τραυματικές.

Όλοι οι συντάκτες που καλύπτουν τα ρεπορτάζ μιλούν για τα όσα ζουν. Οι αστυνομικοί ρεπόρτερ για τις υποθέσεις εγκλημάτων, ληστειών, για φωτιές και ξεκαθαρίσματα λογαριασμών. Οι πολιτικοί για τις εξελίξεις στην κυβέρνηση, την οικονομία, την κοινωνία. Τίποτα όμως δεν μπορεί να συγκριθεί με τις εμπειρίες των πολεμικών ανταποκριτών. Είναι οι δημοσιογράφοι που ρισκάρουν τη ζωή τους για να καλύψουν τη μεγαλύτερη τραγωδία στην ανθρωπότητα, τον πόλεμο.

Είναι οι άνθρωποι που μέσα σε λίγες ώρες απαιτείται να βρίσκονται στην καρδιά των εξελίξεων, εκεί που οβίδες και ρουκέτες σκάνε δίπλα τους, εκεί που πόλεις καταστρέφονται, που οικογένειες και παιδιά ξεριζώνονται, άνθρωποι με τους οποίους μιλούσαν μέχρι πριν λίγες ώρες, κείτονται νεκροί. Αισθήματα τρομακρικά, τραυματικά, που απαιτούν νηφαλιότητα, απόλυτη ψυχραιμία και επαγγελματισμό.

Οι συγκεκριμένοι δημοσιογράφοι, τις περισσότερες φορές προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην επαγγελματική και την ανθρώπινή τους πλευρά. Η αποστροφή που θα νιώσουν στη θέα ενός πτώματος, θα έρθει σε σύγκρουση με την ανάγκη τους ως δημοσιογράφοι να απαθανατίσουν λεπτομερώς το γεγονός. Σαφέστατα, δεν είναι εύκολο να τα κάνεις και τα δύο, απαιτείται συναισθηματικό και πνευματικό σθένος. Η θλίψη και ο θυμός είναι αναπόφευκτα, όμως απαιτείται να μεταφέρουν τα γεγονότα στις σωστές διαστάσεις, με μια ξεκάθαρη επαγγελματική ματιά. Ούτε οι ίδιοι δεν γνωρίζουν σαφώς από πού αντλούν αυτή τη δύναμη. Σίγουρα η αίσθηση του δημοσιογραφικού καθήκοντος και η δέσμευση να καλυφθούν οι αιτίες ενός πολέμου και τα γεγονότα ενδυναμώνουν τις αντοχές.

Με δεδομένο επίσης πως οι σύγχρονες συρράξεις δεν περιορίζονται μόνο σε συμβατικούς πολέμους, αλλά περιλαμβάνουν και τον πόλεμο της πληροφορίας, η δράση των δημοσιογράφων δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτη από τις κυβερνήσεις ή τις ένοπλες ομάδες. Θεωρείται περίεργος και στοχοποιείται ως εχθρός από την αντίπαλη πλευρά, όσο κι αν προσπαθεί να καταστήσει σαφή την ουδετερότητά του απέναντι στα γεγονότα.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, έφερε δημοσιογράφους από κάθε γωνιά του πλανήτη στην εμπόλεμη ζώνη της Ανατολικής Ευρώπης. Μεταξύ αυτών και δύο έμπειροι δημοσιογράφοι που καλύπτουν το ρεπορτάζ Άμυνας στην Ελλάδα. Ο Γιώργος Σιδέρης από την ΕΡΤ, μαζί με τον εικονολήπτη Φώτη Πάντο και τον ηχολήπτη Αντώνη Κυπραίο και ο Σταύρος Ιωαννίδης από τον ΣΚΑΪ, με τον εικονολήπτη Ηλία Μπασίσογλου, βρέθηκαν στην καρδιά του πολέμου στην Ουκρανία και μίλησαν στο Newsbomb.gr για τα όσα βίωσαν.

