Η Ελλάδα ρίχνει το «κενό ΦΠΑ» κάτω από 10% - Πρωταθλήτρια Ευρώπης στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής
Μειώνεται η φοροδιαφυγή και το «κενό ΦΠΑ» στην Ελλάδα
Σημαντική πρόοδος στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής καταγράφει η Ελλάδα, καθώς το κενό στην είσπραξη του ΦΠΑ φαίνεται ότι υποχώρησε σε μονοψήφια επίπεδα το 2024, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το ποσοστό απωλειών κινείται πλέον κοντά ή και κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, σηματοδοτώντας μια εντυπωσιακή σύγκλιση με τα δεδομένα της ΕΕ.
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «VAT gap in Europe Report 2025» αποτυπώνει ετήσια δημοσιονομικά οφέλη ύψους περίπου 2,7 δισ. ευρώ, τα οποία προκύπτουν αποκλειστικά από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ, χωρίς καμία αύξηση φορολογικών συντελεστών.
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Έκθεσης, το 2023 το κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα μειώθηκε στο 11,4%, από 12,4% το 2022 και 24% το 2019. Μέσα σε πέντε χρόνια, η χώρα κατάφερε να περιορίσει τις απώλειες κατά 55%, δηλαδή κατά 12,6 ποσοστιαίες μονάδες. Την ίδια στιγμή, οι απώλειες ΦΠΑ πλησίασαν τον μέσο ευρωπαϊκό όρο του 9,5%, όταν μέχρι το 2019 ήταν υπερδιπλάσιες.
Για το 2024, τα προκαταρκτικά στοιχεία της Κομισιόν τοποθετούν το ελληνικό κενό ΦΠΑ στο 9%, κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ των τελευταίων ετών. Σε σύγκριση με το 2019, πρόκειται για μείωση σχεδόν 60%, γεγονός που καθιστά την Ελλάδα πρωταθλήτρια στη συρρίκνωση του κενού ΦΠΑ στην Ευρώπη την περίοδο 2019–2024.
Στην ίδια περίοδο, καμία άλλη χώρα δεν κατέγραψε αντίστοιχο άλμα. Ενδεικτικά, η Τσεχία, η Αυστρία και η Ολλανδία σημείωσαν μικρότερες μειώσεις, ενώ η Ουκρανία εμφάνισε σημαντική βελτίωση έως το 2021, πριν διακοπεί η καταγραφή στοιχείων λόγω του πολέμου.
Σε απόλυτα μεγέθη, οι απώλειες ΦΠΑ από φοροδιαφυγή ανέρχονταν σε 4,87 δισ. ευρώ το 2019, μειώθηκαν στα 2,53 δισ. ευρώ το 2023 και εκτιμάται ότι περιορίστηκαν περαιτέρω στα 2,12 δισ. ευρώ το 2024. Αυτό μεταφράζεται σε πρόσθετα έσοδα 2,3 δισ. ευρώ το 2023 και έως 2,7 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση το 2024, τα οποία ενίσχυσαν καθοριστικά το πρωτογενές πλεόνασμα.
Η σημασία των εσόδων αυτών είναι διπλή: αφενός ενισχύουν τη δημοσιονομική σταθερότητα, αφετέρου –σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή– θεωρούνται μόνιμα και επαναλαμβανόμενα, γεγονός που επιτρέπει στη χώρα να τα αξιοποιεί για αυξήσεις μισθών ή άλλες μόνιμες παροχές, χωρίς να παραβιάζονται οι νέοι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες.
Η Κομισιόν διευκρινίζει πάντως ότι το κενό ΦΠΑ δεν αφορά αποκλειστικά τη φοροδιαφυγή, αλλά περιλαμβάνει και τις νόμιμες φορολογικές απαλλαγές. Το λεγόμενο «κενό πολιτικής ΦΠΑ» στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 57,1% του δυνητικού ιδανικού εσόδου το 2023, γεγονός που σημαίνει ότι ακόμη και με μηδενική φοροδιαφυγή, τα κρατικά έσοδα θα υπολείπονταν λόγω μειωμένων συντελεστών και εξαιρέσεων.
Ωστόσο, οι προβλέψεις δείχνουν ότι η πτωτική πορεία θα συνεχιστεί και το 2025–2026, τόσο λόγω της ενίσχυσης των ψηφιακών ελεγκτικών εργαλείων –όπως η διασύνδεση POS με ταμειακές, το myDATA και οι πληρωμές μέσω IRIS– όσο και λόγω της επέκτασης των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε επιπλέον 20 νησιά του Αιγαίου από την 1η Ιανουαρίου.
