«Φλόγες πολέμου» στη Μέση Ανατολή: Οι «παίκτες» και τα «στρατόπεδα» στη «σκακιέρα» της σύγκρουσης

Σε αυτό το πλαίσιο, και δεδομένου ότι η σύγκρουση, την οποία «πυροδότησαν» εντάσεις στην Ιερουσαλήμ, έχει εισέλθει στη δεύτερη εβδομάδα της, αξίζει να εξεταστεί ποιοι είναι οι «παίκτες» της παρούσας κρίσης.

Χαμάς

Η ισλαμιστική οργάνωση που ελέγχει τη Γάζα και δεν αναγνωρίζει το Ισραήλ, θεωρείται από τις ΗΠΑ και την ΕΕ τρομοκρατική οργάνωση. Στην παρούσα σύγκρουση, σύμφωνα με τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις, έχει εκτοξεύσει πάνω από 3.000 ρουκέτες ενάντια σε στόχους αμάχων (όπως αναφέρει ο ισραηλινός στρατός, περίπου το 90% εξ αυτών έχουν αναχαιτιστεί από το σύστημα Iron Dome.

Η Χαμάς, που διαθέτει τόσο πολιτική όσο και στρατιωτική πτέρυγα, προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την κατάσταση, δεδομένης και της αναταραχής στην παλαιστινιακή πολιτική, προκειμένου να αποκτήσει πλεονέκτημα έναντι της Φάταχ, η οποία εδρεύει στη Δυτική Όχθη και της οποίας ηγείται ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς, σύμφωνα με ανάλυση στο Israel Policy Forum.

Σύμφωνα με την εν λόγω ανάλυση, η Φάταχ (και ως εκ τούτου η Παλαιστινιακή Αρχή) θεωρείται αυτή τη στιγμή ιδιαίτερα ευάλωτη, για μια σειρά λόγων, και η Χαμάς πιθανότατα εξέλαβε τις εντάσεις στην Ιερουσαλήμ ως ευκαιρία να αναδειχθεί στους Παλαιστίνιους ως «υπερασπιστής» της Ιερουσαλήμ και ενδεχομένως να πυροδοτήσει εντάσεις στη Δυτική Όχθη, αποδυναμώνοντας τη Φάταχ ώστε να αναλάβει τον έλεγχο η ίδια.

Ισραήλ- Μπενιαμίν Νετανιάχου

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανάχου, είναι γνωστός για τη σε γενικές γραμμές σκληρή στάση του και έχει προωθήσει ενεργά τους εποικισμούς στη Δυτική Όχθη και άλλους παλαιστινιακούς θύλακες.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του USA Today, επικριτές του υποστηρίζουν πως οι πολιτικές του έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση της παρούσας κατάστασης, καθώς έχουν προκαλέσει αισθήματα απελπισίας μεταξύ των Παλαιστινίων που θέλουν το δικό τους ανεξάρτητο κράτος. «Σπίθα» για να αρχίσει η παρούσα κρίση ήταν οι προσπάθειες για εξώσεις Παλαιστινίων από τα σπίτια τους στην Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Ο Νετανιάχου είναι ο μακροβιότερος πρωθυπουργός του Ισραήλ, ωστόσο πλέον δυσκολεύεται να σχηματίσει κυβέρνηση, μετά από μια σειρά εκλογικών αναμετρήσεων όπου οι Ισραηλινοί ψηφοφόροι δεν έδωσαν στο Λικούντ του ξεκάθαρη πλειοψηφία. Επίσης, ο ίδιος βρίσκεται ενώπιον της δικαιοσύνης λόγω κατηγοριών για διαφθορά.

Όπως γράφει η USA Today, ο Τζον Άλτερμαν, διευθυντής του Missle East Program στο Center for Strategic and International Studies, δε θεωρεί πως ο Ισραηλινός πρωθυπουργός χρησιμοποιεί τη σύγκρουση για να αποσπάσει την προσοχή από τα δικά του πολιτικά προβλήματα- ωστόσο, όπως και να έχει, το αποτέλεσμα είναι αυτό, δεδομένου πως οι προσπάθειες αντίπαλων κομμάτων να σχηματίσουν κυβερνητικό συνασπισμό κατέρρευσαν όταν άρχισε η βία. Τουλάχιστον μία εξ αυτών σχεδίαζε να εισέλθει σε έναν συνασπισμό όπου συμμετείχε πολιτικό κόμμα Αράβων Ισραηλινών.

