Έρευνα αποκαλύπτει έναν απροσδόκητα απλό δρόμο προς την ευτυχία

Πώς μπορούμε να παραμείνουμε ευτυχισμένοι σε μια χαοτική εποχή; Συχνά φαίνεται ότι όλα γύρω μας είναι ασταθή. Η αβεβαιότητα κυριαρχεί στην οικονομία, η πολιτική και ο πλανήτης βρίσκονται σε αναστάτωση, οι επιστήμονες και οι δημόσιοι λειτουργοί έχουν παραγκωνιστεί, ενώ πολλοί άλλοι ανησυχούν ότι οι δουλειές τους θα εξαφανιστούν λόγω της τεχνητής νοημοσύνης.

Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι αισθάνονται καταθλιπτικοί, αγχώδεις και μόνοι, ενώ λιγότεροι δηλώνουν ικανοποιημένοι από τη ζωή τους.

Ωστόσο, υπάρχει ένας πρακτικός τρόπος για να βρούμε την ευτυχία σε μία χαοτική εποχή. Τα αποτελέσματα μιας εξαετούς μελέτης από το Πανεπιστήμιο Cornell προσθέτουν επιπλέον στοιχεία σε όσα ήδη υποδηλώνουν ότι η πιο αποτελεσματική πορεία προς την ανθρώπινη ευημερία μπορεί να είναι πολύ πιο απλή από ό,τι νομίζουμε. Αν και δεν υπάρχει μαγική λύση για την ευεξία, τα δεδομένα υποδεικνύουν ότι μια σχετικά απλή άσκηση, που αφορά τη «διατύπωση» του προσωπικού σκοπού στη ζωή, μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη για τη ψυχική και ακόμη και για τη σωματική υγεία.

Από όλους τους καταθλιπτικούς και αγχώδεις Αμερικανούς, κανείς δεν βιώνει μεγαλύτερο άγχος ή κατάθλιψη από τη Γενιά Ζ. Δημοφιλείς ψυχολόγοι όπως οι Τζόναθαν Χάιντ και Ζαν Τουέντζ αναφέρουν ότι αυτή η γενιά θεωρείται κακομαθημένη, ναρκισσιστική και εθισμένη στα κινητά. Στατιστικά, αυτές οι γενικεύσεις έχουν κάποια βάση. Ωστόσο, ο ψυχολόγος του Cornell, Άντονι Μπάροου, διαπίστωσε ότι με σχετικά μικρή προσπάθεια μπόρεσε να αναδείξει μια εντελώς διαφορετική πλευρά της Gen Z.

Από το 2019, ο Μπάροου και οι συνεργάτες του επέλεξαν περίπου 1.200 μαθητές λυκείου και φοιτητές κολλεγίων για να λάβουν “συνεισφορές” ύψους 400 δολαρίων χωρίς καμία προϋπόθεση, «προκειμένου να ακολουθήσουν ό,τι έχει μεγαλύτερη σημασία γι’ αυτούς» — κάτι που ωφελεί την κοινότητά τους, την οικογένεια ή ακόμη και τους ίδιους. Πριν χορηγηθούν τα χρήματα (οι δικαιούχοι επιλέγονται τυχαία και όχι βάσει των προτάσεών τους), όλοι οι υποψήφιοι αξιολογούνται με βάση τυποποιημένα μέτρα ευεξίας και συναισθημάτων. Έξι έως οκτώ εβδομάδες μετά τη χορήγηση των 400 δολαρίων — το διάστημα κατά το οποίο οι συμμετέχοντες πρέπει να πραγματοποιήσουν τη συνεισφορά τους — επαναξιολογούνται τόσο οι δικαιούχοι όσο και οι μη δικαιούχοι.

