Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος: Ο ποιμένας που μιλούσε στην ψυχή των Ελλήνων εκοιμήθη πριν 17 χρόνια
Οι σταθμοί της πορείας του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου από την εκλογή του, μέχρι τις συγκρούσεις του και τις ουρές των πολιτών στο λαϊκό προσκύνημα
Το ημερολόγιο έγραφε 28 Ιανουαρίου 2008 όταν η Ελλάδα θρηνούσε την απώλεια ενός μεγάλου πνευματικού ηγέτη. Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ο άνθρωπος που κατάφερε να φέρει την Εκκλησία πιο κοντά στους ανθρώπους, «έφυγε» αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό.
Οι ουρές για το λαϊκό προσκύνημα τις επόμενες ημέρες στη Μητρόπολη Αθηνών δεν είχαν τέλος. Χιλιάδες άνθρωποι από κάθε γωνιά της χώρας, με δάκρυα στα μάτια, στέκονταν υπομονετικά για να αποχαιρετήσουν τον δικό τους ποιμένα, τον άνθρωπο που τους μίλησε με αλήθεια, αγάπη και πίστη.
Από την Ξάνθη στην Αρχιεπισκοπή
Ο Χριστόδουλος, κατά κόσμον Χρήστος Παρασκευαΐδης, γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1939 στην Ξάνθη. Μεγάλωσε σε μια θρησκευόμενη οικογένεια που του ενέπνευσε την αγάπη για την Εκκλησία. Σπούδασε Θεολογία και Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, διακρινόμενος για την εξυπνάδα, τη ρητορική του δεινότητα και τη γνώση του. Το 1961 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1965 πρεσβύτερος, ανοίγοντας το δρόμο για μια πορεία που θα σημάδευε την Εκκλησία και τον λαό της Ελλάδας.
Το 1974 εξελέγη Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού. Από τη θέση αυτή, ξεκίνησε να διαμορφώνει το όραμά του για μια Εκκλησία πιο κοντά στον άνθρωπο. Αναδείχθηκε σε έναν από τους πλέον χαρισματικούς ποιμένες της Ορθοδοξίας, εισάγοντας νέες πρακτικές και προσεγγίσεις που συγκίνησαν και ενέπνευσαν το ποίμνιό του.
Η Αρχιεπισκοπική πορεία: Μια νέα εποχή
Το 1998, ο Χριστόδουλος εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος απέναντι στον σημερινό Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο.
Στην πρώτη ψηφοφορία ο τότε Μητροπολίτης Θηβών Ιερώνυμος που αρχικά ήταν το φαβορί για τη διαδοχή Σεραφείμ πήρε μόλις 21 ψήφους, στη δεύτερη 25 και στην τρίτη 20. Ο Χριστόδουλος επικράτησε με 49 ψήφους στην τρίτη ψηφοφορία. Από την πρώτη στιγμή, κατέστησε σαφές ότι η Εκκλησία δεν είναι αποκομμένη από την κοινωνία, αλλά μέρος αυτής. Με το χαρακτηριστικό του χάρισμα να μιλάει τη γλώσσα του λαού, γέμιζε τις πλατείες και τα ακροατήρια με νέους ανθρώπους, λέγοντας: «Ελάτε όπως είστε. Η Εκκλησία είναι ανοιχτή για όλους».
Οι πρωτοβουλίες του ήταν πρωτοποριακές για την εποχή. Δημιούργησε κοινωνικά και φιλανθρωπικά προγράμματα που στήριξαν χιλιάδες ανθρώπους σε ανάγκη. Η δράση του δεν περιορίστηκε στα στενά όρια της Ελλάδας, αλλά επεκτάθηκε διεθνώς μέσω της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Αλληλεγγύη», που προσέφερε ανθρωπιστική βοήθεια σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι συγκρούσεις με την κυβέρνηση Σημίτη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Ο Χριστόδουλος δεν ήταν μια μορφή χωρίς αντιπαραθέσεις. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές της θητείας του ήταν η σύγκρουσή του με την κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη για την αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες. Ήταν η περίοδος που η Εκκλησία της Ελλάδος βρέθηκε στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης, καθώς ο Χριστόδουλος αρνήθηκε να παραδώσει την ιστορική ταυτότητα του ελληνικού λαού στις επιταγές της κοσμικής εξουσίας.
