Νόμπελ Ειρήνης 2025: Ποιοι ζητούν να το πάρει ο Τραμπ και ποιούς «δείχνει» η επιτροπή απονομής

Ο κόσμος περιμένει να δει αν ο Ντόναλντ Τραμπ θα γίνει ο πέμπτος Αμερικανός πρόεδρος που θα τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης. Την υποψηφιότητά του ζητούν δημόσια αρχηγοί κρατών, βουλευτές και ακόμη και οικογένειες ομήρων από τη Γάζα, που θεωρούν ότι χάρη στις πιέσεις του επετεύχθη η πολυπόθητη κατάπαυση του πυρός.

Κανείς όμως δεν γνωρίζει αν οι πιθανότητες είναι υπαρκτές ή εάν οι λαμβάνοντες τις αποφάσεις, δηλαδή η επιτροπή του Όσλο, δεν θα θελήσει να του το απονείμει.

Από τότε που επέστρεψε στον Λευκό Οίκο, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει κάνει ξεκάθαρο ότι θεωρεί τον εαυτό του άξιο του Νόμπελ Ειρήνης. Ο ίδιος έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι «θα είναι μεγάλη προσβολή για τις Ηνωμένες Πολιτείες» αν δεν του απονεμηθεί το βραβείο, υποστηρίζοντας ότι «τελείωσε έξι - ή επτά - πολέμους» από τότε που ανέλαβε ξανά την εξουσία. Και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το ότι η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς αποτελεί την κορύφωση μιας σειράς επιτυχημένων ειρηνευτικών παρεμβάσεων.

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπεντζαμίν Νετανιάχου, ο πρόεδρος Ισαάκ Χέρτζογκ και ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Γιαΐρ Λαπίντ έσπευσαν να στηρίξουν την υποψηφιότητά του. Ο Νετανιάχου τον πρότεινε δημόσια για το Νόμπελ ήδη από τον Ιούλιο, λέγοντας ότι «ο πρόεδρος Τραμπ σφυρηλατεί την ειρήνη όσο μιλάμε», ενώ μετά τη συμφωνία στη Γάζα, ο Χέρτζογκ δήλωσε πως «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το αξίζει». Ακόμη και οικογένειες ομήρων κάλεσαν τη Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ να τον τιμήσει για την απελευθέρωση των αγαπημένων τους.

Το επιχείρημα που προβάλλουν οι υποστηρικτές του είναι απλό: Μετά από δύο χρόνια πολέμου, ο Τραμπ πίεσε αποτελεσματικά το Ισραήλ και τη Χαμάς να καταλήξουν σε συμφωνία που προβλέπει κατάπαυση του πυρός και επιστροφή ομήρων. Για πρώτη φορά μετά την καταστροφική εισβολή της 7ης Οκτωβρίου 2023, φάνηκε φως στην προοπτική ειρήνης στη Μέση Ανατολή.

Το Όσλο είχε ήδη αποφασίσει

Ωστόσο, η κατάσταση στο Όσλο είναι πολύ διαφορετική. Η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ, που απονέμει το βραβείο Ειρήνης, είχε ολοκληρώσει τις εργασίες της ήδη τη Δευτέρα, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Ινστιτούτου Νόμπελ, Έρικ Άσαϊμ. «Οι τελικές πινελιές μπήκαν τη Δευτέρα», είπε, διευκρινίζοντας ότι δεν θα υπάρξουν άλλες συνεδριάσεις πριν την ανακοίνωση του νικητή την Παρασκευή.

Αυτό σημαίνει πως η απόφαση για το ποιος θα λάβει το Νόμπελ Ειρήνης του 2025 ελήφθη πριν από την ανακοίνωση της συμφωνίας Ισραήλ - Χαμάς. Ο ιστορικός Άσλε Σβιν, ειδικός στα βραβεία Νόμπελ, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Η συμφωνία στη Γάζα δεν έχει καμία επίδραση. Η επιτροπή έχει ήδη αποφασίσει. Ο Τραμπ δε θα το κερδίσει φέτος - είμαι εκατό τοις εκατό βέβαιος».

