FT: Η Ρωσία βοηθάει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν - Τα κρυφά ταξίδια των Ιρανών στη Μόσχα

Στην αποκάλυψη ότι η Μόσχα βοηθάει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν προχώρησαν σήμερα οι Financial Times, κάνοντας λόγο για μυστικά ταξίδια Ιρανών ειδκών στη Ρωσία.

Το νήμα της ιστορίας ξεκινά στις από ένα ταξίδι στις 4 Αυγούστου του περασμένου έτους που έκανε ο 43χρονος πυρηνικός επιστήμονας Αλί Καλβάντ, ο οποίος, σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους, εργάζεται για την SPND (Οργανισμός Άμυνας, Καινοτομίας και Έρευνας).

Οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν αυτή τη μυστική στρατιωτική ερευνητική δομή ως «τον άμεσο διάδοχο του προγράμματος πυρηνικών όπλων του Ιράν πριν από το 2004». Ο Καλβάντ συνοδευόταν από υπαλλήλους της ιρανικής εταιρείας συμβούλων DamavandTec, η οποία υπόκειται σε αμερικανικές κυρώσεις για την παροχή υπηρεσιών προμηθειών στο SPND, καθώς και από έναν εκπρόσωπο της ιρανικής στρατιωτικής αντικατασκοπείας.

Επισκέψεις σε ιδρύματα με εξοπλισμό χρήσιμο για την κατασκευή πυρηνικών όπλων

Σύμφωνα με τους Financial Times, οι πέντε Ιρανοί είχαν πετάξει στη Ρωσία με διπλωματικά διαβατήρια, μερικά από τα οποία είχαν διαδοχικούς αριθμούς και είχαν εκδοθεί την ίδια ημέρα, λίγες εβδομάδες πριν από το ταξίδι.

Η έρευνα βασίζεται σε εσωτερική αλληλογραφία, ταξιδιωτικά αρχεία και εταιρικά έγγραφα που προέρχονται από ιρανικές και ρωσικές πηγές.

Τα έγγραφα που έλαβαν οι FT, δείχνουν ότι η ιρανική ομάδα επισκέφθηκε τουλάχιστον δύο ρωσικά ιδρύματα: το Tekhnoekspert και το Ερευνητικό Κέντρο Toriy.

Και τα δύο συνδέονται με τεχνολογίες που, σύμφωνα με ειδικούς, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη δοκιμή πυρηνικών όπλων, όπως επιταχυντές ηλεκτρονίων και κλυστρόνια που χρησιμοποιούνται σε συστήματα ακτίνων Χ. Αυτά τα συστήματα μπορούν να προσομοιώσουν την εσωτερική δυναμική μιας πυρηνικής έκρηξης χωρίς πυροδότηση, μια τεχνική που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της απόδοσης του μηχανισμού ενός όπλου.

Δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν εκτιμήσει ότι, ενώ το Ιράν δεν έχει ξαναρχίσει επίσημα το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων του —το οποίο σταμάτησε το 2003 ο ανώτατος ηγέτης Αλί Χαμενεΐ—, έχει λάβει μέτρα για να διατηρήσει τις τεχνικές γνώσεις που θα μειώσουν τον χρόνο που απαιτείται για την κατασκευή ενός πυρηνικού μηχανισμού, σε περίπτωση που ληφθεί πολιτική απόφαση.

Το ταξίδι στη Ρωσία πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο που οι δυτικές κυβερνήσεις είχαν παρατηρήσει μια σειρά ύποπτων δραστηριοτήτων Ιρανών επιστημόνων, μεταξύ των οποίων προσπάθειες προμήθειας τεχνολογίας σχετικής με τα πυρηνικά από το εξωτερικό.

Η επιστολή της DamavandTec για προμήθεια ισοτόπων

Στις αρχές του 2024, το ιρανικό υπουργείο Άμυνας ζήτησε από τον Καλβάντ να αξιοποιήσει την εταιρεία του, DamavandTec – που παρουσιάζεται ως πολιτιστική επιστημονική εταιρεία συμβούλων – για μια ευαίσθητη αποστολή στη Μόσχα.

Παρά την ακαδημαϊκή της εικόνα, η DamavandTec φαίνεται να συνδέεται με το ιρανικό υπουργείο Άμυνας, καθώς η διευθύντριά της, Λαλέχ Χεσματί –σύζυγος του Καλβάντ– είναι επίσης πρόεδρος της MKS International, εταιρείας που έχει δεχθεί αμερικανικές κυρώσεις για παράνομη προμήθεια τεχνολογίας στο ιρανικό πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων.

Τον περασμένο Μάιο, η DamavandTec έστειλε μια επιστολή σε έναν ρωσικό προμηθευτή, ζητώντας την αγορά διαφόρων ισοτόπων, συμπεριλαμβανομένου του τριτίου, το οποίο έχει ειρηνικές χρήσεις αλλά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της απόδοσης των πυρηνικών κεφαλών και ελέγχεται αυστηρά από τους διεθνείς κανόνες μη διάδοσης, αναφέρουν οι FT.

