Politico: Οι εκλογές στην Τουρκία «είναι 50-50» - Ο Ερντογάν χάνει την αύρα του αήττητου

Αν οι δημόσιοι υπάλληλοι στην Άγκυρα είναι ένα ακριβές «βαρόμετρο» για την εθνική πολιτική της Τουρκίας, τότε ο μακροβιότερος ηγέτης της χώρας, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θα αντιμετωπίσει πρόβλημα στις εκλογές του Μαΐου. Η αξιωματική αντιπολίτευση, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), λέει ότι οι γραφειοκράτες στέλνουν ήδη βιογραφικά στο πλαίσιο προετοιμασίας για μια νέα τάξη πραγμάτων, διαισθανόμενοι ότι αυτό θα μπορούσε να είναι το τέλος της κυριαρχίας του Ερντογάν πάνω από δύο δεκαετίες στο κράτος.

Αυτό θα ήταν ανακούφιση για πολλούς στη Δύση, οι οποίοι απογοητεύονται ολοένα και περισσότερο από την συγκρουσιακή πολιτική του ισλαμιστή λαϊκιστή σε έναν πληθυσμό 85 εκατομμυρίων ανθρώπων. Μόνο τους περασμένους μήνες, η Τουρκία παρείχε αθόρυβα στη Ρωσία μυστικούς εμπορικούς δρόμους για να καταπολεμήσει τις κυρώσεις, επέβαλε βέτο στην είσοδο της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και ενεπλάκη σε διαμάχη με την Ελλάδας για τα μαχητικά αεροσκάφη πάνω από το Αιγαίο.

Μήπως το CHP διαβάζει «υπερβολικά» τον καταιγισμό των βιογραφικών; Μήπως οι λειτουργοί απλώς εξερευνούν τις ευκαιρίες τους; Ενδεχομένως, αλλά η συμπεριφορά τους είναι μια σαφής αντανάκλαση της αυξημένης νευρικότητας στους διαδρόμους της εξουσίας. Ο κρατικός μηχανισμός προετοιμάζεται για σοκ. Και μετά τον χειρότερο σεισμό εδώ και σχεδόν εναν αιώνα, καθώς και χρόνια οικονομικής κακοδιαχείρισης υπάρχει μια πυρετώδης προσδοκία αλλαγής στο κοινοβούλιο και στα κεντρικά γραφεία του κόμματος.

Έρχεται η αλλαγή;

Για χρόνια, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του προέδρου απέπνεε εμπιστοσύνη ενόψει των εκλογών και δικαιολογημένα. Σε μια σχεδόν αδιάκοπη σειρά, ο Ερντογάν κέρδισε δύο προεδρικές αναμετρήσεις, τρία δημοψηφίσματα για την τροποποίηση του συντάγματος και πέντε βουλευτικές εκλογές. Σήμερα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τώρα, ακόμη και οι υποστηρικτές του Τούρκου προέδρου αναγνωρίζουν ότι, μετά από περισσότερα από 20 χρόνια στην εξουσία, η απήχηση του Ερντογάν μειώνεται.

Και παρόλο που πέτυχε τη νίκη το 2018, το CHP κέρδισε τις κρίσιμες δημαρχιακές εκλογές στις μεγάλες πόλεις της Άγκυρας, της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης το επόμενο έτος. «Είναι 50-50», είπε ένα ανώτερο μέλος της διοίκησης. «Οι άνθρωποι νιώθουν ότι η αλλαγή έρχεται». Οι δημοσκοπήσεις στην Τουρκία μπορεί να είναι μια θολή υπόθεση, με τα κόμματα να διεξάγουν ιδιωτικές έρευνες που συχνά παράγουν βολικά αποτελέσματα για τις εκστρατείες τους. Ωστόσο, πρόσφατες δημοσκοπήσεις τοποθετούν την αντιπολίτευση πάνω από 10 μονάδες μπροστά, αν και η ομάδα Ερντογάν υποστηρίζει ότι θα διατηρήσει το προβάδισμα τον Μάιο.