Επισημαίνουμε ότι η επικοινωνία με τους δύο δημοσιογράφους έγινε τη στιγμή που προσπαθούσαν να διασχίσουν την εμπόλεμη ζώνη στη νότια Ουκρανία, σε ένα κονβόι δημοσιογράφων και στελεχών του ελληνικού προξενείου της Μαριούπολης με τις οικογένειές τους. Τα όσα μας περιγράφουν είναι συγκλονιστικά και αποτυπώνουν τη φρίκη του πολέμου αλλά και τις στιγμές αγωνίας που έζησαν οι ίδιοι.

Γιώργος Σιδέρης (ΕΡΤ): Όταν η ιστορία γράφεται με αίμα αθώων ανθρώπων και ξεριζωμούς παιδιών

Με εμπειρία από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και πολλά χιλιόμετρα στο ρεπορτάζ Άμυνας, ο Γιώργος Σιδέρης βρέθηκε και στην εμπόλεμη ζώνη της Ουκρανίας για λογαριασμό της Δημόσιας Τηλεόρασης.

Ο ίδιος δεν αποδέχεται τον τίτλο του πολεμικού ανταποκριτή, επισημαίνοντας πως δεν μπορεί να συγκριθεί με το πρότυπό του, τον Πάνο Χαρίτο ή με τον αείμνηστό και σπουδαίο ρεπόρτερ Γιώργο Κίλιαρη, που σκοτώθηκε σε ενέδρα στο Αφγανιστάν. Ο ίδιος έφτασε στην Ουκρανία δύο 24ωρα μετά την έναρξη των εχθροπραξιών και μίλησε στο Newsbomb.gr για όσα είδε στην εμπόλεμη ζώνη.

«Σε καμία περίπτωση δεν είμαστε ήρωες, ούτε κάνουμε τους ήρωες. Εγώ κατάφερα να φτάσω μέχρι τη Ζαπορίζια, μαζί με τον εικονολήπτη, τον Φώτη τον Πάντο και το "κομάντο" μας τον ηχολήπτη, τον Αντώνη τον Κυπραίο που έχει αναλάβει και την εμψύχωση της ομάδας. Ξεκινήσαμε δύο φορές να φτάσουμε μέχρι Μαριούπολη αφού είχαν αρχίσει οι εχθροπραξίες. Έφτασα στη Ζαπορίζια λίγες ώρες πριν κλείσει ο εναέριος χώρος και από εκεί θα πηγαίναμε Μαριούπολη. Επιχειρήσαμε δύο φορές. Οι έλεγχοι ήταν εξονυχιστικοί. Για να καταλάβετε, όταν είδαν κάμερα οι Ουκρανοί φώναξαν τις μυστικές υπηρεσίες για να μας ελέγξουν, ενώ στο δικό μου κινητό έψαξαν τις φωτογραφίες μέχρι το προηγούμενο καλοκαίρι. Βλέποντας μάλιστα διάφορες εικόνες από ασκήσεις των Ενόπλων Δυνάμεων, έγιναν ακόμα πιο αυστηροί. Ρωτούσαν τα πάντα, ποιος είμαι, τι δουλειά κάνω, ποιο είναι το Μέσο που εργάζομαι, τα πάντα», αναφέρει ο Γιώργος Σιδέρης, επισημαίνοντας πως κάθε πλευρά φοβάται οποιαδήποτε πληροφορία και για αυτό είναι τόσο αυστηροί. «Σκεφτείτε ότι στον εικονολήπτη της ΕΡΤ που έβγαλε μια φωτογραφία, μόνο που δεν τον σταύρωσαν. Νομίζουν ότι κάθε τι που φωτογραφίζεται μπορεί να είναι και υποψήφιος στόχος».