Οι λίγοι αντιδραστήρες στον κόσμο που το παράγουν σήμερα το κάνουν για να ενισχύσουν πυρηνικές κεφαλές, σύμφωνα με τον Γουίλιαμ Αλμπέρκ, πρώην επικεφαλής του κέντρου ελέγχου όπλων, αποστρατιωτικοποίησης και μη διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής του ΝΑΤΟ.

«Όταν κάποιος ζητά τρίτιο, αυτόματα σκέφτομαι όπλα», λέει ο Αλμπέρκ, που είναι τώρα ανώτερος συνεργάτης στο Pacific Forum. «Με τα κλυστρόνια σκέφτομαι: «Έξυπνο, μπορεί να είναι και άλλα πράγματα». Αν όμως προσθέσεις τρίτιο, τότε είναι προφανές».

Ακόμη και μια μη εκπληρωμένη παραγγελία τριτίου που συνδέεται με την SPND θα προκαλούσε άμεση ανησυχία στις δυτικές υπηρεσίες καταπολέμησης της διάδοσης, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Δύο πρώην δυτικοί αξιωματούχοι δήλωσαν στους FT ότι οι ΗΠΑ είχαν εντοπίσει πέρυσι ενδείξεις ότι η SPND είχε εμπλακεί σε μεταφορά τεχνογνωσίας διπλής χρήσης με τη Ρωσία, καθώς και στην προμήθεια υλικών που θα μπορούσαν να σχετίζονται με την έρευνα στον τομέα των πυρηνικών όπλων.

Οι επαφές τους κατά την τετραήμερη επίσκεψή τους στη Μόσχα

Η αντιπροσωπεία της DamavandTec που προσγειώθηκε στο Διεθνές Αεροδρόμιο Σερεμέτιεβο της Μόσχας, παρέμεινε στη Ρωσία για τέσσερις ημέρες.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ιρανική αντιπροσωπεία επισκέφθηκε την Tekhnoekspert του Μασλενίκοφ, καθώς και την Toriy, μια ερευνητική εγκατάσταση που βρίσκεται σε μικρή απόσταση με τα πόδια από τις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Επιστήμης και Έρευνας Polyus.

Η Tekhnoekspert είναι μία από τις δύο εταιρείες που ανήκουν στον Ρώσο επιστήμονα με έδρα τις εγκαταστάσεις του Polyus. Η Polyus είναι θυγατρική του κρατικού ομίλου Rostec και δέχθηκε κυρώσεις από τις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1990 για την προμήθεια τεχνολογίας καθοδήγησης πυραύλων στο Ιράν.

Η BTKVP, η άλλη εταιρεία του Μασλενίκοφ που εδρεύει επίσης στον χώρο του Polyus, είναι προμηθευτής του 18ου Κεντρικού Επιστημονικού Ερευνητικού Ινστιτούτου του ρωσικού υπουργείου Άμυνας, σύμφωνα με δικαστικά έγγραφα — ένας φορέας που ελέγχεται από την GRU, τη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών.

Με την ανοχή της FSB οι επισκέψεις

Οι ειδικοί λένε ότι είναι σχεδόν απίθανο οι Ιρανοί να έχουν επισκεφθεί τις ρωσικές εγκαταστάσεις χωρίς την έγκριση της FSB, της κύριας υπηρεσίας ασφαλείας της Ρωσίας. «Δεν μπορείς να πας σε τέτοια μέρη χωρίς να το γνωρίζει η FSB», λέει ο Μάθιου Μπαν, ο οποίος ήταν σύμβουλος του Λευκού Οίκου για θέματα πυρηνικής πολιτικής στη δεκαετία του 1990.

Τα ερευνητικά ιδρύματα που επισκέφτηκαν ειδικεύονται στις λεγόμενες «τεχνολογίες διπλής χρήσης» — εξαρτήματα με νόμιμους πολιτικούς σκοπούς, τα οποία όμως μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.

Η SNPD

Η SPND είναι μια άκρως απόρρητη ερευνητική μονάδα του υπουργείου Άμυνας του Ιράν, που παρακολουθείται στενά από τις δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών και οι ΗΠΑ τη θεωρούν βασικά υπεύθυνη για έρευνα σχετική με την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.

Ιδρύθηκε το 2011 από τον φυσικό Μοχσέν Φαχριζαντέχ, ο οποίος μαζί με τον συνεργάτη του Φερεϊντούν Αμπασί-Νταβανί είχε τιμωρηθεί από τον ΟΗΕ το 2007 για εμπλοκή στις πυρηνικές και βαλλιστικές δραστηριότητες του Ιράν.

Διαβάστε επίσης