Τα αποτελέσματα, τα οποία ο Μπάροου άρχισε να παρουσιάζει σε ακαδημαϊκά συνέδρια και να κοινοποιεί δημόσια για πρώτη φορά, είναι αδιαμφισβήτητα. Στην αρχή, και οι δύο ομάδες είχαν παρόμοιες επιδόσεις στα ψυχολογικά μέτρα. Οκτώ εβδομάδες αργότερα, οι δικαιούχοι της συνεισφοράς σημείωσαν σημαντικά υψηλότερα αποτελέσματα από τους μη δικαιούχους σε όλα τα μέτρα: συνολική ευεξία, αίσθημα του ανήκειν, αίσθηση χρησιμότητας και ισορροπία θετικών και αρνητικών συναισθημάτων.

Το συμπέρασμα του Μπάροου: «Προσκαλέστε τους ανθρώπους να σκεφτούν μια συνεισφορά που θέλουν να κάνουν και βοηθήστε τους να την πραγματοποιήσουν, και αυτό μπορεί να τους δώσει μεγαλύτερη αίσθηση ότι έχουν έναν σκοπό απ’ ό,τι αν δεν το είχαν κάνει».

Αυτό είναι καλό νέο για τη φερόμενη ως χαμένη γενιά, καθώς υποδηλώνει ότι, σε βάθος, οι νέοι της Γενιάς Ζ έχουν σημαντικό σκοπό ζωής όσο οι προηγούμενες γενιές και ότι δεν χρειάζεται πολύ για να καλλιεργηθεί αυτή η έμφυτη αίσθηση. Πρόκειται για μια άσκηση που μπορούν να επαναλάβουν οι γονείς για να καλλιεργήσουν σκοπό στα παιδιά τους — και τα σχολεία θα μπορούσαν να την υιοθετήσουν με χαμηλό κόστος για να δημιουργήσουν πιο χαρούμενους και πιο δραστήριους μαθητές.

Αυτό μπορεί επίσης να είναι καλό νέο για όλους μας. Έχουμε αναζητήσει την ευτυχία μέσα από μια πληθώρα μεθόδων αυτοβοήθειας, όπως η ενσυνειδητότητα, η αυτοφροντίδα, η αυτοσυμπόνια, η ευγνωμοσύνη, η χαρά, η σκόπιμη δράση και πολλά άλλα. Είκοσι και πλέον ακαδημαϊκά κέντρα έχουν δημιουργηθεί με ονόματα όπως «Happiness Lab», «Human Flourishing Program» και «Science of Happiness Project».
Αλλά ίσως το υπεραναλύουμε. Στις δύσκολες αυτές εποχές, η πιο αποτελεσματική πορεία προς μια ζωή γεμάτη νόημα μπορεί να είναι απλώς να αναλογιστούμε τον σκοπό μας και να κάνουμε ένα βήμα — ακόμη και μικρό — προς την εκπλήρωσή του. Δεν αντικαθιστά άλλες παρεμβάσεις για την ψυχική υγεία, αλλά για πολλούς από εμάς η πιο σίγουρη οδός προς την ευτυχία μπορεί να είναι απλώς: «Σταματήστε να προσπαθείτε να είστε ευτυχισμένοι — και αρχίστε να σκέφτεστε πώς να κάνετε τους άλλους ευτυχισμένους».

Τα ευρήματα του Μπάροου δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά και ενδέχεται να υπάρχουν όρια στη μέθοδό του. Ωστόσο, τα αποτελέσματα συμφωνούν με μια αυξανόμενη σειρά στοιχείων που υποδηλώνουν ότι η εστίαση στον σκοπό μπορεί να είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να πετύχουμε την ευημερία που όλοι επιδιώκουμε.

«Ας σταματήσουμε να μπερδεύουμε την ανθρωπότητα, κάνοντάς την να πιστεύει ότι είναι πιο δύσκολο απ’ ό,τι πραγματικά είναι, και ας της δώσουμε σαφέστερες οδηγίες για το πώς να το κάνει», λέει ο καθηγητής ψυχολογίας Τοντ Κάσνταν, διευθυντής του Well-Being Lab στο George Mason University. «Ίσως το μόνο που χρειάζεται για να μειωθούν οι εσωτερικές δυσκολίες των ανθρώπων είναι… αυτό που κάνει ο Άντονι, δηλαδή να εστιάσει τους ανθρώπους έξω από τον εαυτό τους: Τι θέλετε να κάνετε με τον περιορισμένο χρόνο σας σήμερα, αυτήν την εβδομάδα, αυτόν τον μήνα; Μέσα από αυτό, βλέπεις ότι δεν εμμένεις τόσο πολύ στις σκέψεις που τριγυρνούν στο μυαλό σου».