ΗΠΑ- Τζο Μπάιντεν

Το Ισραήλ είναι ο πιο σημαντικός σύμμαχος των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Επικριτές του προέδρου Μπάιντεν τον κατηγορούν για τους χειρισμούς του ως τώρα πάνω στη σύγκρουση, και πολλοί λένε ότι δεν έχει δώσει προτεραιότητα στο θέμα.

Προηγούμενοι πρόεδροι, μεταξύ των οποίων και ο προκάτοχός του, Ντόναλντ Τραμπ, είχαν καταβάλει προσπάθειες για την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, χωρίς επιτυχία, και κάποιοι θεωρούν ότι ο Μπάιντεν δεν θέλει να ξοδέψει διπλωματικό/πολιτικό κεφάλαιο σε μια διένεξη που δεν έχουν καταφέρει να επιλύσουν ακόμα και οι πιο έμπειροι διπλωμάτες.

Σε συνομιλία του με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου ο Μπάιντεν τάχθηκε υπέρ μιας κατάπαυσης του πυρός, χωρίς ωστόσο να ζητήσει ανακωχή/ εκεχειρία. Ο Λευκός Οίκος είπε πως ο Μπάιντεν εξέφρασε τη στήριξή του για μια κατάπαυση πυρός και συζήτησε την εμπλοκή των ΗΠΑ με την Αίγυπτο και «άλλους εταίρους» προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν έδωσε την διαβεβαίωση ότι η Ουάσινγκτον δεν θέτει εμπόδια στις διπλωματικές προσπάθειες στον ΟΗΕ σχετικά με την παλαιστινοϊσραηλινή κρίση, χωρίς ωστόσο να δεσμευθεί για την υποστήριξη της απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που ζητεί την παύση των εχθροπραξιών.

Η Ουάσινγκτον έχει αρνηθεί μέχρι στιγμής την υιοθέτηση τέτοιας απόφασης και το Πεκίνο κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι αντιτίθενται σε μία κοινή θέση.

Όπως γράφει η USA Today, κάποιοι αναλυτές θεωρούν γενικότερα πως ο Μπάιντεν θα ήθελε να αποφύγει μια αντιπαράθεση με το Ισραήλ που θα είχε πολιτικό κόστος στις ίδιες τις ΗΠΑ- ωστόσο ο Αμερικανός πρόεδρος, πέρα από τον Νετανιάχου, είχε και επαφές με τον Μαχμούντ Αμπάς, ενώ έστειλε και απεσταλμένο.

Γενικότερα εκτιμάται πως η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει και πολλές επιλογές, καθώς τόσο η Χαμάς όσο και το Ισραήλ φαίνονται να επιθυμούν να διατηρήσουν το παρόν status quo. Ωστόσο, από την άλλη, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν μπορεί να αγνοήσει την κρίση, και θα πρέπει να διαχειριστεί με κάποιον τρόπο που να δημιουργεί έναν πολιτικό ορίζοντα για τους Παλαιστινίους (πιέσεις στο Ισραήλ για «πάγωμα» των εποικισμών, πιέσεις στον Αμπάς για να γίνουν εκλογές στη Γάζα).

Αίγυπτος

Η αιγυπτιακή κυβέρνηση έστειλε άμεσα διαμεσολαβητές για να προσπαθήσουν να διαπραγματευτούν κατάπαυση πυρός, και ο ρόλος του Καΐρου θεωρείται κομβικής σημασίας. Γενικότερα θεωρείται πως η Αίγυπτος - η οποία συνορεύει με τη Γάζα- έχει ακόμα σημαντικές επαφές με τη Χαμάς, και δυνατότητα να την πιέσει.

