Συγγνωστή πλάνη στην πτώχευση

Ο νόμος 4738/2020 εισήγαγε στην χώρα μας ένα πλήρες πλαίσιο διαχείρισης της αφερεγγυότητας φυσικών και νομικών προσώπων, ανεξαρτήτως, της τυχόν εμπορικής
ή μη ιδιότητάς τους. Τo πλαίσιο αυτό αντιμετωπίζει κάθε στάδιο αφερεγγυότητας,
από την πρόληψη αυτής, με τον μηχανισμό έγκαιρης προειδοποίησης, την
αντιμετώπισή της μέσω της ρύθμισης οφειλών με τον εξωδικαστικό μηχανισμό, την
επίτευξη της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων μέσω της εξυγίανσης και σε
περίπτωση πτώχευσης, την απαλλαγή του πτωχού οφειλέτη από τα χρέη του.

Ο νόμος 4738/2020 παρέχει στον οφειλέτη τη δυνατότητα μιας «δεύτερης ευκαιρίας»
δυνάμει της απαλλαγής του από τις οφειλές του, μετά την ολοκλήρωση της προβλεπόμενης διαδικασίας.

Ας δούμε όμως τι γίνεται με το συγγνωστό οφειλέτη στην περίπτωση της πτώχευσης

Στην περίπτωση της πτώχευσης, το πτωχευτικό δικαστήριο, αφού εκτιμήσει τα αίτια και τις συνθήκες της πτωχεύσεως, αποφαίνεται ότι ο οφειλέτης είναι συγγνωστός, στην περίπτωση που αυτός είναι καλής πίστεως και η πτώχευση δεν οφείλεται σε δόλιες ενέργειές του. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν μπορούν να κηρυχθούν συγγνωστοί, αυτοί που καταδικάστηκαν για κάποια από τις πράξεις χρεοκοπίας του άρθρου 197 του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, όπως ενδεικτικά αναφέρουμε δόλιες πράξεις μείωσης, εξαφάνισης ή απόκρυψης περιουσιακών στοιχείων, που εμπίπτουν στην πτωχευτική περιουσία, δόλιες πράξεις παραβίασης της νομικά επιβεβλημένης καταγραφής της περιουσίας του οφειλέτη, όπως παραβιάσεις τήρησης υποχρεωτικών εμπορικών βιβλίων κ.λπ., που δημιουργούν προσκόμματα στην καταγραφή της περιουσιακής κατάστασης,

Άλλη δόλια ενέργεια συνιστά η παρασιώπηση περιουσιακών στοιχείων, που εμπίπτουν στην πτωχευτική περιουσία της εταιρείας τους, η οποία τελέστηκε με την μη γνωστοποίηση στον σύνδικο της πτώχευσης, της ύπαρξης κάποιας οφειλής.

Συνεπώς, τεκμαίρεται, ότι η πλάνη είναι συγγνωστή, όταν ο δράστης όχι μόνο αγνοεί, αλλά και δεν μπορούσε να γνωρίζει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης, οποιαδήποτε επιμέλεια και προσπάθεια και αν κατέβαλλε, ενόψει των προσωπικών πνευματικών και επαγγελματικών του δυνατοτήτων και ικανοτήτων, και εφόσον πίστευε δικαιολογημένα, ότι δικαιούται να προβεί στην πράξη που τέλεσε από δικαιολογημένη εσφαλμένη αντίληψη για την αληθή έννοια του νόμου, ή από εσφαλμένη ή ελλιπή πληροφόρηση από ειδικούς ή άλλες πηγές, που θεωρούσε αξιόπιστες κατά την κρίση του. Οπότε για να αξιολογηθεί ως συγγνωστή η πλάνη λαμβάνονται υπόψη η ηλικία, οι πνευματικές ικανότητες, το επάγγελμα, η προσπάθεια που κατέβαλε ο οφειλέτης για να ενημερωθεί για το ισχύον νομικό πλαίσιο, προκειμένου με τη στάθμιση και των προσωπικών αυτών στοιχείων, να σχηματίσει το δικαστήριο πεποίθηση για το αν ο ισχυρισμός του κατηγορουμένου είναι αληθινός ή προσχηματικός. Στην περίπτωση της συγγνωστής νομικής πλάνης, σε αντίθεση με την περίπτωση της πραγματικής πλάνης, η πράξη δεν μπορεί να καταλογιστε στον δράστη ούτε εξ αμελείας.