Στη λαοσύναξη που διοργανώθηκε στο Σύνταγμα, εκατοντάδες χιλιάδες πιστοί, κρατώντας ελληνικές σημαίες, συγκεντρώθηκαν για να δηλώσουν την αντίθεσή τους.
Εξίσου χαρακτηριστική ήταν η σύγκρουσή του με το Οικουμενικό Πατριαρχείο η οποία υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες δοκιμασίες της θητείας του.
Το 2004, η ένταση κλιμακώθηκε όταν ο Χριστόδουλος προχώρησε σε εκλογές νέων Μητροπολιτών στις Νέες Χώρες, χωρίς την απαιτούμενη έγκριση του Πατριαρχείου. Η κρίση αυτή οδήγησε στη διακοπή της μνημόνευσής του από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, προκαλώντας σοβαρή ρήξη. Ωστόσο, με την παρέμβαση άλλων Ορθόδοξων Εκκλησιών και την προσωπική του διπλωματία, η κρίση εξομαλύνθηκε, αποκαθιστώντας την ενότητα μεταξύ των δύο πλευρών.
Ο διάλογος με τον Πάπα και η διεθνής διάσταση
Παρά τις έντονες αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους εντός της Εκκλησίας, ο Χριστόδουλος στάθηκε γενναία και υποδέχθηκε τον Πάπα Ιωάννη-Παύλο Β' στον λόφο της Πνύκας. Εκεί, οι δύο θρησκευτικοί ηγέτες προσευχήθηκαν από κοινού, στέλνοντας ένα παγκόσμιο μήνυμα ενότητας και ειρήνης. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Πάπας ζήτησε συγγνώμη για τα εγκλήματα των Καθολικών κατά των Ορθοδόξων, γεγονός που ο Χριστόδουλος αποδέχθηκε με θερμή υποδοχή, προωθώντας τον διαχριστιανικό διάλογο.
Σε διεθνές επίπεδο, ο Χριστόδουλος επιδίωξε να ενισχύσει τις σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος με άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, ιδιαίτερα με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Πραγματοποίησε σημαντικές επισκέψεις, συναντήθηκε με ηγέτες της Ορθοδοξίας και συζήτησε θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως η θρησκευτική ελευθερία και η προστασία της χριστιανικής κληρονομιάς στη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, επιχείρησε να εδραιώσει την Εκκλησία της Ελλάδος ως ισχυρό πόλο στην Ορθόδοξη εκκλησιαστική διπλωματία.
Η διπλωματική του σκακιέρα δεν περιορίστηκε μόνο στις σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών, αλλά επεκτάθηκε και στην ενίσχυση της παρουσίας της Ορθοδοξίας στον παγκόσμιο διάλογο για την ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι πρωτοβουλίες του άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα, ενισχύοντας τον ρόλο της Εκκλησίας της Ελλάδος στον διεθνή θρησκευτικό χάρτη.
Η τελευταία μάχη και η παρακαταθήκη του
Η υγεία του δοκιμάστηκε σκληρά το 2007, όταν διαγνώστηκε με καρκίνο. Παρά την ασθένειά του, παρέμεινε ακλόνητος, συνεχίζοντας να υπηρετεί το ποίμνιό του με την ίδια αφοσίωση. Στο τελευταίο του κήρυγμα, στις 21 Οκτωβρίου 2007, τόνισε: «Μην φοβάστε. Ο Χριστός είναι μαζί μας». Μέχρι το τέλος, υπήρξε σύμβολο πίστης, θάρρους και αγώνα.
Ένας ποιμένας που άφησε εποχή
Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος υπήρξε πολλά περισσότερα από θρησκευτικός ηγέτης. Ήταν μια φωνή που εμπνέει ακόμα. Οι λόγοι του, γεμάτοι πατριωτισμό και πνευματική ανύψωση, αντηχούν στις καρδιές όσων τον γνώρισαν. Η μνήμη του παραμένει ζωντανή, σαν φάρος που φωτίζει την πορεία του λαού προς την ενότητα, την πίστη και την αγάπη για την πατρίδα.
Σαν σήμερα, η Ελλάδα αποχαιρέτησε έναν ποιμένα, έναν ηγέτη και έναν άνθρωπο που άφησε ανεξίτηλο σημάδι στην ιστορία της.