Ο Αιγύπτιος πρόεδρος, Άμπντελ Φατάχ αλ Σίσι, αποφάσισε τη διάθεση 500 εκατομμυρίων δολαρίων ως μέρος αιγυπτιακής πρωτοβουλίας για την ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας όπως ανακοίνωσε η αιγυπτιακή προεδρία.

Ο αλ Σίσι παρουσίασε την απόφαση αυτή στο πλαίσιο τριμερούς συνόδου κορυφής στο Παρίσι με τον Γάλλο ομόλογό του Εμμανουέλ Μακρόν και τον βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα. Επίσης, εξειδικευμένες αιγυπτιακές εταιρείες θα συμμετάσχουν στη διαδικασία ανοικοδόμησης.

Ηνωμένα Έθνη

Αξιωματούχοι του ΟΗΕ επιδίδονται επίσης σε προσπάθειες για εκεχειρία, χωρίς επιτυχία ως τώρα. Γενικότερα μιλώντας, ο ΟΗΕ, ως γνωστόν, έχει δυσκολευτεί πολύ να παίξει τον ρόλο του ως προς τη διπλωματική διευθέτηση διενέξεων στην περίπτωση του Ισραήλ και των Παλαιστινίων- κάτι που αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην αντίσταση των ΗΠΑ στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Σε συνάντηση του ΣΑ την Κυριακή τα μέλη του καταδίκασαν τη βία, ωστόσο δεν συμφώνησαν σε κοινή δήλωση, με την Κίνα να κατηγορεί τις ΗΠΑ. Στο παρελθόν οι ΗΠΑ έχουν χρησιμοποιήσει τη θέση τους στη συμβούλιο και το βέτο τους για να μπλοκάρουν ψηφίσματα και δηλώσεις για το Ισραήλ.

Ο Ισμαήλ Χανιγιέ, κορυφαίο στέλεχος της Χαμάς, δήλωσε στο Associated Press πως η οργάνωσή του έχει έρθει σε επαφή με τον ΟΗΕ, τη Ρωσία, την Αίγυπτο και το Κατάρ στο πλαίσιο προσπαθειών για κατάπαυση του πυρός, ωστόσο «δεν θα αποδεχτεί μια λύση που δεν ανταποκρίνεται στις θυσίες του παλαιστινιακού λαού».

Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ συναντήθηκαν για συνομιλίες την Τρίτη, αφού ο Ζοζέπ Μπορέλ, επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, είχε επαφές με το Ισραήλ, τους Παλαιστινίους, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και την Τουρκία. Ωστόσο η Ευρώπη ποτέ δεν ήταν «βασικός παίκτης» στα δρώμενα στην περιοχή, και γενικότερα μιλώντας αναμένεται πως θα συνεχίσει να αποτελεί πρακτικά «παρατηρητή»- ειδικά δεδομένου ότι θεωρεί, όπως και οι ΗΠΑ, τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση. Ενδεικτική της κατάστασης στην Ευρώπη ως προς το θέμα είναι η στάση της Γερμανίας, η οποία τάσσεται υπέρ διπλωματικής λύσης και αποδοκιμάζει τους εποικισμούς στη Δυτική Όχθη, ωστόσο πρέπει να διαχειριστεί και τις εντάσεις στο εσωτερικό της, όπου λαμβάνουν χώρα διαδηλώσεις κατά του Ισραήλ οι οποίες αποκτούν και αντισημιτικό χαρακτήρα.

Ως εκ τούτου, δεν αναμένονται και πολλά πράγματα από την ΕΕ.

Ιορδανία

Σε ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση όσον αφορά στο συγκεκριμένο θέμα βρίσκεται η Ιορδανία: Βουλευτές ζήτησαν τη Δευτέρα από την κυβέρνηση απέλαση του Ισραηλινού πρέσβη και ανάκληση του πρέσβη της Ιορδανίας από το Τελ Αβίβ λόγω των γεγονότων. Ο πρωθυπουργός, Μπισέλ αλ Χασάουνεχ, είπε ότι η κυβέρνηση εξετάζει όλες τις επιλογές.