Ωστόσο, υψηλόβαθμος στέλεχος του AKP είπε ότι σε μια συνάντηση υψηλού επιπέδου, που πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά τον καταστροφικό σεισμό του Φεβρουαρίου στον οποίο έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 48.000 στην Τουρκία, αρκετοί αξιωματούχοι του κόμματος ήταν τόσο θυμωμένοι που ζήτησαν την αναβολή των εκλογών, για να ακυρωθούν μόνο από Ερντογάν.

Οι επικριτές του λένε ότι οι εκλογές του Μαϊου, οι οποίες θα επιλέξουν επίσης το κοινοβούλιο, είναι μια τελευταία ευκαιρία για να σωθεί η τουρκική δημοκρατία. Ο φόβος τους είναι ότι ο Ερντογάν έχει το βλέμμα του στην ψηφοφορία ως μια ιστορική ευκαιρία, ακριβώς 100 χρόνια μετά την ίδρυση της κοσμικής δημοκρατίας του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ - να οδηγήσει τη χώρα σε μια πιο θρησκευτικά συντηρητική κατεύθυνση, με ακόμη μεγαλύτερες εξουσίες για τον ίδιο και την κλίκα του.

Ενώ οι υποστηρικτές του αποκαλούν τον πρόεδρο «ψηλό» επειδή έχει ύψος 1,85 μέτρων, οι αντίπαλοί του τον έχουν χαρακτηρίσει «ο μοναδικός» λόγω της υπερβολικής συγκέντρωσης δύναμης. Αλλά οι πιστοί του στο ΑΚΡ απαντούν ότι, εάν κερδίσει, ο Ερντογάν θα επιδιώξει να θέσει το κράτος στην υπηρεσία του λαού προχωρώντας με τα πολυτελή έργα πρόνοιας και κατασκευής που του έχουν εξασφαλίσει όλα αυτά τα χρόνα υποστήριξη.

Ο απόηχος του σεισμού

Πολλά κυβερνητικά και κομματικά στελέχη έχουν λάβει εντολή να σιωπήσουν την ευαίσθητη προεκλογική περίοδο και θα μιλήσουν μόνο υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας όπως συμβαίνει και με ορισμένα στελέχη της αντιπολίτευσης που ανησυχούν για αντίποινα από το κράτος. Το POLITICO μίλησε με μερικούς από αυτούς τους ανώτερους αξιωματούχους, πολιτικούς και κυβερνητικούς γνώστες για τα σχέδια του Ερντογάν για τις εκλογές και μετά, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Όπως ήταν αναμενόμενο, ένα θέμα κυριαρχεί. «Από εδώ και στο εξής, οι εκλογές σημαίνουν σεισμό», είπε ανώτερος αξιωματούχος του AKP. Οι επικριτές του Ερντογάν του επιτίθενται για τον χειρισμό της καταστροφής. Το κόμμα του επικρίνεται ευρέως για το αν διατηρούσε δεσμούς με τις διεφθαρμένες κατασκευαστικές εταιρείες και τα σαθρά κτήρια που αύξησαν τον αριθμό των νεκρών. Οι αντίπαλοί του τον κατηγορούν εδώ και πολύ καιρό για αυταρχισμό - ως πρωθυπουργό μεταξύ 2003 και 2014 και ως πρόεδρος έκτοτε - καθώς οι θεσμοί παρακμάζουν και οι πολιτικοί αντίπαλοι φυλακίζονται.

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αρχηγός του CHP, ήταν ο πρώτος αρχηγός του κόμματος που επισκέφθηκε τη ζώνη του σεισμού. «Αν υπάρχει κάποιος υπεύθυνος για αυτή τη διαδικασία, αυτός είναι ο Ερντογάν. Είναι αυτό το κυβερνών κόμμα που δεν προετοίμασε τη χώρα για σεισμό εδώ και 20 χρόνια», είπε σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα μια μέρα μετά την καταστροφή.

