Οι Ηρακλειδείς του στέμματος που αποκαθηλώθηκε
Στενό μαρκάρισμα της Άγκυρας στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον - Η Αθήνα σε αναζήτηση πυξίδας
Γιατί τα πήρε στο κρανίο η Άγκυρα με τη σχεδιαζόμενη πολυεθνική άσκηση (Ελλάδα, Κύπρος, Γαλλία, Ιταλία) στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο; Μύγα την τσίμπησε; Κάθε άλλο.
Απλούστατα τα πολεμικά των προαναφερθεισών χωρών, θα σουλατσάρουν στις 15 και 16 Σεπτεμβρίου στην περιοχή από όπου επιδιώκουμε να περάσει το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου. Καλή η ελληνική κίνηση από διπλωματικής πλευράς, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει και συνέχεια.
Πολύ απλά, αν συνεχισθούν οι τουρκικές αντιδράσεις ως προς το καλώδιο, είμαστε άραγε διατεθειμένοι να ζητήσουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβληθούν κυρώσεις στην Άγκυρα. Μ’ άλλα λόγια… αυγά θα σπάσουμε, γιατί μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να είναι του γούστου μας. Ωστόσο το ματς δεν κερδίζεται με ένα τρίποντο, σαν αυτό που θα βάλουμε λίαν συντόμως, χρειάζεται και follow-up.
Η αλήθεια είναι ότι έχουμε πάθει μεγάλο κάζο: Ο συνολικός σχεδιασμός της κυβέρνησης βασιζόταν στην άποψη ότι οι λύσεις και οι πρωτοβουλίες πηγάζουν από την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες. Βάσει αυτού του συλλογισμού λοιπόν, εμείς λειτουργήσαμε ως Ηρακλειδείς του στέμματος. Μόνο που το πρότζεκτ έμεινε μετέωρο μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και την είσοδο της Ευρώπης σε τροχιά παρακμής και απαξίωσης, στο νέο υπό διαμόρφωση γεωπολιτικό τοπίο.
Αποκαλύφθηκε πρόσφατα ότι το 2024, υπήρξαν μυστικές συναντήσεις Γεραπετρίτη – Φιντάν στη Γενεύη, στο πλαίσιο της προσπάθειας να συνταχθεί συνυποσχετικό για παραπομπή της ελληνοτουρκικής διαφωνίας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, υπό την προϋπόθεση ότι σ’ αυτές τις συνομιλίες δεν εγκαταλείφθηκαν οι κόκκινες γραμμές, κατά τα άλλα, ήταν μια αναμενόμενη κίνηση, αν πάρουμε υπόψιν μας το κλίμα της εποχής. Όμως, τα όσα έγιναν τότε στον απόηχο της διακήρυξης των Αθηνών είναι πλέον παρωχημένα: Ο Μπάιντεν συνιστά μακρινή ανάμνηση, η φον ντερ Λάιεν αντιμετωπίζει τον… ιό των εμβολίων και το «λούστρο» της έχει θαμπώσει, το δε κερασάκι στην τούρτα, δηλαδή το Ουκρανικό, μπήκε σε «νέα πίστα» από την οποία η χώρα μας «τρώει πόρτα» λόγω της προηγούμενης μονολιθικής της στάσης. Ως προς το τελευταίο, μας έμειναν μόνο η ηχηρή δήλωση ότι είμαστε σε πόλεμο με τη Ρωσία και οι απαξιωτικές αναφορές στον Ντόναλντ Τραμπ, με όσα εμφανώς συνεπάγονται για το εθνικό μας συμφέρον.