Περιγράφοντας τη διαδρομή των 200 χιλιομέτρων από τη Ζαπορίζια μέχρι τη Μαριούπολη, ο ρεπόρτερ της ΕΡΤ έκανε λόγο για κατεστραμμένους δρόμους, χωριά που είχαν βομβαρδιστεί και αυστηρότατους ελέγχους. «Ο δρόμος ήταν έτσι κι αλλιώς πολύ άσχημος, σκεφτείτε ότι σε κάποια σημεία είχε καταστραφεί ολοσχερώς από βομβαρδισμούς. Ήμουν πολύ προβληματισμένος για την ασφάλεια μας, ήμουν αποκομμένος από την υπόλοιπη δημοσιογραφική ομάδα που ήταν ήδη στη Μαριούπολη, αλλά ένιωθα ότι αν φτάσουμε τελικά στο ελληνικό προξενείο θα ήμασταν πιο ασφαλείς, θα είχαμε την ασφάλεια των επίσημων φορέων της Ελλάδας», αναφέρει ο Γιώργος Σιδέρης, τονίζοντας τις πολύ σημαντικές κινήσεις της ελληνικής διπλωματίας για την προστασία τους και την ριψοκίνδυνη απόφαση να βγάλει το κονβόι με τους Έλληνες δημοσιογράφους από το «στόμα του λύκου», περνώντας μέσα από την εμπόλεμη ζώνη.

Όσον αφορά τις συνθήκες του ρεπορτάζ, ο Γιώργος Σιδέρης ανέφερε πως από τη στιγμή που εξασφαλιστεί η ασφάλεια, στη συνέχεια λειτουργεί το ένστικτο του ρεπόρτερ. «Για καλή μας τύχη βρήκαμε έναν ντόπιο ο οποίος μας οδήγησε σε κρυφά εργαστήρια όπου φτιάχνονταν αντιαρματικά εμπόδια, βόμβες μολότοφ και διάφορα οχυρωματικά έργα, ενώ παράλληλα έκανε και τον διερμηνέα με όσους τα έφτιαχναν. Προφανώς δεν μπορούσε να είναι συνεχώς μαζί μας και γι’ αυτό θα έπρεπε να είμαστε ιδιαιτέρως προσεχτικοί», υπογράμμισε ο δημοσιογράφος της Δημόσιας Τηλεόρασης, εξαίροντας και το σπουδαίο έργο των συναδέλφων του, εικονολήπτη και ηχολήπτη για το αποτέλεσμα που έφεραν. «Ατελείωτες ζωντανές συνδέσεις. Το κολοσσιαίο πρόγραμμα της ΕΡΤ επέβαλε τις συνεχείς συνδέσεις σε κάθε μέσο, τηλεόραση, ραδιόφωνο, site, ακόμα και στην δημόσια τηλεόραση Κύπρου», τόνισε ο Γιώργος Σιδέρης.

Ερωτηθείς για το ποια ήταν η στιγμή που φοβήθηκε, ο ίδιος επανέλαβε το περιστατικό με το «μπλόκο» από τις μυστικές υπηρεσίες και τον εξονυχιστικό έλεγχο, αλλά και τη στιγμή που δύο οβίδες έσκασαν δίπλα από το ξενοδοχείο στο οποίο διέμενε. «Τραντάχτηκε όλο το κτήριο. Ήρθε ένας Τούρκος συνάδελφος από το TRT και μου είπε “φεύγουμε, τώρα ή ποτέ”. Μίλησα τηλεφωνικά με τους έμπειρους πολεμικούς ανταποκριτές, τον Πάνο τον Χαρίτο και τον Νίκο τον Πέλπα οι οποίοι όταν τους είπα πως μένω σε ξενοδοχείο δίπλα από κυβερνητικό κτήριο και πως δεν έχω δορυφορικό τηλέφωνο, μου είπαν απλά φύγε όσο πιο γρήγορα γίνεται από τη Ζαπορίζια. Επίσης, την Τετάρτη το βράδυ, όταν μας κάλεσαν να πάμε αμέσως στα καταφύγια ήταν μια στιγμή που με ανησύχησε ιδιαίτερα».