Ο βασιλιάς Αμπντάλα κατηγόρησε το Ισραήλ για προκλητικές ενέργειες εναντίον των Παλαιστινίων, οι οποίες οδήγησαν στη νέα κλιμάκωση. Σημειώνεται πως στην Ιορδανία, η οποία δεσμεύεται από συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ από το 1994, λαμβάνουν χώρα εδώ και ημέρες διαδηλώσεις αλληλεγγύης στους Παλαιστίνιους.

O βασιλιάς Αμπντάλα είχε επίσης συζητήσεις με τη Γερμανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, με τους δύο ηγέτες να συμφωνούν πως πρέπει να υποστηριχθούν οι πρωτοβουλίες για ταχεία κατάπαυση του πυρός.

Σημειώνεται πως σε κάποια φάση άρχισαν να υπάρχουν ενδείξεις και για εντάσεις στον Λίβανο, όταν οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις ανακοίνωσαν πως εκτοξεύτηκαν ρουκέτες από τον Λίβανο, με το ισραηλινό πυροβολικό να απαντά, ωστόσο η UNIFL (United Nations Interim Force in Lebanon) ανέφερε πως τα μέτρα ασφαλείας εντάθηκαν για να αποτραπούν περαιτέρω περιστατικά τέτοιου είδους.

Ιράν

To Ιράν, όπως ήταν αναμενόμενο, εκμεταλλεύεται την κατάσταση, για να «πλήξει» το Ισραήλ. Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν ζητήσει από τον ΟΗΕ και από άλλες μουσουλμανικές χώρες να σταματήσουν τις επιθέσεις από Ισραήλ, το οποίο χαρακτηρίζεται ως «κράτος- απαρτχάιντ», ενώ κατηγορούν το εβραϊκό κράτος για «πράξεις γενοκτονίας» και «φυλετικής κάθαρσης».

Το Ιράν είναι γνωστός υποστηρικτής της Χαμάς- άλλωστε θεωρείται πως πολλές από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται από τη Γάζα είτε τις έχει προμηθεύσει το Ιράν είτε έχουν κατασκευαστεί με κομμάτια που παρείχε το Ιράν. Το οπλοστάσιο της οργάνωσης εκτιμάται πως είναι μεγαλύτερο και πιο εξελιγμένο από ποτέ.

Μεταξύ των στόχων του Ιράν ως προς την παρούσα κρίση είναι να τη χρησιμοποιήσει για να «τινάξει στον αέρα» την προσέγγιση μεταξύ του Ισραήλ και αραβικών χωρών (τις αποκαλούμενες Συμφωνίες του Αβραάμ), που έχουν θεωρηθεί η μεγαλύτερη ευκαιρία ειρήνευσης εδώ και δεκαετίες. Οι συμφωνίες αυτές, εφόσον προχωρούν, δημιουργούν ένα ενιαίο μέτωπο απέναντι στο Ιράν και στα σχέδιά του για την περιοχή.

Κίνα, Ρωσία

Η Κίνα φαίνεται να αξιοποιεί την κατάσταση ως μια ευκαιρία να «πλήξει» τις ΗΠΑ: Ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Γουάνγκ Γι, ζήτησε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να επιδιώξει άμεση αποκλιμάκωση, και κατηγόρησε τις ΗΠΑ για την αδράνεια του ΣΑ. «Δυστυχώς το συμβούλιο μέχρι τώρα δεν έχει φτάσει σε συμφωνία, με τις ΗΠΑ να βρίσκονται στην απέναντι πλευρά του διεθνούς δικαίου» είπε, σύμφωνα με το Xinhua, σε τηλεφωνική επικοινωνία το Σάββατο με τον Πακιστανό υπουργό Εξωτερικών, Σαχ Μαχμούντ Κουρέσι. Τάχθηκε επίσης υπέρ της λύσης των δύο κρατών.

O Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, εξέφρασε τον «βαθύ προβληματισμό» της Ρωσίας για τον αυξανόμενο αριθμό των νεκρών, προσθέτοντας πως η κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων θα μπορούσε να απειλήσει την ασφάλεια της Ρωσίας και την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Όπως πρόσθεσε, η Ρωσία και άλλες χώρες καταβάλλουν «ενεργητικές προσπάθειες» για να σταματήσει η βία.