Επιπλέον, δεν μπορούν να κηρυχθούν συγγνωστοί αυτοί που καταδικάστηκαν για κάποια από τις κακουργηματικές πράξεις της κλοπής, απάτης, υπεξαίρεσης ή πλαστογραφίας. Αν υπάρχει εκκρεμής ποινική δίωξη για κάποια από αυτές τις πράξεις, το πτωχευτικό δικαστήριο μπορεί να αναβάλλει την έκδοση απόφασής του
μέχρι την αμετάκλητη περάτωση της ποινικής διαδικασίας.

Επίσης, σημαντικό είναι να εξετασθούν οι οφειλές που δημιουργήθηκαν από δόλο ή βαριά αμέλεια. Σύμφωνα με το άρθρο 194 του Ν. 4738/2020: « 1. Ο οφειλέτης δεν απαλλάσσεται από οφειλές που δημιουργήθηκαν μετά την υποβολή της αίτησης πτώχευσης (σε περίπτωση χρεών προς το Δημόσιο κρίσιμος χρόνος είναι ο χρόνος στον οποίο ανάγεται η υποχρέωση και όχι ο χρόνος δημιουργίας του νόμιμου τίτλου) και οφειλές από δόλο ή βαρεία αμέλεια που προκάλεσε θάνατο ή σωματική βλάβη προσώπου, οφειλές από τα αδικήματα του ν. 4557/2018 (Α΄ 139) και οφειλές διατροφής. 2. Σε περίπτωση που μετά την απαλλαγή οφειλέτη αποδειχθεί ότι παρέλειψε δολίως ή από βαριά αμέλεια την αποκάλυψη της οικονομικής και περιουσιακής του κατάστασης κατά την διάρκεια της πτωχευτικής διαδικασίας ή δεν τήρησε τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το σχέδιο πληρωμών της παρ. 2 του άρθρου
92, το πτωχευτικό δικαστήριο εντός τριετίας από την επέλευση της απαλλαγής, μπορεί μετά από αίτημα πιστωτή να ανακαλέσει την απαλλαγή εν όλω ή εν μέρει ή να θέσει προϋποθέσεις της απαλλαγής, όπως την εξόφληση των οφειλομένων από το σχέδιο πληρωμών».

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, γίνεται δεκτό ότι για την κήρυξη του οφειλέτη ως συγγνωστού, αφενός ο πτωχός δεν πρέπει να έχει καταδικαστεί ή να διώκεται για δόλια χρεοκοπία, αφετέρου δε η πτώχευση του δεν πρέπει να οφείλεται σε δόλιες και επιπόλαιες ενέργειές του, όπως, ενδεικτικά σε κατασπατάληση των τραπεζικών δανείων σε αντικείμενα άσχετα και άχρηστα αναφορικά με την επαγγελματική του δραστηριότητα ή σε εντελώς επιπόλαιη επιχειρηματική τακτική. Για να κριθεί ο οφειλέτης συγγνωστός, θα πρέπει οι οφειλές του να οφείλονται κυρίως σε παράγοντες, όπως η οικονομική κρίση και οι συνήθεις εμπορικές ατυχίες.