Σε ερώτηση αν ο φόβος που ένιωσε μπορεί να πάρει την "τρέλα" και το πάθος ενός ρεπόρτερ στο υπουργείο Άμυνας και αν τελικά θα ξαναπήγαινε στην εμπόλεμη ζώνη, ο Γιώργος Σιδέρης είναι ξεκάθαρος: «Το ρεπορτάζ Άμυνας δεν θα το άφηνα ούτε για διευθυντής ειδήσεων. Περίμενα πολλά χρόνια να το αναλάβω, ήμουν χρόνια το νούμερο δύο πίσω από τον Άλκη τον Μαλλίδη, ο οποίος μου έδωσε πολλά μαθήματα και όταν ήρθε η ώρα να γίνει εκείνος αρχισυντάκτης του πολιτικού ρεπορτάζ της ΕΡΤ, μου έδωσε το «δαχτυλίδι». Άρα ναι, με τον κατάλληλο εξοπλισμό, ξαναπάω. Δορυφορικό τηλέφωνο, κράνος, αλεξίσφαιρό και μερικά άλλα σημαντικά στον εξοπλισμό, ξαναπάω».

Κλείνοντας, ο έμπειρος ρεπόρτερ της ΕΡΤ τονίζει: «Δεν αισθάνομαι superman, όταν απέναντι μου γράφεται για ακόμη μια φορά η ιστορία με αίμα αθώων ανθρώπων και ξεριζωμούς παιδιών, από εκεί που μεγάλωσαν και είχαν τις πρώτες τρυφερές εικόνες στα μάτια και το μυαλό τους. Η σύγχρονη ιστορία αντί να γραφτεί με επιτεύγματα της επιστήμης, όπως η αντιμετώπιση του καρκίνου κι άλλων ασθενειών, αντί να γραφτεί με άλμα στην τεχνολογία, τα γράμματα, τον πολιτισμό, εκείνο που ζήσαμε είναι αίμα, πόνος, δάκρυα καθώς και την ντροπή για όλους εκείνους τους μεγάλους «παίκτες» που επέτρεψαν αυτό το κακό».

Σταύρος Ιωαννίδης (ΣΚΑΪ): Από την πολιορκία της Μαριούπολης στο στόχαστρο των ρωσικών αρμάτων

Για μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση έκανε λόγο ο ρεπόρτερ του ΣΚΑΪ, Σταύρος Ιωαννίδης. «Ήμασταν εκεί μια βδομάδα πιο νωρίς κάνοντας ρεπορτάζ σε όλα τα ελληνικά χωριά. Πήγαμε σε σχολεία, σε σπίτια, οι κάτοικοι άνοιξαν τις πόρτες τους και μας καλωσόρισαν, φάγαμε μαζί», είπε ο δημοσιογράφος, σημειώνοντας πως τα συγκεκριμένα χωριά είναι αυτά που βομβαρδίστηκαν και ισοπεδώθηκαν, ενώ δεν υπάρχει καμία επικοινωνία με τους κατοίκους που είχαν συνομιλήσει τις προηγούμενες μέρες.

Όπως τόνισε ο Σταύρος Ιωαννίδης, είναι σοκαριστικό το πώς ξεκίνησε ο πόλεμος και πώς ήταν εκείνες οι στιγμές για τον ίδιο και τον εικονολήπτη του, τον Ηλία τον Μπασίσογλου, που βρισκόντουσαν σε ένα παραλιακό ξενοδοχείο της Μαριούπολης. «Μετά τις 05:00 το πρωί που ολοκληρώθηκε και το διάγγελμα του Βλάντιμιρ Πούτιν, ακούσαμε αμέσως τις πρώτες εκρήξεις, ήταν ρουκέτες, ήταν ριπές πυροβολικού και όλμοι, που έπλητταν στόχους κυρίως στο ανατολικό τμήμα της πόλης. Κάναμε τις πρώτες συνδέσεις για να ενημερώσουμε για την έναρξη της εμπόλεμης σύρραξης και μόλις βγήκαμε στην πόλη τα πάντα είχαν αλλάξει. Στρατός παντού, οχυρωματικά έργα, αντιαρματικά όπλα, μια πόλη οχυρωμένη», ανέφερε ο ρεπόρτερ του ΣΚΑΪ.