Σε μια μελέτη, ο Κάσνταν ζήτησε από ασθενείς με κοινωνική αγχώδη διαταραχή να περιγράψουν τι θεωρούσαν σκοπό της ζωής τους και στη συνέχεια να παρακολουθούν καθημερινά τις προσπάθειές τους προς αυτόν τον σκοπό. Μετά από δύο εβδομάδες, οι συμμετέχοντες εμφάνισαν αυξημένη αυτοεκτίμηση και άλλα θετικά συναισθήματα. Οι μέρες κατά τις οποίες ανέφεραν σημαντική πρόοδο προς τον σκοπό της ζωής τους ήταν επίσης μέρες με σημαντική αύξηση της ευημερίας.

Μια άλλη μελέτη, σε βετεράνους του Πολέμου του Βιετνάμ με μετατραυματική διαταραχή, έδωσε παρόμοια αποτελέσματα. Η αξία βρίσκεται στο «να βγεις έξω από τον εαυτό σου», λέει ο Κάσνταν. «Αντί να επικεντρωνόμαστε στα συμπτώματα που είναι προβληματικά, τι θα γινόταν αν εστιάζαμε στην προσπάθεια και την πρόοδο που κάνουμε προς τους σκοπούς που επιδιώκουμε;»

Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι η καλή ζωή απαιτεί να ζούμε με σκοπό. Ο Νίτσε έγραψε ότι «όποιος έχει ένα γιατί για να ζήσει, μπορεί να αντέξει σχεδόν οποιοδήποτε πώς». Ο ψυχίατρος του 20ού αιώνα, Βίκτορ Φρανκλ, ο οποίος πίστευε ότι η αίσθηση σκοπού τον βοήθησε να επιβιώσει στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, έγραφε ότι η ευτυχία «δεν μπορεί να επιδιωχθεί· πρέπει να επακολουθήσει, και αυτό συμβαίνει μόνο ως ακούσια συνέπεια της προσωπικής αφιέρωσης σε έναν σκοπό μεγαλύτερο από τον εαυτό ή ως παράπλευρο αποτέλεσμα της αφοσίωσης σε κάποιον άλλο εκτός του εαυτού μας».

Έρευνες των τελευταίων ετών δείχνουν ότι η ύπαρξη ενός ισχυρού σκοπού σχετίζεται με τη μείωση στρες, χαμηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και εγκεφαλικού, βραδύτερη γνωστική φθορά με την ηλικία και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, καθώς και με αυξημένη ανθεκτικότητα, επιμονή, θετική διάθεση και ικανότητα αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων με λιγότερο αρνητικά συναισθήματα. Οι άνθρωποι με σκοπό δεν είναι απαραίτητα πιο επιτυχημένοι, αλλά είναι πιο προσαρμοστικοί σε αντιξοότητες.

Ο Μπάροου αναφέρει ότι η έρευνά του δείχνει πώς η συνεισφορά προς την εκπλήρωση του σκοπού δεν χρειάζεται να είναι «μια μεγάλη αλλαγή ζωής ή αφιέρωση τεράστιου χρόνου ή ενέργειας», αλλά «πράγματα που μπορούμε να εντάξουμε στην καθημερινότητά μας».

Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος σκοπός. Μπορεί να αφορά την οικογένεια, τη δουλειά ή οτιδήποτε άλλο δίνει νόημα στη ζωή και βοηθά να οργανώσουμε τους στόχους μας. Δεν είναι απαραίτητα αλτρουιστικός (και οι κακοί άνθρωποι μπορεί να έχουν σκοπό), αλλά συχνά είναι. Ο σκοπός μπορεί να αλλάξει με τον χρόνο. Μπορεί να έχετε περισσότερους από έναν, καταλήγει ο Μπάροου.

Διαβάστε επίσης