Την Παρασκευή ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν είχε προειδοποιήσει ότι η κλιμάκωση αυτή συνιστά άμεση απειλή για την ασφάλεια της Ρωσίας, καθώς λαμβάνει χώρα «κοντά στα σύνορά μας» και «επηρεάζει ευθέως τα συμφέροντα ασφαλείας μας».

Σημειώνεται πως, εάν η Χεζμπολά του Λιβάνου και άλλες σιιτικές οργανώσεις που πρόσκεινται στο Ιράν αποφάσιζαν να ανοίξουν ένα δεύτερο μέτωπο με το Ισραήλ, εν μέσω αυτών των εξελίξεων, αυτό θα επηρέαζε αρνητικά τη θέση της Ρωσίας, δεδομένης της παρουσίας της στη Συρία.

Τουρκία

Από την κατάσταση αυτή δεν απουσιάζει και η Τουρκία: Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατηγόρησε τη Δευτέρα τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν πως «βάφει τα χέρια του με αίμα» υποστηρίζοντας το Ισραήλ, και ζήτησε νέα κυβέρνηση στην Ιερουσαλήμ. Όπως ισχυρίστηκε, η Τουρκία θα παρείχε «πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη» σε «διεθνείς προσπάθειες» για την «απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ και την προστασία των Παλαιστινίων».

Η Τουρκία γενικά επιδίδεται σε «μαραθώνιο» επαφών επιδιώκοντας να δημιουργήσει την εικόνα του υπερμάχου των Παλαιστινίων και των μουσουλμάνων, διαβεβαιώνοντας για τη στήριξή της σε οποιαδήποτε πρωτοβουλία του ΟΗΕ για τερματισμό της βίας. Ο Ερντογάν κατηγορεί τον Ισραήλ ως «κράτος τρομοκρατίας» και απευθύνεται σε διεθνείς οργανισμούς ζητώντας δράση.

Σημειώνεται πως η Τουρκία αποτελεί σημαντικό εταίρο της Χαμάς: Ενδεικτικά, πριν αρχίσουν οι εκτοξεύσεις ρουκετών, ο Ερντογάν είχε υποσχεθεί στον Χανιγιέ τη στήριξή του. Η στήριξη της Τουρκίας στη Χαμάς εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των προσπαθειών της για ανάδειξή της ως ηγέτιδας δύναμης στον μουσουλμανικό κόσμο (δεδομένου πως λίγα πράγματα ενοποιούν τους Άραβες και τους μουσουλμάνους γενικότερα όσο η οργή απέναντι στο Ισραήλ για την αντιμετώπιση των Παλαιστινίων).

Επίσης, η Τουρκία, όπως και το Ιράν, δεδομένων των επιδιώξεών της για επέκταση της επιρροής της στην περιοχή, θεωρείται από τους «χαμένους» των Συμφωνιών του Αβραάμ- οπότε οποιαδήποτε εξέλιξη δημιουργεί προβλήματα σε αυτές τις διαδικασίες θα μπορούσε να θεωρηθεί πως είναι προς συμφέρον της Άγκυρας.

Αξίζει να σημειωθεί πως πρόσφατα κυκλοφόρησαν στον τουρκικό Τύπο ισχυρισμοί πως η Τουρκία θα μπορούσε να επιδιώξει ένα «μοντέλο Λιβύης» για συμφωνία με τη Γάζα και τη Χαμάς στο πρότυπο του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου για τις θαλάσσιες ζώνες. Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση, εάν γινόταν (κάτι που θεωρείται πολύ μακρινό ενδεχόμενο) θα έθετε το Ισραήλ και την Τουρκία σε τροχιά ακόμα και στρατιωτικής σύγκρουσης, δεδομένου ότι θα απειλούσε τα σχέδια του Ισραήλ για αγωγούς στο πλαίσιο συνεργασιών με την Κύπρο και την Ελλάδα.

Με πληροφορίες από USA Today, Reuters, WSJ, Deutsche Welle, Al Jazeera, Associated Press, Financial Times, Jerusalem Post, Haaretz, Daily Sabah

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.