Ωστόσο, ο Ερντογάν προσαρμόζει προσεκτικά την εκστρατεία του. Ασυνήθιστο για εκείνον, αλλά μέχρι στιγμής έχει χαλιναγωγήσει την επιδεικτικότητα και τη διάθεσή του για σόου. Πολιτικός κοντά στον πρόεδρο είπε ότι η προεκλογική εκστρατεία θα είναι «επίσημη, αποφασιστική και ενωτική», εστιάζοντας στο έργο ανακούφισης και αποκατάστασης στη σεισμόπληκτη περιοχή. Πρόσθεσε ότι πάνω από τα δύο τρίτα των σχεδόν 300 βουλευτών του AKP κατευθύνθηκαν στην περιοχή την πρώτη εβδομάδα μετά την καταστροφή και ότι περισσότεροι από 100 δραστηριοποιούνται στην περιοχή αυτή τη στιγμή.

Πάντα πρόθυμος να προβάλει τον εαυτό του ως άνθρωπο δράσης, ο Ερντογάν θέλει επίσης να τον δουν να προχωρά στην ανοικοδόμηση πριν από την ψηφοφορία. Με 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους να έχουν μείνει άστεγοι και να χρειάζονται τουλάχιστον 500.000 νέα σπίτια, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο πρόεδρος έχει υποσχεθεί ότι η ανοικοδόμηση θα ολοκληρωθεί εντός ενός έτους. Ο υπουργός αστικών υποθέσεων του Ερντογάν έχει ήδη ανακοινώσει την έναρξη της κατασκευής 72.000 κατοικιών στο Kαχραμάνμαρας, το επίκεντρο του σεισμού των 7,8 Ρίχτερ, ενώ περίπου 50 εταιρείες, μερικές από αυτές κοντά στο AKP, έχουν αρχίσει να ανταγωνίζονται για διαγωνισμούς για την ανοικοδόμηση της περιοχής.

«Οι Τούρκοι αγαπούν τη σταθερότητα και την ισχυρή διαχείριση», είπε ένα πρόσωπο κοντά στον Ερντογάν. «Υπάρχει η αίσθηση ότι αυτό μπορεί να το κάνει μόνο ο Ερντογάν. Και είναι ο μόνος που μπορεί να χτίσει σπίτια μέσα σε ένα χρόνο». Ανώτερος εμπειρογνώμονας συμφώνησε: «Η οικοδόμηση είναι αυτό που έχει αυτή η κυβέρνηση. Αυτό είναι το πράγμα που ξέρουν καλύτερα».

Το στυλ ηγεσίας του ισχυρού άνδρα είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο είναι καλά εξοπλισμένος για να αντιμετωπίσει τέτοιες καταστροφές. «Οι κρίσεις που έχει βιώσει η ανθρωπότητα —όπως πανδημία, πόλεμος, οικονομικά, [ελλείψεις] τροφίμων— έδειξαν ξανά τη σημασία της ισχυρής και σταθερής πολιτικής ηγεσίας», δήλωσε στο POLITICO ο Φαχρετίν Αλτούν, διευθυντής επικοινωνίας του Ερντογάν.

Υπογραμμίζοντας το διεθνές εύρος των φιλοδοξιών του Ερντογάν, ο Aλτούν πρόσθεσε ότι εάν ο πρόεδρος κερδίσει την επανεκλογή, η χώρα δεν θα επιδιώκει απλώς να ενεργεί ως «σταθεροποιητική, αποτελεσματική περιφερειακή δύναμη» αλλά ως «ισχυρός παγκόσμιος παράγοντας» με λύσεις εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας.