Φράσεις του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου που έμειναν στην ιστορία
• «Ο λαός μας εμπιστεύεται όταν διαπιστώσει ότι είμαστε άγιοι και όχι θεομπαίχτες». (1998).
• «Ας κοιμούνται ήσυχοι οι κυβερνώντες δεν είμαι εκείνος εγώ που αμφισβητώ την πολιτική επικυριαρχία τους» (Αγία Τριάδα Πειραιά 6/98).
• «Ποτέ δεν πεθύμησα ένα ακριβές αντίγραφο του εαυτού μου όχι γιατί θεωρώ ότι είμαι ο μοναδικός αλλά γιατί κάποιος θα επαναλάμβανε τα δικά μου λάθη, όσα έκανα στο παρελθόν αλλά και όσα μπορεί να κάνω στο μέλλον». (Πανελλήνιο Συνέδριο Χειρουργικής Εταιρείας 18 Νοεμβρίου 1998).
• «Οι παπάδες και οι δεσποτάδες ούτε έχουν έλθει από άλλο πλανήτη ούτε προέρχονται από αριστοκρατικό γένος, αλλά μέσα από το ζυμάρι της πολιτείας. Πιστεύουν σε αρχές, αξίες και έχουν οράματα για τη ζωή». (10 Ιανουαρίου 1999 Ι.Ν Θεοτόκου).
• «Γυρίστε στα θρανία σας και στρωθείτε στο διάβασμα...Δεν ανακαλύφθηκε η μπρίζα που να συνδέεται με το μυαλό και να μαθαίνεις αυτόματα». (25 Ιανουαρίου 1999 προς μαθητές εκκλησιαστικού λυκείου).
• «Η χώρα μας αποτελεί φωτεινή εξαίρεση στο δυτικό κόσμο γιατί τηρεί διαφορετική στάση στην πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Μας λένε ότι είμαστε φανατικοί, δήθεν υποκειμενικοί, ότι δεν συμβαδίζουμε με τους προοδευτικούς. Εμείς όμως έχουμε διδαχθεί να ακολουθούμε αυτό που θεωρούμε δίκαιο και σωστό, έστω και αν αυτό μας κοστίζει» (Μαίος 1999 σε συνέντευξη στους μαθητές του 43ου Λυκείου Αθηνών).
• Ο λαός μας χόρτασε από τα μεγάλα λόγια, από τις υποσχέσεις. Ο λαός μας χόρτασε από τους εκμεταλλευτές είτε της δικής του αμέλειας, είτε της δικής του αφέλειας. Σήμερα ο λαός θέλει αγωνιστές, θέλει ομολογητές». (6 Ιουνίου 1999 Ι.Ν Αγίων Πάντων Καλλιθέα).
• «Σας ερωτώ, αυτό είναι μάθημα θρησκευτικών όπως το λέμε εδώ ή όπως το ονειρεύονται αυτοί οι δήθεν ευρωπαϊστές. Αυτοί που τους έχουμε ονομάσει ευρωλιγουριδες;». (3 Σεπτεμβρίου 1999 Η’ Πανελλήνιο Θεολογικό Συνέδριο).
• «Εάν όμως αυτός ο χωρισμός (σ.σ της Εκκλησίας από το Κράτος) της επιβληθεί άνωθεν ή έξωθεν δεν πρόκειται και να τα βάψει μαύρα...Η Εκκλησία μπορεί να ζήσει χωρίς το δεκανίκι το κράτους». (5 Σεπτεμβρίου Η’ Θεολογικό Συνέδριο).
• «Να πηγαίνετε σε καμιά καφετέρια γιατί θα σας στρίψει» (21 Σεπτεμβρίου 1999 Αγιασμός 53ο Γυμνάσιο και Λύκειο Σεπολίων).
• «Προσπαθώ να δικαιώσω τις ελπίδες του κόσμου.... Ορισμένοι με κακοχαρακτήρισαν όταν μίλησα για τους ευρωλιγούριδες. Αυτοί πιστεύουν ότι η ύπαρξη μας ως Έλληνες οφείλεται στους Ευρωπαίους. Εμείς είμαστε οι Ευρωπαίοι. Άλλωστε η λέξη Ευρώπη είναι ελληνική». (16 Δεκεμβρίου 1999).
