G20: Οι παλιοί γνώριμοι Μπάιντεν-Σι και το κρίσιμο ραντεβού στο Μπαλί

Ο Κινέζος πρόεδρος προσγειώθηκε στο διεθνές αεροδρόμιο Ngurah Rai στο Μπαλί της Ινδονησίας και σε περίπου δύο ωρες (11 ώρα Ελλάδος) πρόκειται να συναντηθεί με τον Αμερικανό ομόλογό του Τζο Μπάιντεν, στο πρώτο τους τετ-α-τετ από τότε που ο Μπάιντεν ανέλαβε καθήκοντα το 2020.

Το «ραντεβού» των δύο ηγετών σημειώνεται σε μια περίοδο που οι σχέσεις των δύο υπερδυνάμεων έχουν κλονιστεί, με την Ταϊβάν να βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας τους, καθώς το Πεκίνο διεκδικεί το αυτοδιοικούμενο νησί ως μέρος της επικράτειάς του. Ο Μπάιντεν έχει προαναγγείλει οτι οι δύο ηγέτες «θα καθορίσουν ποιες είναι οι κόκκινες γραμμές» στο θέμα της Ταϊβάν.

Οι σχέσεις Ουάσιγκτον-Πεκίνου παραμένουν ψυχρές. Η Κίνα αντιμετωπίζει έναν συνεχιζόμενο εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, με τις αμερικανικές Αρχές να αρνούνται την πρόσβαση στην αμερικανική τεχνολογία κατασκευής τσιπ υψηλής τεχνολογίας που, σύμφωνα με ορισμένους σχολιαστές, έχει σχεδιαστεί για να επιβραδύνει την άνοδο της Κίνας «με οποιοδήποτε τίμημα».

Το Πεκίνο υποστηρίζει ότι η ψυχρότητα οφείλεται στην επιθυμία της Αμερικής να διατηρήσει τη θέση της ως η κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη. Η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας του Προέδρου Τζο Μπάιντεν ορίζει το Πεκίνο ως μεγαλύτερη απειλή για την υπάρχουσα παγκόσμια τάξη πραγμάτων από τη Μόσχα. Και η Ουάσιγκτον έχει αρχίσει να μιλά για μια κινεζική εισβολή στη δημοκρατική Ταϊβάν ως μια όλο και πιο ρεαλιστική προοπτική και όχι ως μια μακρινή πιθανότητα.

Αυτό απέχει πολύ από τις ημέρες που οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Κίνας θα δήλωναν ότι η αμοιβαία ευημερία θα υπερτερούσε τελικά των ιδεολογικών διαφορών και εντάσεων μεταξύ μιας εδραιωμένης υπερδύναμης και μιας ανερχόμενης υπερδύναμης.

«Η Κίνα θέλει να αποκαταστήσει τη σχέση»

Η Κίνα έχει καταστήσει σαφές ότι δεν επιθυμεί αδιέξοδο στη σχέση της με τις ΗΠΑ - αλλά η μπάλα είναι τώρα στο γήπεδο των ΗΠΑ, λένε Κινέζοι ειδικοί. Ο Yawei Liu, διευθυντής του Προγράμματος για την Κίνα του Carter Center, είπε στο BBC «Νομίζω ότι η στάση της Κίνας είναι πλέον πολύ σαφής... θέλει να αποκαταστήσει τη σχέση».

Σημείωσε ότι πριν από το πρόσφατο 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο υπουργός Εξωτερικών Wang Yi είχε επισκεφθεί τις ΗΠΑ, καθιστώντας σαφές στους Αμερικανούς αξιωματούχους ότι η Κίνα και οι ΗΠΑ «πρέπει να πετύχουν την ειρηνική συνύπαρξη».

Αλλά παράλληλα ήταν απαισιόδοξος ότι η συνάντηση θα οδηγούσε σε μια σημαντική ανακάλυψη. «Οι ΗΠΑ κάνουν πράγματα, συχνά με πολύ σκληρό τρόπο», είπε, επισημαίνοντας την πρόσφατη απαγόρευση των ΗΠΑ να εξάγουν τσιπ στην Κίνα. Σημείωσε επίσης ότι ο Μπάιντεν έχει τονίσει ότι δεν επιδιώκει σύγκρουση με το Πεκίνο.

«Αλλά η αντίληψη της Κίνας είναι ότι μιλάει αλλά συχνά δεν περπατάει. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ λένε ότι τηρούν την πολιτική της Μίας Κίνας, αλλά έχουν κάνει πολλές μικρές κινήσεις στο ζήτημα της Ταϊβάν», είπε.

Η «οικειότητα» των δύο ηγετών

Λίγοι ηγέτες μπορούν να ισχυριστούν οτι έχουν την οικειότητα που έχουν ο Μπάιντεν και ο Σι μεταξύ τους, καθώς η πρώτη από τις πολλές συναντήσεις τους έγινε το 2011, όταν ο πρόεδρος Ομπάμα ζήτησε απο τον τότε αντιπρόεδρο Μπάιντεν να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια σχέση με τον επερχόμενο Κινέζο ηγέτη.

Αλλά πολλά έχουν αλλάξει από εκείνες τις φιλικές, διερευνητικές συναντήσεις, σε μια εποχή που ο Μπάιντεν έλεγε ότι οι ΗΠΑ δεν φοβούνταν αλλά καλωσόριζαν την άνοδο της Κίνας. Τότε οι διαφορές σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και το εμπόριο θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν πιο εύκολα πίσω από την ευρύτερη συναίνεση για ζητήματα όπως η ανάγκη προώθησης της οικονομικής ανάκαμψης από το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008 και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Κατά τη διάρκεια των δέκα χρόνων στην εξουσία του, ο Σι Τζινπίνγκ αποδείχτηκε ένας πιο αυταρχικός και εθνικιστής ηγέτης από ό,τι αναμενόταν, αποφασισμένος να αποκαταστήσει τη χώρα του ως παγκόσμια δύναμη και να αντισταθεί στις προσπάθειες των ΗΠΑ να περιορίσουν και να «περικυκλώσουν» την Κίνα. Έκτοτε οι περιγραφές του προέδρου Μπάιντεν για τον Σι ήταν πολύ πιο σκληρές: «Δεν έχει δημοκρατικό κόκαλο στο σώμα του».

Ο Μπάιντεν φαίνεται να πιστεύει στην ευθεία συζήτηση, περιγράφοντας ξεκάθαρα ποιες είναι οι κόκκινες γραμμές των ΗΠΑ πάνω από όλα στην Ταϊβάν, αλλά και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τα πυρηνικά όπλα και πολλά άλλα σημεία τριβής, προσβλέποντας στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης, με την πεποίθηση ότι και οι δύο πλευρές χρειάζονται και θέλουν να αποφύγουν μια επικίνδυνη κλιμάκωση.

Μετά τα αποτελέσματα των ενδιάμεσων εκλογών στις ΗΠΑ ειναι πιο ισχυρός, αν και εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται από την κινεζική πλευρά ως ηγέτης με πιθανώς μόνο δύο χρόνια στην εξουσία. Ο ίδιος έχει επιμείνει ότι παρ' όλη την προθυμία του να ακούσει, δεν θα προσφέρει παραχωρήσεις στην κινεζική πλευρά σε αυτή τη συνάντηση. Ο Σι, αφού εδραίωσε την εξουσία του επ' αόριστον μετά το Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος τον περασμένο μήνα θέλει να ξεπεράσει τη δυσπιστία του για τις ΗΠΑ, αλλά είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς τις προθέσεις του.