Σε ερώτηση για το ποιες ήταν οι πρώτες ενέργειες αφού ακούστηκαν οι πρώτοι βομβαρδισμοί και πως αντιμετωπίζεις την αγωνία και το φόβο, ο Σταύρος Ιωαννίδης αναφέρει πως αυτό που προέχει είναι να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου και να κινηθείς μεθοδικά. «Εκείνη την ώρα πρέπει να έχεις καθαρό μυαλό. Να βάλεις προτεραιότητες. Κατ’ αρχάς πρέπει να προστατευθούμε και μετά όταν ηρεμήσουμε θα πρέπει βγάλουμε και τη δουλειά. Προέχει όμως η ασφάλεια. Το πρωί της Πέμπτης (24/02), μόλις ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί δεν ξέραμε καν από πού μας έρχονται. Σκεφτόμουν πως δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να πανικοβληθώ και να χάσω την ψυχραιμία μου. Ετοιμάστηκα γρήγορα, μίλησα με τον εικονολήπτη που ήμασταν μαζί και με το κανάλι. Έτσι, πήγαμε στο προξενείο για να είναι ασφαλή τα πράγματά μας και εμείς οι ίδιοι».

Περισσότερες εικόνες

Ο Σταύρος Ιωαννίδης αναφέρει πως υπήρχαν ζωντανές συνδέσεις κατά τις οποίες ακουγόντουσαν ριπές από το πυροβολικό, αλλά και ο ανατριχιαστικός ήχος από τις ερπύστριες των αρμάτων μάχης. Όσο για το πού κοιμόντουσαν και πώς κοιμόντουσαν… «στρωματσάδα» μέσα στο προξενείο, όλοι οι Έλληνες δημοσιογράφοι μαζί.

Ερωτηθείς αν φοβήθηκε και ποια ήταν η πιο επικίνδυνη στιγμή, ο Σταύρος Ιωαννίδης ανέφερε: «Φοβηθήκαμε πολύ όταν καταλάβαμε ότι η Μαριούπολη έχει περικυκλωθεί από τα ρωσικά στρατεύμα και παράλληλα υπάρχει και ναυτικός αποκλεισμός. Άρα, κανένας τρόπος διαφυγής. Γύρω από το προξενείο είχε πάρα πολλούς στόχους, επομένως τίποτα δεν ήταν ασφαλές. Ακούγαμε τους πυροβολισμούς συνέχεια», ανέφερε ο ρεπόρτερ του ΣΚΑΪ.

Ωστόσο, όπως τόνισε ο ίδιος, η πιο επικίνδυνη στιγμή ήταν όταν ξεκίνησε το κονβόι των περίπου 30 αυτοκινήτων με τους Έλληνες δημοσιογράφους και τα στελέχη του προξενείου. «Εκεί αντιλαμβάνεσαι πως πλέον είσαι εκτεθειμένος. Περάσαμε το πρώτο μπλόκο που ήταν του ουκρανικού στρατούμ τους δείξαμε τα έγγραφά μας, την άδεια που είχαμε λάβει και τελικά μας άφησαν. Όμως στη διαδρομή συναντήσαμε έναν ουλαμό ρωσικών τεθωρακισμένων. Μας ζήτησαν όλα τα χαρτιά, τους εξηγήσαμε ότι είμαστε δημοσιογράφοι και μέλη του προξενείου, όμως κάποια στιγμή χωρίς να καταλάβουμε τι έγινε ξαφνικά, έστρεψαν τα όπλα τους πάνω μας, έπεσαν σε θέσεις μάχης και σημάδευαν ο καθένας έναν από εμάς. Εκεί τα είδαμε όλα», είπε χαρακτηριστικά ο δημοσιογράφος του ΣΚΑΪ.