Ο Ερντογάν είναι μία «εκλογική μηχανή»

Ωστόσο, το μέγεθος της καταστροφής έχει τραυματίσει εκατομμύρια Τούρκους και αυτό θα επιδεινώσει μόνο τις προκλήσεις που αντιμετώπιζε ήδη ο Ερντογάν φέτος, κυρίως λόγω των οικονομικών δυσκολιών της Τουρκίας, όπως ο ανεξέλεγκτης πληθωρισμός και το εμπορικό έλλειμμα ρεκόρ. Ανορθόδοξος οικονομολόγος, ο Ερντογάν θεωρείται ότι έριξε καύσιμο στις φλόγες των ανατιμήσεων μειώνοντας τα επιτόκια.

Η διχασμένη αντιπολίτευση της χώρας ενώθηκε επιτέλους γύρω από έναν ενιαίο υποψήφιο, τον Κιλιτσντάρογλου, τον μακροχρόνιο ηγέτη του κύριου κοσμικού κόμματος της αντιπολίτευσης, έναν άνθρωπο γλυκομίλητο. Και το κρίσιμο είναι ότι το φιλοκουρδικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα είπε επίσης ότι δεν θα ορίσει υποψήφιο, επιτρέποντας ένα ακόμη πιο ενωμένο μέτωπο κατά του Ερντογάν.

Αν και η αντιπολίτευση πιστεύει ότι δεν είχε ποτέ τέτοια δυναμική, ωστόσο, το στρατόπεδο του Ερντογάν λέει ότι η εκτεταμένη ιδιωτική ψηφοφορία του προέδρου λέει μια διαφορετική ιστορία. Προσθέτουν ότι όταν οι άνθρωποι ρωτούνται ποιος πιστεύουν ότι θα κερδίσει τις εκλογές - μια ακριβής συχνά πρόβλεψη του τελικού αποτελέσματος- πάνω από το 50% απαντάει Ερντογάν.

«Ο Ερντογάν είναι μια εκλογική μηχανή», παραδέχτηκε ένας αξιωματούχος του CHP. «Δεν θεωρούμε δεδομένες τις εκλογές. . . Πρέπει να ξέρουμε πώς θα οργανωθούν οι κάλπες και οι εκλογικοί κατάλογοι από την περιοχή του σεισμού». Πράγματι, η διεξαγωγή των εκλογών τόσο σύντομα μετά από μια τέτοια καταστροφή — και σε μια περιοχή που εξακολουθεί να υπόκειται σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης- συνιστά μια τεράστια υλικοτεχνική πρόκληση και μια πιθανή απειλή για έναν δίκαιο και διαφανή αγώνα.

Ο επίσημος απολογισμός των νεκρών μπορεί να είναι ακόμη χιλιάδες, καθώς η ζοφερή, απογοητευτική εργασία για την εύρεση πτωμάτων κάτω από τα ερείπια συνεχίζεται. Και από τις εκατοντάδες χιλιάδες που έμειναν άστεγοι, πολλοί έχουν καταφύγει σε άλλες περιοχές της χώρας, ενώ άλλοι προσπαθούν να καταφύγουν σε σκηνές. Αυτές οι αλλαγές, σχετικά με το ποιος είναι πού και πού ψηφίζει, αντιπροσωπεύουν ένα πιθανό πλεονέκτημα για τον πρόεδρο.

Οι αντίπαλοι υποθέτουν επίσης ότι η κυβέρνηση του Ερντογάν θα μπορούσε να χειραγωγήσει περίπου το 5% των ψήφων, ιδιαίτερα σε τέτοιες συγκεχυμένες συνθήκες — αν και το AKP πάντα απέρριπτε με μανία τέτοιους υπαινιγμούς. «Η ασφάλεια του ψηφοδελτίου είναι το κύριο ζήτημα», είπε ένας πολιτικός ερευνητής που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Ο Κιλιτσντάρογλου δεν ανταγωνίζεται μόνο τον Ερντογάν αλλά και την ασφάλεια, τη δικαιοσύνη και τον οικονομικό μηχανισμό του κράτους υπό τον έλεγχό του».