Η επιτροπή, που αποτελείται από πέντε μέλη διορισμένα από το κοινοβούλιο της Νορβηγίας, λαμβάνει την τελική απόφαση αρκετές ημέρες ή και εβδομάδες πριν από την επίσημη ανακοίνωση. Φέτος, όπως επιβεβαίωσε ο Άσαϊμ, «υπάρχει νικητής» - διαψεύδοντας φήμες πως η επιτροπή ίσως απέφευγε να απονείμει το βραβείο λόγω της έντασης στο διεθνές περιβάλλον.

Οι «επτά πόλεμοι» και η υπερβολή της ειρήνης

Ο Τραμπ υποστηρίζει ότι έχει συμβάλει στον τερματισμό «έξι ή επτά πολέμων», χωρίς να διευκρινίζει σε ποιες συγκρούσεις αναφέρεται. Σε σύνοδο με Ουκρανούς και Ευρωπαίους ηγέτες τον Αύγουστο, δήλωσε: «Όλες οι συμφωνίες που έκανα φέτος ήταν ανάμεσα σε χώρες που βρίσκονταν σε πόλεμο. Δεν έκανα ανακωχές, έβαλα τέλος στους πολέμους».

Ο δρ Σαμίρ Πούρι από το Chatham House σχολιάζει ότι «υπάρχει μια δόση αλήθειας μέσα στην υπερβολή». Σύμφωνα με τον ίδιο, οι παρεμβάσεις του Τραμπ περισσότερο διαχειρίζονται συγκρούσεις παρά τις επιλύουν. «Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στο να σταματάς προσωρινά τις μάχες και στο να λύνεις τα βαθύτερα αίτια ενός πολέμου», λέει χαρακτηριστικά.

Ποιος τον έχει προτείνει

Η προθεσμία για τις φετινές υποψηφιότητες έληξε στις 31 Ιανουαρίου. Μέχρι τότε, ο Τραμπ είχε ήδη προταθεί πάνω από δέκα φορές, από πολιτικούς στις ΗΠΑ, στη Σουηδία, στη Νορβηγία και στην Ουκρανία, αλλά και από τον πρωθυπουργό της Καμπότζης, Χουν Μανέτ.

Ωστόσο, όπως υπενθυμίζει το Ίδρυμα Νόμπελ, μια υποψηφιότητα δεν συνεπάγεται συμμετοχή στη βραχεία λίστα. Φέτος υπάρχουν συνολικά 338 προτάσεις - 244 άτομα και 94 οργανισμοί. Η επιτροπή δεν δημοσιεύει ποτέ τα ονόματα πριν από την ανακοίνωση.

Γιατί κάποιοι θεωρούν ότι δεν το αξίζει

Η διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ ορίζει ότι το βραβείο πρέπει να απονέμεται σε εκείνον που «έχει κάνει το περισσότερο ή το καλύτερο για την προώθηση της ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των εθνών».

Σύμφωνα με τη Νίνα Γκρέγκερ, διευθύντρια του Νορβηγικού Ινστιτούτου Ερευνών Ειρήνης, η πολιτική του Τραμπ κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση: «Απέσυρε τις ΗΠΑ από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εγκατέλειψε τη Συμφωνία των Παρισίων για το Κλίμα και προκάλεσε εμπορικούς πολέμους με συμμάχους».

Ο ιστορικός Σβιν υπενθυμίζει επίσης ότι «ο Τραμπ έδωσε ελεύθερο πεδίο στον Νετανιάχου να βομβαρδίζει τη Γάζα και συνέχισε να παρέχει εκτεταμένη στρατιωτική βοήθεια στο Ισραήλ». Για τους επικριτές του, δεν μπορεί να θεωρηθεί ειρηνοποιός κάποιος που στηρίζει ενεργά πολεμικές επιχειρήσεις.