«Είπαμε ότι μπορεί να τελειώσουν όλα εδώ. Αυτό διήρκεσε περίπου 3-4 λεπτά και μας φάνηκε αιώνας. Φυσικά δεν μπορούσαμε να κάνουμε οποιαδήποτε κίνηση μέσα στα αυτοκίνητα, ούτε να ανοίξουμε πόρτες γιατί υπήρχε και ελεύθερος σκοπευτής και κάθε ενέργεια μπορεί να εκλάμβαναν ως απειλητική και να άνοιγαν πυρ. Τελικά πείστηκαν, κατέβασαν τα όπλα και μας άφησαν να περάσουμε. Πήραμε τον δρόμο Ε58 που επισήμως έχει δοθεί ως δρόμος διαφυγής. Ωστόσο, στη συνέχεια ανέκοψε την πορεία μας μία γέφυρα που είχε βομβαρδιστεί, πιθανότατα λίγες ώρες πριν γιατί κάπνιζε ακόμα και καιγόταν και ένα αυτοκίνητο. Επομένως, έπρεπε να κάνουμε αναστροφή και να βρούμε άλλο δρόμο διαφυγής. Μπήκαμε σε ένα χωριό το οποίο καιγόταν, ώστε να κάνουμε παράκαμψη και να βγούμε μπροστά από τη γέφυρα που είχε βομβαρδιστεί. Φτάσαμε σε ένα σημείο που φαινόταν σαν αδιέξοδο. Τότε από μια καλύβα άρχισαν να πυροβολούν. Επικράτησε πανικός, ευτυχώς οι σφαίρες χτύπησαν τα λάστιχα και όχι σε κάποιο παράθυρο. Ήταν σίγουρα η πιο επικίνδυνη στιγμή που ζήσαμε, διότι νομίζαμε ότι μετά τους πυροβολισμούς μπορεί να ακολουθήσουν όλμοι. Επίσης, θα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε και το πρόβλημα της έλλειψης καυσίμων στα αυτοκίνητα. Αν σταματούσαμε ο κίνδυνος να δεχτούμε πυρά ήταν πολύ μεγάλος, διότι μπορεί να νόμιζαν ότι ενδεχομένως το όχημα να ήταν παγιδευμένο», είπε ο Σταύρος Ιωαννίδης.

Ερωτηθείς αν ο φόβος αυτών των στιγμών λειτουργεί ανασταλτικά για μια νέα αποστολή σε εμπόλεμη ζώνη, ο Σταύρος Ιωαννίδης είναι σαφής: «Ίσα ίσα, το πάθος ενισχύεται μετά από τέτοιες αποστολές. Επομένως, σίγουρα θα ξαναπήγαινα».

Τελικά, τι σημαίνει να είναι κάποιος πολεμικός ανταποκριτής; Σίγουρα δεν έχει καμιά σχέση με τη δράση των ηλεκτρονικών παιγνιδιών πολέμου ή της τηλεόρασης. Ακόμα κι αν είσαι καλά προετοιμασμένος για αυτό που θα αντιμετωπίσεις, ακόμα κι αν είσαι έμπειρος δημοσιογράφος, ακόμα κι αν ξέρεις πώς να προστατεύεσαι και να επιβιώνεις, όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με το ανθρώπινο δράμα, με τη μυρωδιά του καμένου μέσα σε πόλεις που μέχρι χθες έσφιζαν από ζωή, με πτώματα που κείτονται στην μέση του δρόμου και τον ήχο των όπλων και των σειρήνων, τότε αντιλαμβάνεσαι πως το χειρότερο πράγμα στην ανθρωπότητα είναι ο πόλεμος και τα αποτελέσματά του. Είναι η στιγμή που ο πολεμικός ανταποκριτής αντιλαμβάνεται τον λόγο που το επάγγελμά του ανήκει στα πιο επικίνδυνα παγκοσμίως.