Η Τουρκία ως περιφερειακός παράγοντας

Οι γραμμές μάχης των εκλογών είναι καθαρά χαραγμένες: Ο Ερντογάν θα υποστηρίξει ότι βρίσκεται σε μοναδική θέση για να βοηθήσει την Τουρκία να ξεπεράσει την καταστροφή, ενώ οι αντίπαλοί του θα του χρεώσουν τα περισσότερα από τα τρέχοντα προβλήματα της χώρας. Έτσι, εάν θριαμβεύσει ο Ερντογάν, η εγχώρια ατζέντα φαίνεται επίσης ξεκάθαρη, τουλάχιστον για τα πρώτα χρόνια: η ανακούφιση από τους σεισμούς και το έργο-μαμούθ της ανοικοδόμησης θα κυριαρχήσουν στα πρωτοσέλιδα, ακόμη και όταν οι επικριτές του Ερντογάν ισχυρίζονται ότι χρησιμοποιεί την εξουσία του στο κράτος για να περιορίσει την πολιτική δημόσια συζήτηση.

Για τον υπόλοιπο κόσμο, ωστόσο, η εστίαση θα είναι στην εξωτερική πολιτική, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζει να δείχνει πόσο σημαντικός στρατηγικός παίκτης είναι η Τουρκία, δεδομένου του ρόλου της, για παράδειγμα, στη διαμεσολάβηση συμφωνίας σιτηρών μεταξύ Κίεβου και Μόσχας. Εν τω μεταξύ, η Σουηδία περιμένει τη δήλωση του Ερντογάν πριν μπορέσει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, ένα ιδιαίτερα δύσκολο ζήτημα για τη Στοκχόλμη λόγω των διαφορών με την Άγκυρα που κυμαίνονται από κουρδικά ζητήματα μέχρι τα αιτήματα έκδοσης, αλλά και το κάψιμο ενός Κορανίου έξω από την τουρκική πρεσβεία.

Σαφώς, μετά από όλα αυτά τα χρόνια διακυβέρνησης Ερντογάν, η Τουρκία έχει συνηθίσει να διεκδικεί ρόλο ως ανεξάρτητος παράγοντας και παρά την ένταξη της στο ΝΑΤΟ, είναι κάτι πολύ περισσότερο από υποτελής μιας συμμαχίας υπό τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Σε 20 χρόνια, φέραμε την Τουρκία σε ένα κρίσιμο σημείο», δήλωσε ο Akif Çağatay Kılıç, πρώην υπουργός και νυν επικεφαλής του AKP στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του τουρκικού κοινοβουλίου. «Το γεγονός ότι σήμερα ερωτάται η γνώμη μας για τη Μέση Ανατολή, το Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Ρωσία δείχνει ότι η Τουρκία βρίσκεται στο επίκεντρο».

Πρόσθεσε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει ως ανεξάρτητος περιφερειακός παράγοντας και θα λαμβάνει αποφάσεις ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών και οτι πολλά από αυτά είναι η κληρονομιά του Ερντογάν. Καθώς ο ίδιος ο πρόεδρος προετοιμάζεται για τις πιο κρίσιμες εκλογές της θητείας του, η αίσθηση ότι έχει μεταμορφώσει την Τουρκία είναι εξίσου ισχυρή με τα σήματα ότι, αυτή τη φορά, μάχεται για την επιβίωσή του.

Ο αγώνας είναι κρίσιμος και οι πιθανότητες μισές μισές. Και παρόλο που οι πολιτικές δεξιότητες του Ερντογάν έχουν ξεφτίσει μετά από δύο δεκαετίες στην εξουσία, η μηχανή του AKP διατηρεί την πίστη. «Παρακολουθεί ψύχραιμα την όλη κατάσταση», είπε ο ανώτερος εκπρόσωπος του AKP, πριν κάνει μια απροσδόκητη θρησκευτική σύγκριση. «Είναι σαν βράχος, όπως ακριβώς ο Άγιος Πέτρος στη Ρώμη».

Πηγή: Politico