Ανάλυση: Πόσο εξαρτημένος είναι ο κόσμος από τη Ρωσία για πετρέλαιο και φυσικό αέριο

«Ας είμαστε ξεκάθαροι: δεν θα είναι εύκολο», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με θέμα την ενεργειακή απεξάρτηση απο τη Ρωσία.

Τα κράτη-μέλη εξετάζουν εξονυχιστικά το προτεινόμενο πακέτο κυρώσεων, αλλά η πρόεδρος της Κομισιόν πρότεινε την πλήρη απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου στην ΕΕ, λέγοντας ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν πρέπει να πληρώσει «υψηλό τίμημα για τη βάναυση επιθετικότητά του» στην Ουκρανία. Η ρωσική προμήθεια αργού πετρελαίου θα απαγορευτεί εντός έξι μηνών και τα διυλισμένα προϊόντα θα απαγορευθούν έως το τέλος του έτους είπε, ενώ αναγνώρισε τις απαιτήσεις από χώρες όπως η Σλοβακία και η Ουγγαρία για πρόσθετη ευελιξία.

Το κόστος της ενέργειας έχει αυξηθεί μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Πολωνία και τη Βουλγαρία αφού και οι δύο χώρες αρνήθηκαν να πληρώσουν για τις προμήθειες τους σε ρούβλια, σε μία κίνηση που για την ΕΕ ισοδυναμεί με μορφή εκβιασμού.

Πώς σταμάτησε η Ρωσία τις ροές φυσικού αερίου;

Παρά την εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία συνέχισε να προμηθεύει μεγάλη ποσότητα φυσικού αερίου σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, αφού οι δυτικές δυνάμεις επέβαλαν οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία, ο πρόεδρος Πούτιν ανακοίνωσε ότι οι «μη φιλικές» χώρες θα έπρεπε να πληρώσουν για το φυσικό αέριο στο ρωσικό νόμισμα.

Η ρωσική κρατική εταιρεία ενέργειας Gazprom λέει ότι έχει διακόψει τις προμήθειες προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία και δεν θα τις επανεκκινήσει μέχρι να γίνουν οι πληρωμές σε ρούβλια. Κι άλλες χώρες της ΕΕ πρόκειται να αντιμετωπίσουν το ίδιο ζήτημα γύρω στα μέσα Μαΐου, όταν αναμένονται οι πληρωμές.

Οι πληρωμές σε ρούβλια θα ενίσχυσουν το ρωσικό νόμισμα και θα ωφελήσουν την οικονομία της.

Ποιος πληρώνει σε ρούβλια;

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προειδοποίησε ότι η συμμόρφωση με τις ρωσικές απαιτήσεις θα παραβίαζε τις κυρώσεις της ΕΕ και θα συνιστούσε «υψηλό ρίσκο» για τις εταιρείες που το έκαναν.

Οι χώρες της ΕΕ διχάστηκαν ως προς το πόσο σύντομα θα πρέπει να τερματίσουν την εξάρτηση από τον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό. Οι εταιρείες φυσικού αερίου σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας, συμφώνησαν να πληρώσουν για το φυσικό αέριο σε ευρώ μέσω της ρωσικής τράπεζας Gazprombank, η οποία στη συνέχεια θα μετατρέψει τις πληρωμές σε ρούβλια.

Οι Financial Times ανέφεραν ότι εταιρείες φυσικού αερίου στην Αυστρία και την Ιταλία σχεδίαζαν επίσης να ανοίξουν λογαριασμούς με την Gazprombank. Η ΕΕ είπε την περασμένη εβδομάδα ότι εάν οι αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου μπορούσαν να ολοκληρώσουν τις πληρωμές σε ευρώ και να λάβουν επιβεβαίωση πριν από οποιαδήποτε μετατροπή σε ρούβλια, αυτό δεν θα παραβίαζε τις κυρώσεις.

Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις μεταξύ των χωρών σχετικά με τον τρόπο ερμηνείας της αρχικής καθοδήγησης και οι διπλωμάτες της ΕΕ έχουν δηλώσει ότι απαιτείται περισσότερη σαφήνεια γύρω από το θέμα.

Πόσο αέριο παρέχει η Ρωσία στην Ευρώπη;

Το 2019 η Ρωσία αντιπροσώπευε το 41% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ. Εάν οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη εξαντλούνταν, η Ιταλία και η Γερμανία θα ήταν ιδιαίτερα ευάλωτες καθώς εισάγουν το περισσότερο φυσικό αέριο.

Η Ρωσία παρέχει μόνο περίπου το 5% των προμηθειών φυσικού αερίου του Ηνωμένου Βασιλείου και οι ΗΠΑ δεν εισάγουν ρωσικό αέριο. Η Ρωσία στέλνει αέριο στην Ευρώπη μέσω αρκετών κεντρικών αγωγών. Το αέριο συλλέγεται σε περιφερειακούς κόμβους αποθήκευσης και στη συνέχεια διανέμεται σε όλη την ήπειρο.