Το συγγνωστό του πτωχού οφειλέτη φυσικού προσώπου, παραμένει η αναγκαία, αλλά και η μόνη ουσιαστική προϋπόθεση για την απαλλαγή του. Έτσι, ενδεικτικά, θα πληροί πιθανότατα τις προϋποθέσεις για απαλλαγή από το υπόλοιπο των οφειλών του και θα μπορούσε να κηρυχθεί ως μη δόλιος και καλής πίστης και ως εκ τούτου συγγνωστός, ο πτωχός-οφειλέτης, του οποίου η πτώχευση αποδίδεται σε σημαντικό βαθμό και σε ανείσπρακτες απαιτήσεις, ιδίως όταν οι τελευταίες οφείλονται σε αφερεγγυότητα των δικών του οφειλετών, πολύ περισσότερο δε όταν αυτές περικόπτονται στα πλαίσια μιας προπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης των τελευταίων. Επίσης, συγγνωστός μπορεί να κριθεί ο οφειλέτης, ο οποίος είχε να αντιμετωπίσει την ραγδαία μείωση των εισπράξεων του λόγω μιας γενικευμένης οικονομικής κρίσης ή ξαφνικής διακοπής της ρευστότητας από τραπεζικά ιδρύματα. Επιπλέον, επιχειρηματικές ενέργειες οι οποίες μπορεί να ήταν σχετικά ριψοκίνδυνες από εμπορικής πλευράς δεν αποκλείουν την καλή πίστη, παρά μόνο όταν είναι συνεχώς επαναλαμβανόμενες και συνοδεύονται και από άλλες αμελείς ενέργειες ή δόλιες ενέργειες. Περαιτέρω,
προσωπικά ατυχήματα, όπως αρρώστιες, οικογενειακές ατυχίες ή υποχρεώσεις που απαιτούν πρόσθετα έξοδα και λοιπά γεγονότα ανωτέρας βίας μπορούν σε κάθε περίπτωση να στοιχειοθετήσουν την ύπαρξη έντιμης πτώχευσης και άρα να
οδηγήσουν στην αποδοχή του οφειλέτη ως συγγνωστού.

Όμως, ο οφειλέτης δεν είναι συγγνωστός αν διαπιστώνονται μεγάλες λογιστικές ατασθαλίες στα βιβλία του ή όταν αυτά δεν τηρούνται προσηκόντως και σύμφωνα με τους κανόνες της λογιστικής επιστήμης. Ωστόσο, η μη καταβολή φόρων ή ασφαλιστικών χρεών, όταν οφείλεται ιδίως σε οικονομική δυσχέρεια, δεν αποκλείει το συγγνωστό του οφειλέτη και θα πρέπει να οδηγεί στην απαλλαγή του.

Γενικά ο αυτοτελής ισχυρισμός του συνηγόρου του οφειλέτη περί του συγγνωστού αυτού θα πρέπει να έχει ως έρεισμα επαρκή περιστατικά που να το θεμελιώνουν και
ειδικότερα να γίνει επίκληση των προσωπικών συνθηκών του οφειλέτη, των περιστάσεων και δυνατοτήτων από τη στάθμιση των οποίων είναι σε θέση το Δικαστήριο να σχηματίσει πεποίθηση περί της αλήθειας αυτού.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η υπ’ αριθμ. 428/2019 απόφαση του Αρείου Πάγου, δυνάμει της οποίας απερρίφθη ο αυτοτελής ισχυρισμός του συνηγόρου ότι ο κατηγορούμενος δεν υπέχει ευθύνη για χρέη του πίνακα που κατέστησαν ληξιπρόθεσμα μετά από την κήρυξη σε πτώχευση της εκπροσωπούμενης από αυτόν ανώνυμης εταιρίας ως αβάσιμος διότι ο κατηγορούμενος δεν συμπτώχευσε με την ως άνω ανώνυμη εταιρία και η υποχρέωση του για την καταβολή του οφειλόμενου ποσού είναι ατομική και αυτοτελής σε βάρος της προσωπικής του περιουσίας δεδομένου ότι η πτώχευση της εταιρίας δεν συνεπάγεται την αυτόματη συμπτώχευση του νομίμου εκπροσώπου της κι ο κατηγορούμενος στην προκειμένη περίπτωση όφειλε να καταβάλει νομίμως το επίδικο χρέος, γεγονός το οποίο γνώριζε ως Πρόεδρος του Δ.Σ της εν λόγω Ανώνυμης εταιρείας και κατά συνέπεια απερρίφθη ο ισχυρισμός του περί συνδρομής νομικής πλάνης στο πρόσωπό του.

Διαβάστε επίσης