Το «πνεύμα» του Νόμπελ και η πραγματικότητα της Ουάσιγκτον

Ο Τραμπ συνεχίζει να υποστηρίζει ότι η διπλωματία του υπηρετεί την παγκόσμια ειρήνη, οι επικριτές του όμως - ακόμη και στη Νορβηγία - προτιμούν να τον «αντιπολιτεύονται» κατακρίνοντας τις περικοπές κονδυλίων, την πάταξη της λαθρομετανάστευσης και άλλες βασικές πολιτικές του επιλογές.

Σύμφωνα με τον Άσλε Τόγιε, αναπληρωτή πρόεδρο της Νορβηγικής Επιτροπής Νόμπελ, οι εκστρατείες αυτοπροβολής του Τραμπ πιθανότατα λειτουργούν εναντίον του. «Αυτές οι προσπάθειες επηρεασμού έχουν μάλλον αρνητικό αποτέλεσμα. Κάποιοι υποψήφιοι πιέζουν υπερβολικά και αυτό δεν αρέσει στην επιτροπή», είπε.

Οι αποφάσεις λαμβάνονται «σε κλειστά δωμάτια, χωρίς παρεμβάσεις», τόνισε, υποδηλώνοντας ότι η φετινή δημόσια πίεση του Τραμπ μπορεί να έβλαψε περισσότερο παρά να βοήθησε την υποψηφιότητά του.

Ποιοι είναι τα φαβορί

Ανάμεσα στα ονόματα που θεωρούνται επικρατέστερα φέτος βρίσκονται ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, η Γιούλια Ναβάλναγια - χήρα του Ρώσου αντιφρονούντα Αλεξέι Ναβάλνι - καθώς και ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και οι Ομάδες Έκτακτης Ανταπόκρισης του Σουδάν.

Η επιτροπή θα μπορούσε επίσης να επιλέξει κάποιον θεσμό του ΟΗΕ, καθώς φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από την ίδρυση του, ή οργανώσεις υπεράσπισης της ελευθερίας του Τύπου, όπως οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, σε μια χρονιά όπου οι θάνατοι δημοσιογράφων - κυρίως στη Γάζα - έσπασαν κάθε ρεκόρ.

Οι πρόεδροι που τιμήθηκαν στο παρελθόν

Τέσσερις πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης:

• ο Θεόντορ Ρούζβελτ (1906) για τη μεσολάβησή του στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο,
• ο Γούντροου Γουίλσον (1919) για τη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών,
• ο Τζίμι Κάρτερ (2002) για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και
• ο Μπαράκ Ομπάμα (2009) για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας.

Ο Κάρτερ ήταν ο μόνος που βραβεύθηκε μετά τη θητεία του, με την επιτροπή να σημειώνει ότι θα έπρεπε να είχε λάβει το βραβείο ήδη το 1978, για τη συμφωνία ειρήνης ανάμεσα στην Αίγυπτο και το Ισραήλ.

Παρά τις διθυραμβικές δηλώσεις συμμάχων του και την προσωπική του πεποίθηση ότι «έχει τελειώσει επτά πολέμους», η φετινή απόφαση στο Όσλο φαίνεται να είναι ήδη ειλημμένη. Οι πιθανότητες ο Ντόναλντ Τραμπ να προστεθεί στη λίστα των Αμερικανών προέδρων που βραβεύθηκαν με Νόμπελ θεωρούνται μικρές.

Παρόλα αυτά, είναι βέβαιο ότι η επιτροπή τις επόμενες ώρες θα δεχθεί τρομερές πιέσεις, υπό το φως της επιτυχίας της μεγαλύτερης ειρηνευτικής διαδικασίας των τελευταίων δεκαετιών. Που δεν είναι απλά μια εκεχειρία, αλλά μια πρόταση για το μέλλον της Γάζας.

Διαβάστε επίσης