Τα όσα μεσολάβησαν, εξηγούν και το γεγονός ότι η Χάγη… μπήκε στον πάγο. Ορθώς. Μέσα στο νέο διεθνές περιβάλλον που διαμορφώθηκε, το εγχείρημα θα ήταν παρακινδυνευμένο. Μετά την κατάρρευση των δύο πυλώνων (Ουάσιγκτον – Βρυξέλλες), η Αθήνα βρέθηκε σε κενό στρατηγικής και η Άγκυρα εντόπισε πεδίο δόξης λαμπρό. Έβαλε πόδι στη Συρία, έγινε ασμένως δεκτή (με το αζημίωτο βέβαια) και από τα δύο κέντρα εξουσίας στη Λιβύη, άρχισε τα πάρε-δώσε με την Αίγυπτο, μπήκε στον αμυντικό σχεδιασμό της Ευρώπης, αναγνωρίζεται από τις ΗΠΑ ως σημαντικός παράγοντας στην εξεύρεση λύσης στα δύο πολεμικά μέτωπα αλλά ταυτόχρονα και ως εγγυητής σταθερότητας κατά την «επόμενη ημέρα», εφόσον επιτευχθούν συμφωνίες.
Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Στο γεωπολιτικό παιχνίδι υπάρχουν αλληλεπιδράσεις. Αν δεν είχε απογοητευθεί το Κάιρο από την Αθήνα (επ’ αυτού υπάρχει συνέχεια), δεν θα είχε ενθαρρύνει τον Χαφτάρ να υποστηρίξει την κύρωση του παράνομου τουρκολιβυκού συμφώνου από το κοινοβούλιο της χώρας τους.
Την περίοδο κατά την οποία υπεγράφη η Ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία, οι πρωτοβουλίες στην περιοχή βασίζονταν στο «τρίγωνο Δένδια», Ελλάδα – Αίγυπτος – Χαφτάρ (και όχι η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης). Φαίνεται ότι το «τρίγωνο» εγκαταλείφθηκε, χωρίς να υποκατασταθεί από κάποια άλλη στρατηγική προσέγγισης, με δεδομένο ότι για τα δικά μας εθνικά συμφέροντα ο ρόλος της Αιγύπτου θεωρείται ζωτικής σημασίας.
Για παράδειγμα, ιδιαίτερα αξιέπαινο το deal του Σταύρου Παπασταύρου με τη Chevron, αλλά από μόνη της -άντε και με μια δόση Ισραήλ- δεν αρκεί… για να δέσει το γλυκό. Είναι απαραίτητο να μπει στο παιχνίδι και το Κάιρο. Υπό αυτήν την έννοια, όπως λένε, οι καλά γνωρίζοντες, θα ήταν σκόπιμο να αναζητηθούν νέα πρότζεκτ με την Αίγυπτο, ουσιαστικά κατά προτίμηση, γιατί όλα όσα ενδιαμέσως έχουν ανακοινωθεί δεν προχωρούν ούτε βήμα. Παραμένουν σταθερά σε διακηρυκτικό επίπεδο.
Και ένα τελευταίο: Η Ελληνίδα επικεφαλής του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ, άσκησε από τη θέση της ήπια κριτική στη νέα μεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησης. Ήταν -κατά τη γνώμη μου- υποχρεωμένη να το πράξει δεδομένου ότι οι Έλληνες αξιωματούχοι διεθνών οργανισμών καλούνται να εξισορροπήσουν το εθνικό συμφέρον με τη δέσμευσή τους να συντάσσονται με τις βασικές αρχές του Οργανισμού στον οποίο διορίζονται. Αναφέρομαι κατά βάση σε ένα μάλλον δευτερεύον θέμα γιατί οδηγεί ευθέως στο ίδιο βασικό συμπέρασμα. Ότι, δηλαδή, η Αθήνα δεν αξιοποιεί επαρκώς τον παράγοντα Ευρωπαϊκή Ένωση. Για του λόγου το αληθές, στο μεταναστευτικό με τις συγκεκριμένες αποφάσεις που κατά το σκέλος της αναστολής χορήγησης ασύλου είναι και απολύτως ανεφάρμοστες -δεδομένου ότι με την πρώτη προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα οδηγήσουν σε επιβολή προστίμου- περιορίζει το θέμα σε αμιγώς διμερή διάσταση.
Συμπέρασμα: Έχουμε να κάνουμε με γεωπολιτική καταιγίδα, υφιστάμεθα τις συνέπειες λανθασμένων -όπως αποδείχθηκε- επιλογών και για την ώρα στερούμαστε πυξίδας.