Οι αποθήκες φυσικού αερίου της Πολωνίας είναι γεμάτες κατά περίπου 76%, αλλά η Βουλγαρία βρίσκεται περίπου στο 17%. «Αυτό δεν είναι ένα βραχυπρόθεσμο θέμα, το πρόβλημα θα τεθεί τον επόμενο χειμώνα, επομένως η αναπλήρωση της αποθήκευσης είναι σημαντική», λένε αναλυτές ενεργειακής πολιτικής.

Ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις για το ρωσικό αέριο;

Η Βουλγαρία λέει ότι επιδιώκει να αυξήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, καθώς και να κάνει συμφωνίες με την Τουρκία και την Ελλάδα. Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας είπε στο BBC ότι υπάρχουν «επιλογές να ληφθεί το φυσικό αέριο από άλλους εταίρους», συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και των χωρών του Κόλπου.

Η Ευρώπη θα μπορούσε να στραφεί σε υπάρχοντες εξαγωγείς φυσικού αερίου όπως το Κατάρ, η Αλγερία ή η Νιγηρία, αλλά υπάρχουν πρακτικά εμπόδια για την ταχεία επέκταση της παραγωγής.

Οι ΗΠΑ συμφώνησαν να στείλουν επιπλέον 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην Ευρώπη μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. ΕΕ ελπίζει να ενισχύσει μαζικά τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της αιολικής ενέργειας, αλλά αυτό δεν είναι κάτι που γίνεται γρήγορα ή εύκολα.

Η ΕΕ έχει προτείνει σχέδιο για να γίνει η Ευρώπη ανεξάρτητη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πριν από το 2030, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για τη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου και την αντικατάσταση του φυσικού αερίου στη θέρμανση και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Ποιες κυρώσεις επιβάλλονται στο ρωσικό πετρέλαιο και αέριο;

Οι ΗΠΑ κήρυξαν πλήρη απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα. Το Ηνωμένο Βασίλειο πρόκειται να καταργήσει σταδιακά το ρωσικό πετρέλαιο μέχρι το τέλος του έτους και η ΕΕ μειώνει τις εισαγωγές φυσικού αερίου κατά τα δύο τρίτα.

Η Ρωσία έχει προειδοποιήσει ότι η απαγόρευση του πετρελαίου της θα οδηγήσει σε «καταστροφικές συνέπειες για την παγκόσμια αγορά».

Παρά τις κυρώσεις, από την αρχή του πολέμου η Ρωσία έχει σχεδόν διπλασιάσει τα κέρδη της από την πώληση ορυκτών καυσίμων στην ΕΕ, σύμφωνα με το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα, καθώς οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν εκτοξευθεί στα ύψη.

Πόσο πετρέλαιο εξάγει η Ρωσία;

Η Ρωσία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία. Από τα περίπου πέντε εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου που εξάγει κάθε μέρα, περισσότερα από τα μισά πήγαν στην Ευρώπη, πριν ανακοινωθούν οι κυρώσεις.

Οι ρωσικές εισαγωγές αντιπροσώπευαν το 8% της συνολικής ζήτησης πετρελαίου στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 3% της ζήτησης των ΗΠΑ.

Τι γίνεται με τις εναλλακτικές προμήθειες πετρελαίου;

Ο αναλυτής Μπεν ΜακΓουίλιαμς λέει ότι θα πρέπει να είναι ευκολότερο να βρεθούν εναλλακτικοί προμηθευτές για πετρέλαιο παρά για φυσικό αέριο, γιατί ενώ κάποιοι προέρχονται από τη Ρωσία, υπάρχουν επίσης πολλές αποστολές από αλλού.

Ορισμένα μέλη του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΔΟΕ) έχουν απελευθερώσει το ισοδύναμο των 120 εκατομμυρίων βαρελιών από τα αποθέματα πετρελαίου, τη μεγαλύτερη αποδέσμευση αποθεμάτων στην ιστορία του.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν διέταξε μια σημαντική απελευθέρωση πετρελαίου από τα αποθέματα της Αμερικής σε μια προσπάθεια να μειωθεί το υψηλό κόστος των καυσίμων. Οι ΗΠΑ θέλουν επίσης θέλουν επίσης να αυξήσει η Σαουδική Αραβία την παραγωγή πετρελαίου της και εξετάζουν τη χαλάρωση των κυρώσεων στο πετρέλαιο της Βενεζουέλας.

Μέσα στο κλίμα αυτό, εν μέσω του κλιμακούμενου ενεργειακού πολέμου, οι καταναλωτές θα αντιμετωπίσουν αυξανόμενους λογαριασμούς ενέργειας και καυσίμων. Οι τιμές θέρμανσης ήδη υψηλές είναι πιθανό να αυξηθούν ακόμη περισσότερο εάν η Ρωσία περιορίσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Οι τιμές της βενζίνης και του ντίζελ έχουν επίσης εκτιναχθεί στα ύψη και οι κυβερνήσεις ανακοινώνουν μείωση των δασμών στα καύσιμα και μέτρα ενίσχυσης των πολιτών, καθώς οι αυτοκινητιστές αντιμετωπίζουν τιμές ρεκόρ.

Διαβάστε επίσης:

Κωλυσιεργεί η ΕΕ ενώ φουντώνει ο ενεργειακός πόλεμος - Οι δύσκολες αποφάσεις των «27»